ЁГ ТУРУН МУ ВЫВЪЯСЫН
Код ногӧн сійӧс бырӧдны.
Пуктасъяс, кӧдзаяс миян муяс вылын омӧля артмӧны быдсяма пӧлӧс ёг турун вӧсна. Ӧдйӧ быдмысь торъяс — сёян анькытш, шыр анькытш — ёг туруна му вылын вошӧны 15−24%, ньӧжйӧджык быдмысьяслӧн — картупельлӧн, бобилӧн да мукӧдлӧн — вошалӧмыс лоӧ 45−60% мында, сёркнилӧн 91%. Ёг турун ёна торкӧ пуктасъяслысь да кӧдзалысь бура да шаня быдмӧмсӧ.
Кутшӧмджык омӧльторъяс ёгысь няньлы? Со кутшӧмъяс: ӧти‐кӧ, ёг туруныд босьтӧ муысь сійӧ жӧ сёян-юан, кутшӧмӧс и кӧдза, мӧд ног кӧ шуны — ёг туруныд мырддьӧ кӧдзаыдлысь да пуктасыдлысь сёян-юансӧ; мӧд-кӧ, ёг турунъясыд дзескӧдӧны кӧдза-пуктасӧс, сайӧдӧны шондіысь; вывті ӧдйӧ быдмысь ёг турунъяс дзикӧдз дугӧдӧны кӧдза-пуктасъяслысь быдмӧмсӧ. Коймӧд-кӧ, ёга турун быдманінын мусинмыс (почва) кӧдзыдджык ёгтӧмин дорысь. Сы вӧсна быдманторъяс бура быдмыны оз жӧ вермыны. Нёльӧд-кӧ, ёг туруныд косьтӧ мусӧ, ёгыд кӧ эськӧ эз вӧв миян муяс вылын, кос воясӧ эз сэтшӧм ёна косьты няньтӧ; витӧд-кӧ, ёг турун вӧсна чужӧны ёна кӧдзаяс тшыкӧдысь гагъяс да тшакъяс.
Кыдзи нӧ веськалӧ ёг турун кӧйдысыс муяс вылӧ? Сійӧ вермас веськавны нянь кӧйдыс кӧдзигӧн, сэсся тӧв вайӧ, ваялӧны скӧтъяс. Медся бур кутысь ёг турунъясӧс — ачыс мусинмыс.
Сельскокӧзяйственнӧй Академияса Тимирязевскӧй му вылысь мусинсӧ видлалігӧн со мый сюри (мусӧ вӧдитісны куим переменаӧн, мусинсӧ видлалӧма коськӧмъясысь 20 сантиметр джуджда):
сёр коськӧмысь ёг турун ӧти десятинаысь сюри 183523500 штука.
шыр анькытша коськӧмысь „ „ „ 78062600
водз коськӧмысь „ „ „ 74994600
картупель ув коськӧмысь „ „ „ 92479200
сьӧд му коськӧмысь „ „ „ 69065000
Таысь ми аддзам, кутшӧм уна му пиын ёг турун кӧйдыс.
Позьӧ оз эськӧ кыдзкӧ бырӧдны найӧс? Дерт, позьӧ. Колӧ весавны нянь кӧйдыс кӧдзтӧдзыс. Сэсся мутӧ бура уджавны.
Кӧйдыс весалігӧн оз сӧмын ёг турун кӧйдыс торъяв, кӧйдысыс ачыс куим пельӧ торъялӧ: бур, шӧркоддьӧм да омӧль кӧйдысъясӧ. Дерт, ми сэки огӧ му вылӧ кӧдзӧ омӧльӧс, кӧдзам бурджыксӧ либӧ шӧркоддьӧмсӧ. Сэки миян став кӧйдысыс чужас дай няньыс быдмас ӧтмоза. Ёг турунъястӧ вермасны найӧ мыйкӧ мында вӧтлыны му вылысь.
Ёг турун позьӧ му вылысь бырӧдны бура му вӧдитӧмӧн.
Тані ми аддзим, кутшӧм бур вермас лоны миян, бырӧдам кӧ турун ёглысь кӧйдыс муяс вылысь.
Тювин.
