КЫДЗИ ВӦЧӦМА РАДИОТЕЛЕФОН

Быд морт, дерт, тӧдӧ телеграф йылысь да телефон йылысь, кодӧн позьӧ гижны да сёрнитны зэв ылісянь сутуга кузя. Эм сэсся ещӧ мӧд нога ылісянь гижан да сёрнитантор. Шусьӧ сійӧ радиотелефонӧн да радиотелеграфӧн. Радиотелеграфлӧн да радиотелефонлӧн некутшӧм сутуга абу нюжӧдӧма.

Кыдзи нӧ сутугатӧгыс?

Шыбитан кӧ лӧнь ваӧ изтор, из усьӧминсяньыс гӧгӧр паськалӧны посньыдик гыяс, паськалӧны гӧгӧр ӧтмоза. Чагтор кӧ шыбитан ваас, сійӧ пондас тшӧтш гыыскӧд вӧрны. Татшӧм жӧ гыалӧм эм радиотелеграфын да радиотелефонын. Сӧмын сэтӧні ва гыяс пыддиыс паськалӧны сынӧд гыяс (воздушные волны), сынӧд гыяс, дерт, ми огӧ аддзӧй. Сійӧ сынӧд гыясыс петӧны аслыснога вӧчӧм электрическӧй машинаясысь.

Шусьӧны радиогыӧн. Сійӧ гыясыс паськалӧны быдлаӧ веськыд визьӧн (шонді югӧр моз) машинасяньыс гӧгӧрбок (веськыд визьыс да югӧрыс шусьӧ аслыснога кывйӧн «радиус». Тайӧ кывсьыс и босьтӧма радио ним). Ми тӧдам: 1 часын — 60 минут, 1 минутас — 60 секунд. Радиогыясыс разалӧны 300 сюрс верст ӧти секундӧ. Шуасны кӧ радиотелефон пыр Мӧскуасянь, пыр жӧ шуӧмыс кылӧ быдлаӧ му пасьтаыс.

Радиостанция.

Кытӧні электрическӧй машинаяс вӧчӧны радиогыяссӧ да кытісянь гыясыс быдлаӧ паськалӧны сынӧд кузя, сійӧ иныс шусьӧ разӧдысь станцияӧн (передающая); сынӧд кузя паськалӧм гысӧ кывзаніныс шусьӧ кывзан станцияӧн (приёмная). Быд радиостанция вылын зэв джуджыд зіб вылӧ (овлӧ 150 сыв кузя) нюжӧдӧма (ӧшӧдӧма) сутуга. Сутугаыс и разӧдӧ машинаысь петӧм гыяссӧ.

Мыйӧн разалӧм гыыс (разӧдысь станциясянь) шуӧм кывъясыс паськалігас воас кывзан станция сутуга дорӧдз, сійӧ сутугаас пыр жӧ лоӧ электричество. Электричествоыс воӧ телефонӧ (кывзан машинаӧ), код пыр ми пондам кывны дзик жӧ сэтшӧм сёрни шы, кутшӧм вӧлі шуӧма разӧдан станция вылын. Ми пондам кывны, мый сёрнитӧны кӧнкӧ ылын-ылын. Шуам, Мӧскуаын либӧ ещӧ ылі карын.

Кык-куим кывйӧн кӧ шуны, татшӧм и эм радиоыд. Из пыддиыд, кодӧс шыбитан лӧнь ваӧ, тані шы разӧдысь станция, а чаг пыддиыд кывзан станция. Шыбитны кӧ ваӧ уна чаг, найӧ ставыс пондасны вӧрны гыясыскӧд тшӧтш. Сідзик и татӧні. Кӧть кымын кывзан станция эм, ставныс разӧдысь станциясянь шуӧм шытӧ вермасны кывзыны.

А. П.

Редакциясянь: ӧткымын деревняясысь миянӧ волісны юӧръяс, юасьӧны радиотелефон йылысь. Сы вӧсна ми тайӧ статьясӧ и печатайтам. Дерт, тані зэв дженьыда висьталӧма радиотелефон йывсьыд.

Бурджыкасӧ колӧ тӧдмасьны книгаяс вылысь.