ТУРНЕПС ЙЫЛЫСЬ

(Мӧс сёркни)

Ӧні кодсюрӧ коми крестьяна пиысь тӧдмасисны нин турнепскӧд. Сійӧс му вылӧ пуктӧмысь аддзӧны ыджыд пӧльза. Сӧмын унджыкыслӧн крестьяна пиысь турнепс эз на бура во, оз на ставсӧ тӧдны сійӧс быдтӧм-дӧзьӧритӧм йылысь да.

Турнепс Коми муын — выль пуктас. Тавося Сыктывдінкарса сельскокӧзяйственнӧй выставка вылӧ тайӧ пуктассӧ дас квайтлаысь вӧлі вайӧмаӧсь. Петкӧдлісны: кыдзи коді быдтӧма, кодлӧн кыдзи воӧма. Медбура турнепс таво воӧма кык крестьяналӧн: 1) Кӧдзвывса Жеребцовлӧн А. В. да 2) Зеленечса М. И. Игнатовлӧн. Ӧтиыслӧн турнепсыс быдмӧма гырысь лыа му вылын. Мусӧ бура куйӧдалӧма посни куйӧдӧн. Ӧтчыд гожӧмбыдӧн мудйӧма, ӧтчыд весавлӧма, сэсся сука воӧма да шочмӧдлӧма. Тадзи вӧдитӧмӧн турнепс воӧма, ӧти десятина улӧ кӧ артавны, 3.480 пуд. Мӧдыслӧн, Игнатовлӧн, турнепс быдмӧма сьӧд лыа сора му вылын. Мусӧ куйӧдавлӧма арын. Шочмӧдлӧма ӧтчыд да ёгысь весалӧма ӧтчыд жӧ. 50 кв. сажень улысь волӧма сылӧн 60 пуд. Быдлаын, дерт, абу воӧма ӧткодя. Мукӧд сажень улысь воӧм сылы 2 пуд да 14 пунт, мукӧдысь этшаджык. Сажень улысь медэтшаыс воӧма 19 пунт. Десятина ув му вылысь воны вермис 2880 пуд. Игнатов норасьӧ, ёна пӧ челядь турнепссӧ новлісны да шыръяс жугӧдлісны.

Выставка вылын жӧ позис тӧдмавны: дыр-ӧ быдмӧ турнепс миян Коми муын.

Кӧдзвывса Жеребцовлӧн быдмӧма 110 лунӧн. Карса с.-х. техникумлӧн — 84 лун. Налӧн муыс вӧлі куйӧдтӧм. Десятина ув му вылӧ вермӧма воны 84 лунӧн 1800 пуд. Позьӧ лыддьыны — турнепс воӧ тані 10 вежонӧн. Ид пудовня ув му вылӧ, бурджык кӧ муыс, вермас воны 100−125 пудйӧдз. Торъя гырыся турнепс вермас миян, Коми муын, быдмыны 12 да 20 пунтъясӧдз. Та гырсяыс вӧліны Сыктывдінкарса выставка вылын да Визин карса выставка вылын.

Бурджыка вӧдитӧмӧн турнепс вермас воны ещӧ на унджык, сӧмын колӧ тӧдны: кыдзи да кытчӧ сійӧс кӧдзны, кыдзи дӧзьӧритны.

Тані ме висьтала, кутшӧм му лӧсялӧ турнепс улӧ.

Изгармӧм (вынтӧммӧм), лёк омӧлик му вылӧ турнепс оз во. Бура воӧ сьӧд трунда му вылӧ. Сэтшӧминъясас мукӧдлаын нянь оз сувт, турнепс быдмӧ бура. Сэсся лыа-лякӧда му вылӧ сьӧкыд сёйӧда места дорысь бурджыка воӧ.

Вужйыс турнепслӧн пыдӧ пырӧ. Сы вӧсна сійӧ бура воӧ сэні, кӧні мусинмыс (почва) кызджык да небыд муыс унджык. Небзьӧдны му турнепс улӧ колӧ заводитны арсянь. Тулысын сэсся бара гӧрны. Колӧ гӧрны сыпӧн кыті шогмӧ, кыті оз шогмы сыпнад, позьӧ джудждӧдны аслыспӧлӧс гӧрйӧн. Шусьӧ сійӧ гӧрйыс рочӧн почвоуглубительӧн. Гӧрсӧ тайӧ позьӧ босьтлыны прокатнӧй пунктъясысь. Плугӧн гӧрыштӧм бӧрын бӧрӧздаӧдыс почвоуглубитель нуӧдӧны, сійӧ мусӧ оз шыбит плуг моз, а сӧмын небзьӧдӧ.

Ёна вына му вылын турнепс быдмӧ бура куйӧдтӧг. Омӧлик му вылын куйӧдтӧг оз быдмы. Бурджык петкӧдны турнепс улӧ посни куйӧд — тулысын. Куйӧдсӧ мичаа му пасьтала разӧдны, медым оз веськав кытчӧсюрӧ чукӧра. Вужйыс кӧ турнепслӧн быдмигас паныдасяс куйӧд чукӧркӧд, сійӧ лэдзӧ сэтчӧ зэв уна вӧсни вуж, а ачыс быдмӧ омӧля, мисьтӧма, урӧд моз. (Сэтшӧм вужъяссӧ позис аддзӧдлыны Сыктывдінкарса выставка вылын). Свежӧй, гырысь идзаса куйӧд турнепслы оз лӧсяв. Сэтшӧм куйӧдыд гырыся вӧтлӧ турнепслысь листъяссӧ, а вужйыс быдмӧ ньӧжйӧн дай посни лоӧ. Мӧд-кӧ, сэтшӧм куйӧдыс оз кут лэдзны прамӧя турнепсӧс быдмигӧн дӧзьӧритны.

Агроном Темноев.