КЫДЗИ ДЕРЕВНЯЫН КОМИ ТЕАТР КЫПӦДНЫ
Рӧштвокӧд паныд Пальын вӧлі комсомол рӧштво. Рӧштво муніс омӧлякодь. Войдӧр йӧзыс вӧлі этша, бӧрын спектакас ворсысьясыс эз чукӧрмыны.
Комсомолечьяс висьталӧны, том войтыр пӧ ёна волывлӧны, некытчӧ пӧ оз тӧрны клубас. Мукӧддырйи пӧ спектакъястӧ сувтӧдлам неыджыд дон вылӧ, 7−15 урӧн пырӧм, да сэки пӧ рытывбыд том йӧз видзӧдчасны клуб кильчӧ дорын: клубӧ пырны деньга абу. Вӧлӧсьтын эм драмкружок, пырисны комын морт, сӧмын унджыкыс оз волывлыны, полӧны гортса видӧмысь да укӧрайтӧмысь. Тадзӧн сӧмын комсомолечьяслы и лоӧ став уджсӧ нуӧдны. Найӧ весьтас келӧны, оз мукӧдыс моз повны, кӧть и бӧрдтӧдз найӧс унаысь пинявласны. Ворсанторъяс абуӧсь, коді вӧлі — унаысь нин ворслывлӧмаӧсь, выльсӧ — нинӧм вылӧ судзӧднысӧ.
Татшӧм олӧмыс, ме чайта, абу Пальын сӧмын. Сы понда ме кӧсъя туйдны деревняса культура удж нуӧдысь йӧзӧс, кыдзи позьӧ коми театрсӧ ловзьӧдны, мед эськӧ сэтчӧ гырысь и, посни, ставыс волывлісны, мед сійӧ вӧлі бур юр вежӧрӧдысь.
Коми гижысь миян зэв этша на, нӧшта этша бура сцена вылӧ гижысь (сӧмын кык‐куим морт). Выль ыджыдтор ӧдйӧ найӧ, дерт, оз вермыны гижны да лэдзны. Выль гижысьясыс кор на лоасны да кысь и лоасны. Ме ногысь кӧ, оз ков виччысьны, кор сійӧ ставыс лоӧ, колӧ быд вӧлӧсьтын йӧзыслы аслыныс босьтчыны да ворсанторъяссӧ ӧтвылысь гижны-лӧсьӧдны. «Ок, шуасны, ыджыда тай тэ кӧсъян! Код нӧ сійӧ кужас? Коді нӧ сійӧ вермас?» — Ме ногысь кӧ, зэв верман. Роч вылысь лӧсьӧдлӧм пьесаяс коми войтырлы унаысь оз лӧсявлы, роч йӧзлӧн олӧмыд ёна торъялӧ коми йӧз олӧмысь, сы понда, ме ногысь, колӧ лӧсьӧдавны пьесаяс коми йӧз олӧмысь. Этша ӧмӧй нӧ миян ас гӧгӧрын серавланторъясыс? ошканторйыс? Гежӧда ӧмӧй венас волӧны, этша ӧмӧй тышкасьласны? Прӧста ӧд комсомолечьястӧ оз пинявлыны бӧрдтӧдз. Босьтам — важ правда да выль правда венӧ воисны. Кытчӧ он видзӧдлы, быдлаын найӧ тышкасьӧны. Быд мортлы кодар дорысь кӧ лоӧ косясьны. Сійӧ быдлунъя, быд мортлӧн косьыс ӧмӧй абу ворсантор?
Кыдзи комсомолечьяссӧ бӧрдӧдӧны, кыдзи найӧ асьныс косясьӧны — сійӧ верман став йӧз син водзас ворсны, сійӧ медбур ворсӧм лоӧ.
Деревняса йӧзлӧн сёрнияс торъялӧны: гӧль йӧз мӧвпалӧны аслысног, шӧркоддьӧма олысьяс бара аслысног, озыр йӧзлӧн бара аслыспӧлӧс сёрни, интеллигентъяслӧн сідз жӧ. Дерт, быд морт абу ӧти лунӧ кисьтӧма. Уна мортлысь сёрнияссӧ кӧ кывзан, гижанторйыд зэв уна лоӧ.
Мед сійӧ прӧста сёрни оз ло, мед сцена вылад ловъя войтыр вӧлісны, быд ворсан сёрни колӧ кутшӧмкӧ тӧдса морт кучик пиӧ йӧртны. Мукӧд мортыс эм нязгысь, мукӧдыс мыкталысь, быд мортлӧн кутшӧмкӧ пӧслӧвича эм. Сідз жӧ тайӧ озыра-гӧля сёрнитӧ позьӧ уна нога мывкыда войтырлы сетны. Позьӧ дажӧ сэтшӧм гӧля-озыра войтырсӧ на моз гримируйтны, кодӧс серавны кӧсъян, сӧмын нимсӧ колӧ вежны, мед оз жӧ позь кутчысьны, тайӧ пӧ менӧ ворсанныд.
Дерт, ставсӧ тайӧ ӧтлаӧдлыны, йитлыны, мед ворсӧмыс лӧсьыд лоӧ, быд морт оз вермы. Уна йӧз пӧвстысь вермасны сюрны сьӧлӧмсянь тайӧ уджӧ кутчысьысь ёртъяс, наысь водзысь водзӧ вермасны петны бур гижысьяс.
Татшӧм ворсӧмыс вӧвлі нин, абу нин первой. Айкатылаын коркӧ белӧй пӧраясӧ вӧлӧм коді кӧ служак пытшкӧсысь ли кысь ли неладнӧ кӧ уджалас, пыр сійӧ сцена вылын том йӧз ворсасны. Тадзӧн ворсӧмыс быд судысь ёна ладмӧ. Сідзи лоӧ мортыслы — воштысьнысӧ некытчӧ. Сідзи жӧ Ямын белӧйяс бӧрти белӧйяссӧ да налысь олӧмсӧ вӧлі ворсӧмаӧсь, коді Орлов, коді коммунист, коді поп, сідз водзӧ.
Сідзи жӧ ас гӧгӧр и ӧні быдтор позьӧ ворсны. Войдӧр гашкӧ мисьтӧмджык, дженьыдджыкӧсь ворсанторйыд лоӧны. Мед. Ме ногысь, сійӧ и бур. Кузь ворсантортӧ, ме видзӧда да, зэв сьӧкыд кывзынытӧ. Видзӧдлан да, йӧзыс пыр ойксӧдлыны (очсавны) кутасны, мудзасны.
Спектакъястӧ кывзыны ми абу велалӧмаӧсь, сэсся ворсӧны мукӧдыс первойястӧ лёка жӧ. Первой мукӧд артистыс кыдз пу краж кодь сулалӧ, кисӧ ни коксӧ оз вӧрзьӧдлы. Сійӧ абу ворсӧм. Ворсігӧн мед вӧлі ворсанторйыд ворсысьыдлӧн син водзас. Ӧні кысь сійӧ син водзад аддзан? Гижӧма мӧд морт, гижӧдвывса олӧмсӧ, гашкӧ, артистыс абу некор аддзывлӧма. Ас вӧлӧсьтсьыд кӧ кодӧскӧ кутан ворсны, сійӧ кужанджык нин, сылысь мыгӧрсӧ, покодкасӧ, сёрнисӧ быдӧн тӧдан.
Сэки вот миян прамӧй театр лоӧ. Сэки тышкыс кутас сцена вылын мунны, гортад вензьыны лёкыскӧд этшаджык ковмас.
Кутшӧм сёрниӧс, кутшӧм войтырӧс колӧ бырӧдны, мед сы нога войтырыс водзӧ эз ло, колӧ сійӧ сцена вылын серавны.
Дзоля Семӧ Ӧльӧ.
