ЯНВАР 9-ӧд ЛУН
5 торъя ворсантор
Редакциясянь: Январ 22-ӧд лунӧ тырӧ кызь во Ленинградын рабочӧйясӧс сарӧн лыйлӧмлы. Сэк кежлӧ ми газетын лэдзам тайӧ пьесасӧ сиктъясын пуктӧм вылӧ. Пьеса ворсны абу сьӧкыд, позьӧ быд сиктса сцена вылын.
Ворсысьяс.
Павел — заводын уджалысь, шл. РСДРП.
Дед — пӧрысь уджалысь, ён на, збой.
Вера — пӧльӧн шуысьыс сылӧн.
Петыр — уджалысь, пӧрысь нин.
Митрей — уджалысь, том морт, зіль, сюсь.
Арсень — уджалысь, Павеллӧн ёртыс, шл. РСДРП.
Манак — уджалысь; новлӧ тшӧтшкӧртӧм кузь юрси, тошкыс зэв шоч, кузь жӧ, гӧлӧсыс вӧсньыдик. Манакнас нимтӧны кузь юрси пондаыс.
Юралысь — том морт, уджалӧ «Рочмувывса уджалысь обществоын».
Порсев — сэні жӧ уджалӧ.
Арсеньлӧн батьыс.
— „ — мамыс.
Дзор барин — бур паськӧма.
Доймӧм уджалысь.
Доймӧм нывбаба.
Ныв.^Коймӧд ворсӧмсӧ позьӧ шыбитны. Сэки индӧм бӧръя йӧзыс оз ковны./^
Пӧрысь барин.
Ыджыд школаын велӧдчысь.
Ӧчкиа барин.
Мӧд дзор барин.
Уна йӧз.
МЕДВОДДЗА ВӦЧӦМ
Коридор. Ӧтар-мӧдарас мастерскӧйяс. Стен пӧлӧныс сулалӧны улӧсъяс, пӧрӧдӧм ящикъяс. Пыдыса стеныс шуйгаладорас чукыльтӧ, тупкӧ мастерскӧйӧ пыран ӧдзӧс. Дед пукалӧ ящик вылын, сёйӧ. Бокас нянь новлӧдлан нопйыс — гӧрд чышъян. Митрей пукалӧ джоджас, куритчӧ. Пырӧ Арсень шуйгавыв ӧдзӧсӧд.
АРСЕНЬ. Павелӧс эн аддзыв?
МИТРЕЙ. Эг. Ӧбед бӧрас эз на волы.
АРСЕНЬ. Локтас да ме дінӧ ыстыв.
МИТРЕЙ. Бара ӧмӧй мыйкӧ выльторъяс кывлін?
АРСЕНЬ. Зэв уна. Висьтавныс он вермы.
МИТРЕЙ. Ыста. Дзик пыр, мися, корис.
АРСЕНЬ. Пыр и колӧ. Мед оз жуяв — тэрмӧдлы (Мунӧ. Митрей мӧдӧдчӧ веськыдвылӧ. Веськыдвывсянь жӧ локтӧ Павел.)
ПАВЕЛ. Арсень тані?
МИТРЕЙ. Ӧні муніс. Тэнӧ ещӧ юаліс.
ПАВЕЛ. Кытчӧ муніс? Кодарӧ?
МИТРЕЙ. Уджаланінас. Тэнӧ тшӧтш сэтчӧ корис.
ПАВЕЛ. Мун асьсӧ татчӧ корлы.
МИТРЕЙ. Мый нӧ ті, йӧймӧмныдӧсь кӧ-а? Вӧтлысьӧны мӧда-мӧд бӧрсяыс. Кора нӧ?
ПАВЕЛ. Ӧдйӧнджык, эн тшӧкӧлдывайт сэні.
МИТРЕЙ. Дзик пыр. (Мунӧ. Павел аддзӧ Дедӧс, мунӧ сы дінӧ.)
ПАВЕЛ. Кутшӧма нин овлан, дедӧ? Дзоньвидза-ӧ?
ДЕДӦ. Омӧлика Павел, сёшайт. Дзуртам да олам.
ПАВЕЛ. Мый сідз омӧля, дедӧ?
ДЕД. Тӧрыт ен-батюшкоыд ещӧ на кык сёйысьӧс содтіс. Уджалысьыс ӧд, тӧдан, ӧтнам, дай кысь нӧ сэсся бура олӧмыс вермас лоны.
ПАВЕЛ. Кутшӧм кык сёйысь нӧ ещӧ енмыс сетіс?
ДЕД. Невестка деревняысь вайис кык детинаӧс. Кутшӧмкӧ удж вылӧ пӧ инды. Индыссьӧма ӧні. Быдлаысь вӧтлалӧны уджалысьясӧс-а, чинталӧны. Ивансӧ пӧ салдатӧ босьтӧмаӧсь. Мем со сэсся челядьсӧ и вайис. Верд кыдз гажыд.
ПАВЕЛ. Вераыд нӧ?
ДЕД. Нига вылын пыр зунясьӧ, наставничаӧ кӧсйӧ пырны.
ПАВЕЛ. Пабрикас оз кӧсйы локны?
ДЕД. Он ӧд ӧні веськав. Удж корсьысь зэв уна.
ПАВЕЛ. Гапон чукӧрад тэнӧ эз на гижӧд?
ДЕД. Эз. Аслым некор ветлыныс дай.
ПАВЕЛ. Эн и мун. Немторла.
ДЕД. Мыйла нӧ тэ, Павел, он радейт батюшкосӧ? Весь ӧд тэ сы вылӧ воан да пиньтӧ йиран. Гапоныд зэв бур морт, ми вок коддьӧмтӧ пыдди пуктӧ, отсасьӧ пикӧ воысьяслы. Путиловса бастуйтысьясыдлы пӧ быдӧнлы деньга юклӧ. Кывлін?
ПАВЕЛ. Кывлі.
ДЕД. Миянӧс тай нӧ дзикӧдз вунӧдны пондін, Павел, ньӧтчыд он пырав.
ПАВЕЛ. Некор пыр. Ог эшты.
ДЕД. Вера вӧлі гаралӧ нин... (Пырӧны Митрей Арсенькӧд.)
МИТРЕЙ. То тай ачыс.
ПАВЕЛ. Корсьӧмыд пӧ али мый нӧ менӧ?
АРСЕНЬ. Сёрнитны ӧтитор-мӧдтор йылысь вӧлі колӧ.
ПАВЕЛ. Дедӧ, мунлы татысь. Ас костаным Арсенькӧд кольччылам.
ДЕД. Муна. Ыстытӧгыс эськӧ муні, кад нин. Регыд чуксавны пондасны. Вашкӧдчӧмсьыд другъяс, видзчысьӧй. (Мунӧ веськыдвылӧ.)
ПАВЕЛ. Эн пов, дедӧ.
АРСЕНЬ. Мый нӧ?
ПАВЕЛ. Митька, сувт эстчӧ, сюся видзӧд гӧгӧрбок.
МИТЬКА. Тӧда ӧд. Абу медводдзаысь. (Сувтӧ коридор шӧрас.)
АРСЕНЬ. Кывлін Гапон йывсьыд? Тӧрыт пӧ быттьӧ быд учрежденньӧӧд ветлӧдлӧма. Чукӧртӧ йӧзӧс сар дінӧ мунны.
ПАВЕЛ. Кывлі. Сы йылысь жӧ кӧсйи сёрнитны тэкӧд.
АРСЕНЬ. Мый нӧ пондам керны?
ПАВЕЛ. Гырысь заводъяс пӧ пӧшти ставыс сувтӧмаӧсь. Кӧть эськӧ мед миянӧс оз вӧтлыны. Кыдзкӧ эськӧ юӧртны став уджалысьсӧ. На разӧд этійӧясӧс (сетӧ листовкаяс).
МИТРЕЙ. Вай ме тшӧтш разӧда, Павел.
ПАВЕЛ. Арсень, кыйӧдышт эстӧні. (Арсень мунӧ.)
МИТРЕЙ. Ӧдйӧнджык. Регыд удж вылӧ чукӧстасны.
ПАВЕЛ. На (сетӧ листовкаяс). Гапон другъяс дінад видзчысьӧмӧнджык ов.
АРСЕНЬ. Локтӧны. Манакыд медводзвылас.
ПАВЕЛ. Ӧдйӧнджык. Регыдджык разӧдалӧй. Ёна жӧ мустӧм меным манакыс, синмӧн ог вермы видзӧдны сы вылӧ. (Арсень Митрейкӧд мунӧны шуйгавылӧ. Веськыдладорсянь пырӧны Манак, Дед да Петыр).
МАНАК. Ми пӧ веськыда сарӧдзыс мунам, кевмысьны сылы пондам. Сійӧ пӧ ӧд — батьным миян, доръяс миянӧс.
ПАВЕЛ. Виччысь, доръяс.
МАНАК. Оз нӧ, тэ ногӧн?.. Думайтан, тӧдӧ сійӧ, мый керсьӧ Россия-матушкаад? Кутшӧма йӧзыс олӧны? Некысь. Министръяс, чиновникъяс босьтӧмаӧсь власьтӧ асланыс кабыраныс дай веськӧдлӧны олӧмнас. Сартӧ ылӧ-ылӧ зырӧмаӧсь йӧзсяньыс, оз петкӧдлыны миянӧс сылы. Колӧ кыдзкӧ аслыным аддзӧдлыны сійӧс да ставсӧ лючки и висьтавны. Сэки эськӧ министръясыдлӧн синныс воссяс, аддзасны весасян туйнысӧ. Йӧзтӧ дзескӧдӧмысь сарыд оз нин малышт найӧс. Ӧні тай шуа, оз, мися, немтор тӧд сійӧ миян олӧм йылысь.
ПАВЕЛ. Менам кывйӧ жӧ воин. Кутшӧм нӧ сійӧ бать, оз кӧ тӧд челядь олӧм йывсьыс?
МАНАК. Бать, бать, зэв бур бать. Быдӧнлы миянлы сійӧ бать, тэныд тшӧтш и. Радейтны колӧ миян сійӧс, кывзыны сылысь.
ПАВЕЛ. Мыйысь радейтныс? Пи да сійӧн? Ме тшыг нисьӧ пӧт нэм чӧж няйт пиын ола, а сійӧ лун-лун пьянствуйтӧ югыд шоныд гажа дворечьясын да сійӧн?
ДЕД. (довкйӧдлӧ юрнас.) Ок, Павел, Павел! Воштан асьтӧ, воштан.
ПАВЕЛ. Сёрнитныс мем тіянкӧд зывӧк (мунӧ веськыдладорӧ).
ПЕТЫР. Мунін кӧ — и ветлы. Ещӧ нӧ мый Путиловсаясыд висьтавлісны?
МАНАК. Отеч Георгейыд пӧ прошенньӧ нин гижӧма. Зэв ёна норасьӧма сар‐батюшкоыдлы миянӧс ӧтдортӧм йылысь. Индӧма туйяс, кыдзи кокньӧдны олӧм миянлысь: пабрикъясад пӧ медым удж нуӧдысьяс пиас рабочӧйясӧс тшӧтш сюясны; сэсся кевмысьӧма, медым сарӧс йӧзысь оз дзеблавны.
ДЕД. Лӧсьыда ӧд мортыс гижӧма.
ПЕТЫР. Мыйӧн тон помасяс-а?
ДЕД. Мӧдарӧ кӧ шуны — сарыдлы индалӧмыд эськӧ абу жӧ лӧсьыд да.
МАНАК. Мый нӧ керан? Шуа тай, оз сійӧ тӧд миянлысь олӧмнымӧс. Буртортӧ индалӧмысь нӧ мый абу лӧсьыдыс? Огӧ тай лёкӧн кӧсйӧй.
(Шуйгавывсянь пырӧ Митрей.)
МИТРЕЙ. Дедӧ, Павелӧс эн аддзыв?
ДЕД. Эстчӧ кытчӧкӧ муніс. (Митрей мунӧ веськыдвылӧ.)
МАНАК. Отеч Георгей пӧ миянӧ талун кӧсйӧма волыны.
ПЕТЫР. Но, сідзкӧ тай кывзыштны лоӧ.
МАНАК. Колӧ, колӧ. Зэв лада да бур сьӧлӧма мортыс. Кывзыны сылысь позьӧ.
ДЕД. Ме ньӧтчыд на эг слӧймыв сылысь висьталӧмсӧ кывзыны. Пыр некор.
МАНАК. Зэв ӧд лӧсьыда — чурки-буди, мед оз вомдзась — висьтавлӧ. Кывтӧ шуас да, тэд мед и эм — ставыс сьӧлӧмӧдзыд йиджас. Унаӧс нормӧдлывлӧ, бӧрддзӧдлывлӧ.
(Пырӧ Митрей.)
МИТРЕЙ. Арсень эз волы татчӧ?
ДЕД. Сибалін кӧ талун миян дінӧ-а? Мый вошӧм баля моз шӧйтан?
МИТРЕЙ. Заводнымӧс кӧсйӧны сувтӧдны. Тыбердса заводысь уджалысьясыс воӧмаӧсь (Ыджыд шы).
ДЕД. Унаӧнӧсь, тыдалӧ? (Горзӧм: «Другъяс, эновтӧй уджнытӧ», «Путиловсаясӧс доръямӧй».)
ПЕТЫР. Ветламӧ видзӧдламӧ, мый сэні керсьӧ.
ДЕД. Ветламӧ. (Дед Петыркӧд мунӧны шуйгавылӧ. Налы паныд пырӧны Митрей Арсенькӧд. Манак кольччӧ шуйгаладорас — кывзысьӧ.)
МИТРЕЙ. Арсень, тэ виччысьлы тані.
АРСЕНЬ. Но. Тэ ӧдйӧнджык.
МИТРЕЙ. Дзик пыр (мунӧ веськыдладорӧ).
МАНАК. Шызид. Дзизъялад ӧні. Кӧть мый керӧй, оз жӧ нин ло тіян ног.
АРСЕНЬ. Мун, кытчӧ вӧлі мӧдӧмыд.
МАНАК. Збыль ме шуа, оз ло тіян ног. Аддзылад.
АРСЕНЬ. Аддзылам. (Кост). Мун татысь син водзысь, весась.
(Манак мунӧ веськыдладорӧ. Недыр мысти сцена вылӧ локтасны Митрей Павелкӧд.)
ПАВЕЛ. Дугӧдӧны уджалӧмсьыс?
АРСЕНЬ. Дугӧдісны нин. Гапонлӧн другъясыс ӧтувтчыны корӧны.
ПАВЕЛ. Тэ нӧ налы воча мыйкӧ висьталін эн?
АРСЕНЬ. Немтор эг вермы. Муртса калькӧдла вомӧс, пыр и тупкасны.
ПАВЕЛ. Листовкаясыд, Митрей, эз кольны?
МИТРЕЙ. Ставсӧ разӧді.
ПАВЕЛ. Петав улича вылас, оз-ӧ пӧличаӧс чукӧртны. (Митрей мунӧ веськыдладорӧ.)
АРСЕНЬ. Ӧні буретш Гапонлӧн другыс висьтавлӧ.
ПАВЕЛ. Ланьтӧмӧн овны оз позь миянлы. Колӧ висьтавны.
АРСЕНЬ. Татысянь висьтав. Йӧзыс зэв уна да, он вермы водзӧсӧ пырны. (Мунӧ шуйгаладор пельӧсӧ, кыдз быттьӧ восьтӧ сэні ӧдзӧс). Регыд, буракӧ, помалас. (Вежӧсысь кылӧ висьтавлӧм, сёрни уджалысьяслӧн).
ВИСЬТАЛЫСЬ. Шыбитӧй ставныд уджнытӧ, мунамӧй правдаӧс корсьны. Отеч Георгей оз пӧръяв, аддзад, кутшӧма тӧждысьӧ миян вӧсна. Кӧть пӧ из улысь-а, перъям сійӧ правдасӧ, кокньӧдамӧ ассьыным олӧмнымӧс.
УНАӦН. Мездас, мездас отеч Георгейыд. Корсяс тӧлксӧ сійӧ.
ВИСЬТАЛЫСЬ. Кыдзи-мый делӧыс пондас мунны, юасьӧй «Рочмувывса уджалысьяс обществоысь». Сэні быдтор кутасны тӧдны. Сӧмын мӧда-мӧдлы отсасьӧмӧн вермамӧй кокньӧдны ассьыным олӧмнымӧс. Министръяс дінӧ шыӧдчӧмысь кӧ тӧлк оз босьт — сар дінас нуӧда тіянӧс, сэні правдасӧ корсям. Став олӧмнымӧс сарыслы висьталам.
УНАӦН. Сідзи, сідзи.
Мунамӧй и сар дінӧдз, ковмас кӧ.
Эновтамӧй уджнымӧс.
Сар дінӧдз, сар дінӧдз!
(Павел матыстчӧ Арсень дінӧ. Манак петӧ веськыдладорсянь, кывзысьӧ.)
ПАВЕЛ. Ёртъяс... бастуйтны заводиттӧдз колӧ чорыда кӧсйысьны быдӧнлы нуӧдны забастовка помӧдз. Уджавны огӧ кутӧй, кытчӧдз оз вӧчны миян ног, оз сетны мый ми корам. Сы вӧсна колӧ миянлы ӧтувтчыны уджалысь дор сулалысь организацияяскӧд. Найӧ, сӧмын найӧ вермасны индыны миянлы веськыд туй. Натӧг ми вермам вошны.
УНАӦН. Отеч Георгей индас.
Сы бӧрся мунамӧй.
Батюшко сувтӧдас веськыд туй вылас.
ПАВЕЛ. Энлӧй, кывзӧй менӧ.
МАНАК. (уськӧдчӧ, тойыштӧ Павелӧс ӧдзӧс шӧрысь, горӧдӧ йӧзлы). Ёртъяс, ӧдйӧ разӧдчӧй!.. Пӧлитса локтӧ!.. (Пырӧ сай вежӧсас).
ПАВЕЛ. Ёртъяс.
УНАӦН. Ӧдйӧ, ӧдйӧ петӧ!
Разӧдчӧй!
Петӧ, шуӧны!
АРСЕНЬ. Бергӧдны колӧ кыдзкӧ.
ПАВЕЛ. Бергӧдчӧма ӧні. Аддзан, мый керсьӧны: мӧда-мӧдсӧ нырӧны-петӧны.
АРСЕНЬ. Кузь юрсиа манакыд тай вӧчыштіс.
ПАВЕЛ. Эн пов, Арсень, немтор на тайӧн эгӧ воштӧй ми. Мед кӧть мый, а забастовкасӧ нуӧдысьясыс ми лоамӧй. (Пырӧ Митрей).
АРСЕНЬ. Мый нӧ?
МИТРЕЙ. Шы ни тӧв ывлаас, некутшӧм пӧлича абу.
АРСЕНЬ. Со, збыльысь манакыд пӧръялӧма.
ПАВЕЛ. Мунам йӧз бӧрсяыс. (Мунӧны).
Занавес.
МӦД ВӦЧӦМ.
Вой. «Рочмувывса уджалысь общество» вежӧс. Кымынкӧ улӧс, пызан. Стенын ӧшалӧны серпасъяс (
ЮРАЛЫСЬ. Сидӧр, он тӧд, кӧні Иван Петрӧвич?
СИДӦР. Дзик на ӧні ӧшинь улын вӧлі. Чукӧстла?
ЮРАЛЫСЬ. Да. Колӧ сійӧ меным. Пырысьтӧм-пыр мед локтас.
(Сидӧр петӧ. Недыр мысти пырӧны Павел Арсенькӧд.)
ПАВЕЛ. Некод абу.
АРСЕНЬ. Ставныс ывлаынӧсь. Гапонӧс виччысьӧны.
ПАВЕЛ. Регыд сійӧ воас?
АРСЕНЬ. Ог тӧд. Ёна нин тай виччысьӧны-а.
ПАВЕЛ. Митрейтӧ важӧн ыстін?
АРСЕНЬ. Регыд нин бӧр колӧ локны.
ПАВЕЛ. Кытчӧ тшӧктін вайныс?
АРСЕНЬ. Войдӧр тась тшӧкті корсьны миянӧс, сэсся, мися, огӧ кӧ сюрӧй — тэ ордӧ тшӧкті пыртны.
ПАВЕЛ. Эз ков сідзи. Сюрны вермам.
АРСЕНЬ. Татӧн регыдджык сюрам. Патераясӧдыд ӧні оз ветлӧдлыны, пӧтӧмаӧсь корсьысьны.
ПАВЕЛ. Гашкӧ и тэ ног да.
АРСЕНЬ. Кывлін, интеллигентнӧй сливкияс пӧ министр Витте дінӧ ветлӧмаӧсь, норасьны миян вылӧ.
ПАВЕЛ. Кӧсйысис, кӧнкӧ, дорйыны найӧс.
АРСЕНЬ. Тӧдӧмысь. Катша катшалысь синсӧ оз кокав. (Кост.) Мый нӧ Митрейыс сы дыра?
ПАВЕЛ. Гашкӧ ывласьыс корсьӧ да?
АРСЕНЬ. Видзӧдлыны либӧ колӧ. (Пырӧны Порсев Сидӧркӧд).
ПОРСЕВ. Кӧні нӧ Пётр Степановичыс? Аслас вежӧсас?
СИДӦР. Сэні. Тэнӧ сэтчӧ и корис.
АРСЕНЬ. Небыд ласейяс.
ПАВЕЛ. Петав мун. (Арсень мунӧ).
СИДӦР (видзӧдӧ ӧшиньӧд). Отеч Георгей пыр воас.
ПАВЕЛ. Кысянь?
СИДӦР. Быд учрежденньӧӧд ӧні ветлӧдлӧ.
ПАВЕЛ. Йӧзыс важӧн нин виччысьӧны сійӧс?
СИДӦР. Час кык кымын.
(Пырӧны дедӧ Веракӧд.)
ВЕРА. Пыр, пыр, дедӧ шонтысьыштан кӧть ичӧтика.
ДЕД (кинас довйӧдлӧ). Шоныд тіян таті.
(Сидӧр петӧ веськыдвыв ӧдзӧсӧд.)
ВЕРА. Тэ, дедӧ, пукышт татӧні — ме юралысьыс дінӧ пырала. (Пырӧ).
ДЕД. Пырав, виччыся.
ПАВЕЛ. Талун вевйӧдчин нин собранньӧ вылад.
ДЕД. Но, Павел тай тані вӧлӧма! Молодеч, Павел, локтӧмыд да. Ме Веракӧд локті. Аддзылін?
ПАВЕЛ. Аддзылі. (Локтӧ Вера).
ВЕРА. Дедӧ... Павел, олан-вылан. Мый нӧ миянӧс вунӧдін, некор он пырав?.
ПАВЕЛ. Эз ӧмӧй эстӧн сибӧдны тэнӧ?
ВЕРА. Кодкӧдкӧ юралысьыс сёрнитӧ, бӧрти тшӧктіс пыравны.
ПАВЕЛ. Гуся сёрни сёрнитӧны али мый нӧ?
ВЕРА. Ме ог тӧд. Гашкӧ и гуся да. Талун татчӧ батюшко воас.
ПАВЕЛ. Тӧда, кывлі.
ВЕРА. Зэв мичаа висьтавлӧ, сюсь кыв вылас. Тшӧтш кывзам.
ПАВЕЛ. Попъястӧ кывзӧмысь шеваӧй лӧгасьӧ, лолӧй оз лэпты.
ВЕРА. Яндысьтӧм син, этатшӧм кывъяс шуалан.
(Сидӧр зэв ӧдйӧ пырӧ веськыда юралысьыс дінӧ.)
СИДӦР. Петыр Степанӧвич, батюшкоыд воис.
ВЕРА. Дедӧ, ӧдйӧ петам. Отеч Георгейыд пӧ воӧма.
ЮРАЛЫСЬ (аслас вежӧс ӧдзӧсын). Иван Петрӧвич, кольччыв татчӧ, пустасӧ эн эновт (мунӧ).
ДЕД (Павеллы). Петам, бур пи, кывзыштам.
ПАВЕЛ. Тэрмасьӧмӧнджык петӧй, сёрмад.
СИДӦР (ӧшинь дорын). Благӧслӧвитіс ставнысӧ. Висьтавлыны сэсся пондас. (Мунӧ. Пырӧ Арсень).
АРСЕНЬ. Гушовӧс ӧні аддзылі. Шуӧ: Гапоныд пӧ шпион. Организацияын сы йылысь тӧдмалӧмаӧсь.
ПАВЕЛ. Збыльысь? Вермас кодкӧ стӧч висьтавны сы йылысь?
ЮРАЛЫСЬ (пырӧ зэв ӧдйӧ аслас вежӧсӧ ӧдзӧсӧдыс). Петрӧвич, аски сар дінӧ мунам. Лок петам да лӧсьӧдчамӧ батюшкоыскӧд, сёрнитамӧ лючки, кыдзи-мый. Регыдджык. Мӧдлаӧ мунны тэрмасьӧ сійӧ. (Петӧны кыкнанныс).
ПАВЕЛ. Сёрмим неуна... Он бергӧд найӧс.
АРСЕНЬ. Мый нӧ ӧні кутам вӧчны?
МИТРЕЙ (пырӧ). Ӧдва аддзи тіянӧс. Павел ордӧ, патераас нин кӧсйи мунны.
ПАВЕЛ. Ветлін сэтчад?
МИТРЕЙ. Ветлі.
ПАВЕЛ. Вайин?
МИТРЕЙ. Вайи. Некод эстӧн абу?
ПАВЕЛ. Абу. Вай. (Митрей сетӧ гижӧд, Павел лыддьӧ.) «Сёрмыссис миян. Дугӧдны ӧні огӧй вермӧй. Медым водзын пондасны эскыны миянлы, уджалысьясӧс огӧй эновтӧй, накӧд колӧ овны».
АРСЕНЬ. Мырдӧн кыскыны найӧс?
ПАВЕЛ. Мый нӧ керан, Арсень, бурӧннас оз кывзыны да. Мый вермим тай вӧчим.
АРСЕНЬ. Мырдӧнавны ӧд оз жӧ позь? Абу лӧсьыд.
ПАВЕЛ. Дерт эськӧ да. Мӧд ногыс некыдз оз артмы.
АРСЕНЬ. Артмас.
ПАВЕЛ. Вынным оз судзсьы миян... Омӧльӧсь на ми.
АРСЕНЬ. Судзсяс. (Кӧсйӧ мунны.)
ПАВЕЛ. Кытчӧ?
АРСЕНЬ. Асланым йӧз дінӧ (мунӧ).
МИТРЕЙ. Салдатыс мыйта ӧні карын, быд улича тыр.
ПАВЕЛ. Мӧдлапӧвсаяс нӧ мый думайтӧны?
МИТРЕЙ. Сар дінӧ жӧ аски кӧсйӧны локны.
ПАВЕЛ. Миян кодкӧ сэні шыасьліс эз?
МИТРЕЙ. Шыасьлісны. Помӧдзсӧ некодлы жӧ эз лэдзны висьтавныс. Мӧдімӧй пӧ ветлыны сар дінас да ветлам нин. Тшӧтш пӧ мунамӧй, ставным.
ПАВЕЛ (ӧшинь дорсянь). Гапоныд мӧдӧ нин... Мун.
МИТРЕЙ. Аски асывсяньыс татчӧ?
ПАВЕЛ. Гортад пукав. Немтор тані вӧчны.
МИТРЕЙ. Ачыд?
ПАВЕЛ. Ме? Ме тані лоа.
МИТРЕЙ. Ме либӧ тшӧтш локта. Ог жӧ гортын кут пукавны (Мунӧ. Недыр мысти пырӧны юралысьыс Порсевкӧд, мунӧны веськыда юралысь вежӧсас. Сэсся пырӧны дед Веракӧд).
ДЕД. Господьӧй енмӧй, ыджыд милӧсьта батюшкоӧй, отсав миянлы, дорйы миянӧс сар водзын.
ВЕРА. Збыльысь нӧ, дедӧ, аскисянь вежсяс миян олӧмным? Ловзямӧй ми? Ок, кутшӧм лӧсьыд!
ДЕДӦ. Господь кӧ отсалас — ловзям. Юрбитны колӧ, Вера. Енлысь милӧсьт корны.
ВЕРА. Сарӧс аски аддзамӧй, сёрнитны сыкӧд пондамӧй. Дедӧ, дедӧ! (тракйӧ сійӧс). Сійӧ кывзас миянлысь, сійӧ ӧд бур, дедӧ. Сӧмын эз тӧдлы сьӧкыд олӧмсӧ миянлысь. Ми ставсӧ сылы висьталам: кыдзи ӧтдортӧны миянӧс, дзескӧдӧны, нартитӧны.
ДЕД. Ланьт, эн горзы. Абу лӧсьыд.
ВЕРА. Павел, пыр на миянӧс ылалӧм йӧзӧн лыддян? Он верит, мый сарыд доръяс миянӧс?
ПАВЕЛ. Ог. Эз на дорйывны миян кодьтӧ саръясыд, да оз и дорйыны некор.
ВЕРА. Аддзылан. Энлы, аски ме тэнсьыд юала та йылысь, аски мый пондан шуны.
ПАВЕЛ. Тэ нӧ, Вера, збыльысь чайтан — сарыд петас тіян дінӧ да кутас сёрнитны тшыг йӧзкӧд? Дугды, другӧ, шыбит юрсьыд сійӧ надеятӧ. Некор сідзи оз ло, энӧ весь виччысьӧй. Некор сылы весиг думайтныс миян йылысь, недапӧштӧ сёрнитны.
ВЕРА. Аддзылам, сёрнитас. Ӧнӧдз ӧд сійӧ немтор эз тӧд миян олӧм йылысь — аски висьталам. Тӧдны кутас. Министръясыдлысь дорысь, дерт жӧ, йӧзыслысь веритас.
ПАВЕЛ. Кывзы, Вера: медбӧръя лун йӧзыд веритӧны сарыдлы. Аски — пом.
ВЕРА. Дерт, министръясыд чиновникъясыдкӧд оз пондыны лэдзны миянӧс сар дінад, да ми мырдӧн сюйсям. Мый миянлы министръясыд? Тэ ӧд наысь полан-а.
ПАВЕЛ. Ми абу полысьӧсь: збыль вӧсна ловнымӧс пуктам. Аски казялад сійӧс... да сёр лоӧ. Сідзи нин миян этша вынным и ещӧ кӧсъяд нетшкыны сэсь асланыд кывзытӧмӧн. Кывзы, Вера, эн надейтчӧй сар вылад. Йӧзӧс вермас мездыны сӧмын сэтшӧм жӧ йӧз.
ВЕРА. А миянӧс сар мездас. Аски жӧ и мездас.
ПАВЕЛ. Ок эськӧ, тӧданныд кӧ миянлысь пытшкӧснымӧс, мый сэні вӧчсьӧ... потӧ ӧд миян сьӧлӧмным тіян вӧсна. Колӧ кутны тіянӧс адӧ пырӧмысь да некыдзи огӧ вермӧй: вынным оз судзсьы. (Пырӧны юралысь Порсевкӧд.)
ПОРСЕВ. Мый и виччысьӧны ещӧ, оз разӧдчыны. Лоӧ кыв-мӧд шуны.
ЮРАЛЫСЬ. Ӧшиньӧдыс шу. Эсійӧ со ӧти пӧвста, восьтыв дай.
ПОРСЕВ. Тэ вай висьтав. (Восьтӧны ӧшинь. Кылӧ йӧз ызгӧм шы.)
ЮРАЛЫСЬ. Мый нӧ онӧ разӧдчалӧй? Тӧдад нин ӧні — мунамӧй аски сар ордӧ корсьны правда. Збыльысь кӧ сійӧ сар да радейтӧ кӧ ассьыс йӧзсӧ рӧдимӧй челядьӧс моз — петас миян дінӧ, кывзас норасьӧмнымӧс да сетас миянлы кокньӧдъяс. Асьсӧ ми аскиа гӧсьтъяс йывсьыс юӧртім нин министр пыр — письмӧ ыстім. Гижим, мый чукӧртчам двореч водзас площадь вылас, кык часын лунын; кевмысим, медым петалас сійӧ миян дінӧ. Сэки ми мыччам сылы прошенньӧ — быдтор, мый колӧ миянлы, гижӧма сэтчӧ. Ме ачым медводзас муна. Лыйлыны кӧ пондасны... да оз, мыйысь нӧ миянӧс лыйлан. Оз жӧ лыйлыны тшӧкты...
ПАВЕЛ (котӧртӧ ӧшинь дорӧ) Тшӧктас кӧ? Оз кӧ сарыд сибӧд миянӧс ас дінас? Сэки мый?
УНАӦН: Абу инӧ сійӧ сар.
Сэтшӧм сарыд миянлы оз ков.
Некутшӧм сар инӧ миян абу.
ПЕТЫР. (Павеллы). Эн торк тэ миянӧс. Мый сэні ылӧдчан да повзьӧдлан бур йӧзсӧ.
ЮРАЛЫСЬ. Збыльысь, ёртъяс, сідзи: лыйлыны кӧ пондасны — абу инӧ сарыд. Ӧні ми веритам на, мый эм сійӧ, мунам сы ордӧ корсьны правда. Сӧмын мунӧй чӧла: энӧ горзӧй, энӧ сералӧй, мӧда-мӧднытӧ энӧ тойлалӧй. Кывзӧй миянлысь, водзын мунысьяслысь. Асывсяньыс чукӧртчӧй татчӧ. Сэсся тасянь отеч Георгей нуас сар двореч дінӧ. Ёна войнас юрбитӧй, сьӧлӧмсьыныд, медым господь бог отсалас вӧчны миянлы ыджыд удж — корсьны правда.
(Ӧшинь пӧдлалӧны. Ывла вылын заводитчӧны сьывны «Спаси, господи», войдӧр полӧмӧнкодь, сэсся збоя, нимкодясьӧмӧн быттьӧ).
ЮРАЛЫСЬ (Павеллы). Мыйла нӧ тэ кутан сар дінас мунӧмсьыс?
ПАВЕЛ. «Абу инӧ миян сарыс», шуисны ӧні ӧшинь улад, кывлін? Мырдӧн ӧд ті найӧс кыскад сэтчӧ. Кось вылӧ колӧ петкӧдны найӧс сарыскӧд воча, а не нуны площадь вылӧ кевмысьны сы водзын.
ЮРАЛЫСЬ. Мый лоан лоӧ, ӧні кысь нин.
ПАВЕЛ. Мыйла кысь? Зэв на кокниа позьӧ тіянлы бӧр бергӧдны став йӧзсӧ тайӧ туй вывсьыс. Ті кыпӧдінныд сар дінӧ мунны, ті и ӧлӧдӧй бӧр... Весь салдатъясӧс эз чукӧртны карад. Мыйкӧ, тыдалӧ, кӧсйӧны вӧчны.
ЮРАЛЫСЬ. Ӧружйӧтӧм йӧзӧс салдатъяс оз жӧ кутны лыйлыны. Да и сарыс оз тшӧкты, эн весь пов. Лыйлыны кӧ ӧд тшӧктас — овны ӧмӧй сійӧ кӧсйӧ?
ПАВЕЛ. Коньӧръяс, коньӧръяс, мый бара ті кӧсъянныд вӧчны?!
ВЕРА (ӧшинь дорын кывзӧ ывла вылысь сьылӧмсӧ. Нимкодясьӧ и полӧ). Аски, аски...
ПАВЕЛ (быттьӧ садьмӧ Вера кывъясысь, дрӧгнитӧ). Да, аски.
Занавес.
3-ӧд ВӦЧӦМ.^Тайӧ вӧчӧмсӧ позьӧ шыбитны./^
ВӦСКРЕСЕННЬӦ. Сад. Уна йӧз сэні. Ставныс видзӧдӧны йӧр саяс — площадь вылӧ. Сэні йӧзыс зэв жӧ уна, сӧмын, дерт, оз ставныс тыдавны-а. Кылӧ йӧз ызгӧм шы.
НЫВ. Дыр-ӧ нӧ оз пет?
УДЖАЛЫСЬ. Кык часын тай вӧлі шуӧны-а.
ПӦРЫСЬ БАРИН. Двореч гӧгӧрыс пушкаяс сувтӧдалӧмаӧсь, аддзылід?
НЫВ (повзьӧмӧн). Лыйсьыны нӧ пондасны?
ЫДЖЫД ШКОЛАЫН ВЕЛӦДЧЫСЬ. Оз. Сідзи сувтӧдалӧмаӧсь.
1 УДЖАЛЫСЬ. Мый нӧ кывтӧм пемӧсъястӧ лыйлан. Абу тай лёкысь локтӧмаӧсь — ӧружйӧтӧмӧсь ставныс.
ӦЧКИА БАРИН. Сарыс пӧ абу гортас. Сарскӧй Селоас.
2-ӧд УДЖАЛЫСЬ. Гашкӧ, корасны?
1 УДЖАЛЫСЬ (водзӧ нуӧдӧ). Оз жӧ лыйлыны. Весиг пӧ площадь вылас чукӧртчӧмсьыс абу тшӧктӧмаӧсь кутны да, шуӧны тӧдса жандармъяс.
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Тэ со сідзи шуан, а Васильевскӧй дівывсаясӧс абу лэдзӧмаӧсь вуджны татчӧ.
2-ӧд УДЖАЛЫСЬ. Эн ылӧдлы. Ми тай нӧ со танӧсь. Некод эз кут, сӧмын пӧ ыджыд артельӧн энӧ мунӧ, разі-пелиджык ветлӧй, шуис офицерыс. Зэв унаӧн ми локтім.
(Ызгӧм йӧзлӧн ыдждӧ, кылӧны горзӧм шыяс).
НЫВ. Мый нӧ горзысьясыс шуалӧны?
ВЕЛӦДЧЫСЬ (видзӧдӧ площадьлань). Салдатъясӧс тшӧктӧны идравны.
ПӦРЫСЬ БАРИН. Колӧ и эм. Мый наысь? Эгӧ ӧд кось вылӧ локтӧй.
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Видзӧдӧ, видзӧдӧ, вӧлаяс воисны, зырӧны йӧзсӧ.
ӦЧКИА БАРИН. Збыльысь ӧмӧй нӧ вӧтласны?
ВЕЛӦДЧЫСЬ. Оз. Сідзи нин, моданысӧ ассьыныс петкӧдлӧны. (Площадьладорсянь пырӧны садйӧ: уджалысь, Петыр, дзор барин да нӧшта кымынкӧ морт. Сэсся ещӧ — Вера Павелкӧд да дедыс).
УДЖАЛЫСЬ: Кыз рушку, ещӧ и лыйны кӧсйӧ.
ПЕТЫР. Апонечьяскӧд косясьны колӧ тайӧясӧс ыстыны, лёка збойӧсь. Синъяссьыныс веськыда би прыссьӧ. Югыд бугыльяс! Голяыс порсь голя кызта, сэтшӧма нин тшӧгӧма.
ӦЧКИА БАРИН (воысьяслысь). Вӧтлалӧны?
ПЕТЫР. Немтор он гӧгӧрво налысь. Пырныс тай ставнымӧс лэдзисны-а, ӧні быттьӧ топӧдышталӧны.
УДЖАЛЫСЬ (Петырлы). Кутшӧма эз сьӧлӧм вылас во салдатъясыдкӧд сёрнитӧмыд. Букышнас кыдзи бугзьыльтліс.
ДЗОР БАРИН. Фельдфебельыслысь юалі, мися, лыйлыны нӧ пондад йӧзсӧ, да зэв лёкысь меным воча кыв видзис: «Тшӧктасны кӧ пӧ нӧ, мыйла огӧ».
ӦЧКИА БАРИН. Лыйласны бара, поводнӧй зверъяс.
УДЖАЛЫСЬ. Ӧружйӧтӧм йӧзтӧ дивъя лыйлыныд.
Апонечьяс дінӧ тай оз мунны, полӧны наысь.
ПЕТЫР. Ок, ещӧ и апонечьяс дінӧ дай. Некысь. Сэні олігӧн ӧд косьман, а тані со кутшӧмӧсь: тшӧгӧдӧм ӧшъяс быттьӧ. (Йӧр пӧлӧныс мунӧ кыз жандарм).
ДЗОР БАРИН. Талы кӧ вӧля сетлан, шырас йӧзтӧ.
ПЕТЫР. Настоящӧй мясник. Ӧд бокас мый ыджда пурт ӧшӧдӧма.
УДЖАЛЫСЬ (горӧдӧ). Кыз рушку, пуртыд лэчыд абу?!
ПЕТЫР. Ланьт. Кылас да бырскӧбтас. Дай кутшӧм теш тані?
ВЕРА (зэв ёна полӧ, быгыд чужӧма, сулалӧ Павелкӧд). Пос вылад моз жӧ кӧ и тані пондасны шырны йӧзсӧ? Из сьӧлӧмаӧсь быттьӧ ставныс. Кыдзи киныс пырӧ.
ПАВЕЛ (шпыньмунӧ). Видзӧдлам татысянь, кыдзи сар-батюшканыд тіян пондас сёрнитны аслас челядьыскӧд.
ВЕРА (шога). Эн серав, Павел. Сідзи сьӧкыд.
ДЕД (праздничнӧй паськӧма, морӧсас ӧшлӧма медальяс да крестъяс). Сар ӧшинь улын менӧ вины оз лысьтны. (Индӧ морӧсас) Тонӧ кымын медаль да крест менам — ставыс ӧд сарӧс видзӧмысь, война вылын нажӧвиті.
(Площадь вывсянь пырӧны кык жандарм, вӧтлалӧны йӧзӧс).
1 ЖАНДАРМ. Разӧдчӧй! Мый ӧтчукӧрӧ чукӧртчӧмныд!
2-ӧд ЖАНДАРМ. Разӧдчӧй!
ПЕТЫР. Мешайтчам али мый нӧ ми тэныд? Немтор тай лёкӧс огӧ вӧчӧ.
1 ЖАНДАРМ. Разӧдчӧй, шуӧны. Оз позь ыджыд чукӧрӧн сулавны.
ДЕД. Муса другӧй, менӧ эн вӧтлы. Тэ ещӧ эн на вӧв му вылас-а, ме сарыдлы служиті нин. Син пӧлӧн кӧть лэдз видзӧдлыны сы вылӧ.
1 ЖАНДАРМ. Виччысь, гашкӧ аддзылан. (Мунӧны).
ДЕД (скӧрмӧкодь). Аддзывтӧг ог ов, сы вылӧ локтӧма да. Лун джынсӧ кӧ сулалі, мӧд джынсӧ сулала нин. Война дырйиыд тай нӧ мый дыра шойччӧгсӧ он аддзыв.
НЫВ. Мыйла нӧ жандармъясыс сад дзиръясӧ пӧдлалісны?
ПЕТЫР. Код тӧдас налысь. Гусьӧн тай со мыйкӧ пыр вӧчӧны.
ВЕРА (уськӧдчӧ дедыс вылӧ). Дедӧ, пола ме. Налькйӧ моз ӧд ми шедім татчӧ. Ӧдзӧссӧ жандармъясыд каличалісны.
ПАВЕЛ (наяна). Регыдӧн тай вежсин. Важӧн-ӧ нимкодясин да чеччалӧмӧн виччысин талунъя лунсӧ? Талун ӧд ловзян лунныд тіян: сарӧс аддзылад, саркӧд сёрнитад.
ДЕД (кутӧ Вераӧс). Аддзывтӧг ӧд огӧ олӧ, регыд петас керкасьыс. Лёкыдла, Павел, сералан миянӧс.
ПЕТЫР (аслыс). Петас эськӧ да кысь петас-а? кодар боксянь...
ДЕД (нимкодясьӧмӧн). Со, со, аддзан? Регыд нин, буракӧ, петас. Преображенечьясӧс вайӧдісны.
ПАВЕЛ (шога). Аддза.
(Тутӧстӧны. Йӧз повзьӧны, быттьӧ садьмӧны чорыд узян унысь. Ланьтӧны ставныс. Шы ни тӧв — шуштӧм).
ДЕД (повзьӧмӧн). Мый нӧ тайӧ? Неладнӧ тай нӧ тутӧстісны. Эз ӧд ков сідзи. Тутӧстӧмъяссӧ ме ставсӧ на тӧда, кор кыдзи колӧ, эз на вунны.
ВЕРА (Повзьӧмысла зэв ньӧжйӧ). Кутшӧм лӧнь друг лои...
ДЕД. Гашкӧ, сарыд сэні нин да, огӧ аддзӧй ми.
ВЕРА (шыбитчӧ Павеллы морӧс вылас). Мыйла нӧ ми садъяс пыримӧй? Пола ме, Павел. Йӧртісны миянӧс татчӧ.
ПАВЕЛ (нем жалиттӧг). Площадь вылас сулавны ӧні поланджык татӧні дорысь.
(Мӧдысь тутӧстӧны).
ДЕД (инас оз ӧшйы). Мӧдысь. Сідзи жӧ... Пыр тшӧктасны... Господьӧй, господьӧй, видз миянӧс!
(Лыйӧны — горзӧм, бӧрдӧм, кок шыяс. Садйын горзӧны жӧ).
ДЕД (йӧр вомӧныс, быттьӧ кӧсйӧ ӧлӧдны лыйсьӧмысь). Зверъяс, палачьяс, мый нӧ ті керсяд!?
ПЕТЫР УДЖАЛЫСЬКӦД (йӧр вомӧныс кулаксӧ петкӧдлӧны). Вир юысьяс! Ӧкаяннӧйяс!
(Павел йӧр дорас. Локтӧ сы дінӧ Вера, кутӧ киӧдыс).
ВЕРА. Сар ӧшинь улын... Тшӧктӧма инӧ сійӧ.. Мунам лок татысь. Мунам...
(Павел быттьӧ измӧма места вылас, видзӧдӧ ӧтилаӧ площадь вылӧ. Зэв полігтырйи петӧ садйысь дзор барин; шапкатӧм юрси лёзь).
ДЗОР БАРИН (йӧя). Видзӧдлӧй, сар ӧшинь улас ӧграда сюръя йылас ичӧтик детинаӧс ӧшӧдӧмаӧсь. (дыр видзӧдӧ ӧтилаӧ).
ДЕД. Челядьӧс виалад... Дугдӧй, пернатӧмӧсь ӧмӧй?
ДЗОР БАРИН. Кыдзи пондасны мынтысьны тайӧ ловъяссьыс? Нэм оз мынлыны.
ПАВЕЛ (кутӧ Вераӧс киӧдыс, дедӧлы). Мунам, дедӧ. Водзджык колі горзыны. Ӧні мый? Пуктам ми тэкӧд ловнымӧс, старик, сӧмын огӧ татӧні.
(Пырӧ мужик. Чужӧмыс кабала кодь еджыд, киыс да паськӧмыс гырдӧсь).
ПАВЕЛ (мунӧ сы дінӧ). Дойдісны?
МУЖИК (ньӧжйӧ). Эз.
ПАВЕЛ. Вирӧсь тай нӧ эськӧ?
МУЖИК. Йӧзлӧн, абу аслам (мунӧ неуна водзӧ, сэсся бергӧдчӧмӧн йӧзланьыс ыджыд лёк горӧн горӧдӧ). Абу аслам тайӧ вирыс. Сар дінӧ мунысьяслӧн, сарлы веритысьяслӧн!
(Площадьсянь пыр лыйсьӧм кылӧ, горзӧм, бӧрдӧм).
Занавес.
4-ӧд ВӦЧӦМ.
Арсень ордын. Мамыс батьыскӧд кывзысьӧны лыйсьӧм шыяс. Батьыс ӧшинь дорас.
МАМ. Со бара... кылан?
БАТЬ. Господьӧй, господьӧй...
МАМ. Пернатӧмӧсь кӧ ставныс-а? Босьт жӧ да ас йӧзӧс лыйлы.
БАТЬ. Гӧститӧдіс тай, тыдалӧ, сар-батюшкоыд. Вир юысь!
МАМ. Кӧн бара Арсеньыд-а? Ловъя абу нин?
БАТЬ. Кымынысь тай шуи, эн, мися, лэдз мунныс.
МАМ. Кысь нӧ кутан верстьӧ мортӧс. Абу нин ӧд ичӧт. (Лолыс тырӧма, кашкӧ-пырӧ Митрей).
МИТРЕЙ. Арсеньыд гортад?
МАМ. Абу. Эн ӧмӧй ӧтлаын вӧлӧй?
МИТРЕЙ. Войдӧрсӧ ӧтлаын, сэсся торъялім.
БАТЬ. Мый нӧ сэні вӧчсьӧ, висьтав?
МИТРЕЙ. Немтор... Кылад лыйсьӧны... Верзьӧма салдатъяс сідзи и нырӧны йӧзсӧ, вывтіыс лэбӧны.
МАМ. Ӧбразъясас нӧ и лыйисны войдӧрсӧ?
МИТРЕЙ. Ӧбразъясас и, йӧзас и. Асланым уличаӧдз Арсенькӧд ӧтлаын котӧртім, сэсся воши сійӧ кытчӧкӧ менам. Ме чайті — гортас котӧртіс.
БАТЬ. Пуксьы лок этатчӧ да ставсӧ дорвыв висьтав, кыдзи-мый вӧлі.
МИТРЕЙ. Ог, мися, эшты. Павелӧс на ещӧ колӧ аддзӧдлыны дай. (Кӧсйӧ петны. Ӧдзӧсас паныдасьӧны Арсенькӧд).
МИТРЕЙ. Муртса воча ныр ог люкасьӧй. Павелӧс аддзылін?
АРСЕНЬ. Эг. Тэ аддзылін?
МИТРЕЙ. Эстӧн пельӧсас сулалӧ. Унаӧнӧсь сэні миян.
АРСЕНЬ. Мунам тшӧтш на дінӧ.
МАМ. Арсень, энлы мунлы. Гортын талун пукав.
АРСЕНЬ. Абу ӧд арӧса кага. (Пырӧ Павел).
ПАВЕЛ. Тэ тай нӧ гортад?
АРСЕНЬ. Мунігмоз пырыштлі... патронъяс кӧнкӧ вӧліны. (Корсьӧ).
ПАВЕЛ. Эновт. Мунамӧ регыдджык.
АРСЕНЬ. Мыйкӧ вӧчны кӧсъян?
ПАВЕЛ. Верзьӧмаясыд ставныс мӧдарӧ лэбзисны, послань. Медым регыдӧн бӧр оз вермыны локны татчӧ — миян йӧз туйсӧ заводитісны потшавны: улӧс-пызанъяс, шкапъяс, ӧдзӧсъяс — ставсӧ туй вомӧн лёк ногӧн тэчалӧны. Ми сэк кості мунамӧй да оружйӧсӧ амбарсьыныс петкӧдамӧй.
АРСЕНЬ. Мунамӧ.
МАМ. (Кутӧ сійӧс паськӧмӧдыс). Кытчӧ нӧ, Арсень? Эн мун... виасны.
АРСЕНЬ. Батьӧ, кут мамӧсӧ.
ПАВЕЛ. Дойдалӧмъяссӧ тэ ордӧ, Арсень, чукӧртам.
АРСЕНЬ. Мед ваяласны, Митрей ваялас.
МИТРЕЙ. Ме ог, ме тіянкӧд муна.
ПАВЕЛ. Тырт керкасӧ дойдалӧмъяснас дай лок миян дінӧ. Пӧттӧдзыд на лоӧ уджыд. (Мунӧны куимнаныс).
МАМ (ӧдзӧссянь). Арсень!
БАТЬ. (кыскӧ сійӧс керкаас). Ланьт горзӧмсьыд. Оз жӧ нин ӧні тэнсьыд кывзыны.
МАМ. Мыйла лэдзин?.. Мырдӧн колі кутны.
БАТЬ. Кутны оз позь... бур удж вылӧ мунӧны.
МАМ. Виасны.
БАТЬ. Энлы, кодӧскӧ вайӧны.
(Митрей Веракӧд пыртӧны дойдӧм нывбабаӧс. На бӧрся пырӧ дед).
ДОЙДӦМ АНЬ. Дойдісны... Кыдзи сэсся кутан уджавны?.. Тшыгла лоӧ кувны челядьлы... Коді ӧні найӧс вердас?.. Кодлы ӧні норасям, коді доръяс миянӧс?... Весиг сарыд бергӧдчӧма миянысь... лыйлыны тшӧктӧма.
МИТРЕЙ. Вердіс тай нянь-солӧн. (мунӧ).
МАМ. (дойдӧм аньлы). Энлы, ме тэныд вольпась вольсала да, водыштлы.
ДОЙДӦМ АНЬ. Аттьӧ. Ог. Гортӧ колӧ довгыны... челядьӧй кӧнкӧ, бӧрдӧны... Господьӧй, кымын мортӧс виисны.
(Митрей дзор баринкӧд пыртӧны дойдӧм уджалысьӧс).
УДЖАЛЫСЬ. Кымынысь ме шулі, мися, весь ӧд мунамӧй, тӧлк миян ветлӧмысь некутшӧм эз ло. Эз веритны. Ӧні ас синнаныс аддзылісны. Бурлунсӧ петкӧдліс батьыс.
ДЗОР БАРИН. Ӧні сэсся быдӧн кутасны тӧдны, кутшӧм морт сарыд.
МАМ. (уджалысьлы). Вод, сьӧкыд ӧд тэд пукавныд. (Водтӧдӧны сійӧс).
УДЖАЛЫСЬ. Бур бать дінӧ моз мунім, кӧсйим сёрнитны сыкӧд. Став министръясыс чиновникъясыскӧд тӧдісны, мыйла ми мунам сар дінас, тӧдісны, мый миян некутшӧм оружйӧ абу. Ӧбразъясӧн, зібйыв спасъясӧн мунімӧй. Кӧть мед эськӧ площадь вылас эз лэдзны чукӧртчыны, уличаяссяньыс разӧдісны, вӧтлалісны бӧр миянӧс. Ок, палачьяс!.. морт лов босьтысьяс!
ВЕРА. Нэм оз вун талунъя луныд.
ДЕД. Господьӧй енмӧй, мыйысь нӧ татшӧмасӧ накажитін миянӧс.
ДЗОР БАРИН. Му сулалігчӧжыс казьтыласны талунъя лунтӧ.
УДЖАЛЫСЬ. Вунӧдад... Миян вир киссьӧмыд тіянлы немтор.
ВЕРА. Мый нӧ тайӧ сӧрӧ, дедӧ? Вунӧдад пӧ.
(Митрей пыртӧ Петырӧс).
ПЕТЫР. Энлы... Тшӧктытӧг лыйсьыны... Оз позь, сідз оз позь. Тшӧктытӧг эз лыйлыны.
МИТРЕЙ. Букйӧдлісны тай сьӧлӧм бурмытӧдзыс.
ДОЙДӦМ АНЬ. Лыйлісны и шырисны. Коді кыдзи вермис.
ПЕТЫР. Тшӧктытӧг тамда йӧзӧс вины — эз эськӧ лысьтны.
МИТРЕЙ. Тӧдӧмысь тшӧктӧм серти салдатъясыд уджалісны. Тэ нӧ, Петыр, збыльысь чайтін — сарыд петас тіян дінӧ... сёрнитны да вина‐сурӧн гӧститӧдны?
ПЕТЫР. Мыйла миянӧс лыйлісны? Коді тшӧктіс?
МИТРЕЙ. Пуксьы, Петыр. Некод тэныд та вылӧ вочакыв оз сет. Ёнджыка мӧвпышт, да ачыд ставсӧ гӧгӧрвоан.
ДЕД. Павелыд нӧ кӧні, Митрей? Ловъя‐ӧ?
МИТРЕЙ. Копрасьны сылы тэсянь али мый? Ме пыр сы дінӧ муна.
ВЕРА. Кӧн нӧ сійӧ?
МИТРЕЙ. Эстӧні. Мӧд уличаас. Врагъясыдлы туйсӧ потшӧны.
МАМ. Арсень сэні жӧ?
ДЗОР БАРИН. Мынтыны эськӧ налы водзӧссӧ!
УДЖАЛЫСЬ. Мынтӧй. Дзебсясьӧмӧн олад. Нидзувъяс!
ДЗОР БАРИН. Талунсянь ми — гражданаяс.
УДЖАЛЫСЬ. А ми — косясьысьяс. Гыжйӧн и пиньӧн пондам косясьны сарыдкӧд.
ВЕРА (Митрейлы). Менӧ тшӧтш босьт.
ДЕД. Кытчӧ мӧдад?
МИТРЕЙ. Выль олӧм корсьны. Тэ, дедӧ, регыд нин кулан‐а, миянлы ещӧ овны на колӧ. Ёна на лоӧ вермасьны да косясьны ӧнія олӧм нуӧдысьяскӧд.
ВЕРА. Дедӧ, тэ кольччыв татчӧ, а ме ветла.
ДЕД. Ме тшӧтш муна. Ружйӧтӧ кутнытӧ кужа на, кодсюрӧысь бурджыка на лыйся. (Индӧ морӧсас). Этійӧясӧс эз весь ӧшлыны татчӧ. Сар-батюшкоыс... (друг вылӧ лэптӧ кулаксӧ, грӧзитӧ кодлыкӧ). О-о-ок эськӧ... морт лов босьтысь! Налӧй, энӧ сотӧй менсьым морӧсӧс! (нетшкӧ да шыблалӧ медальяссӧ)
ВЕРА (нимкодясьӧмӧн). Сідзи, сідзи, дедӧ. Ёнджыка таляв. Важ олӧм бырӧдам, выль олӧм дорам.
МИТРЕЙ. Мунамӧй. Мунам, дедӧ. (Мӧдӧдчӧны).
Занавес.
5-ӧд ВӦЧӦМ.
Дед ордын. Арсень лыддьысьӧ; киыс кардъялӧма. Уджаланінсянь локтӧ дед.
ДЕД. Челядьыс нӧ абуӧсь?
АРСЕНЬ. Йӧрын ворсӧны.
ДЕД. Но, мый бурӧс висьталан?
АРСЕНЬ. Немтор ог. Регыд кӧртӧдӧс позяс шыбитны. Вӧля вылӧ пета.
ДЕД. Эн на тэрмась, олышт на. Лючки колӧ бурдӧдчыны, дырджык кӧртӧдӧн овны.
АРСЕНЬ. Кӧртӧднад быттьӧ домалӧмаӧсь тэнӧ, шог овнысӧ. Ме мед став тушанам пыр вӧра.
ДЕД. Сы вӧсна ӧд и доймин: сабля улӧ сюрин.
АРСЕНЬ. Тэ кӧ эськӧ эн мезды сэні менӧ — юрӧс керыштісны.
ДЕД. Кымын война вылын ӧд вӧвлі, кужа косясьныс. Ӧнӧдз на со абу вунӧма.
АРСЕНЬ. Кор миян збыльысь революцияыс мӧдӧдчас, тэнӧ, дедӧ, медыджыд камандирас пуктам.
ДЕД. Революция кежлад тэ ковман. Сы вӧсна — дзебсясьӧмӧнджык колӧ овны. Петан кӧ ме ордысь, пыр и чапнитасны-кутасны. Чайтан, оз корсьны ӧні тэнӧ?
(Пырӧ Вера книгаясӧн.)
ДЕД. Со тай миян косясьысьыс. Молодеч!
ВЕРА. Тырмас, дедӧ, ошкыныд, пельӧй нин сьӧдмис.
ДЕД. Бара нигаяснад кутан ноксьыны?
ВЕРА. Павел йывсьыд немтор на энӧ кывлӧй?
ДЕД. Митрейӧс туявны ыстім, оз-ӧ кыськӧ мыйкӧ сюр.
ВЕРА. Гашкӧ, абу нин ловъя да?
АРСЕНЬ. Талунъя газетыд, Вера, эм?
ВЕРА. Эм (сетӧ). Мӧскуаын дас лун чӧж бастуйтӧмаӧсь.
АРСЕНЬ. Аттьӧ другъяслы, миян дор олӧны.
ВЕРА (ньӧжйӧ). Миян керка гӧгӧр, буракӧ, пыр кыйӧдчӧны. Арсеньтӧ кӧть мед эськӧ оз кутны.
ДЕД. Ланьт, кӧч сьӧлӧм. Быдторйысь тай полан.
ВЕРА. Полана делӧыс да ӧд, дерт. Тӧрыт кутшӧмкӧ морт горт дінӧдз ме бӧрся вӧтчис.
ДЕД. Сьӧлӧм вылас воӧмыд да, дерт, вӧтчас. Мед мисьтӧмджык вӧлін, вӧтчис эз эськӧ кодкӧ. Вӧтлысьысьяссьыд тэныд немтор повны. Гапон чукӧрысь ӧд тэ. Тэ бӧрся кыйӧдчыныс немтор.
(Пырӧ Митрей).
МИТРЕЙ. Олад-вылад, воякъяс.
ДЕД. Тӧдмалін эн мыйкӧ?
МИТРЕЙ. Эм юӧръяс. (Пуксьӧ). Пӧдлинӧ, Вера, кутшӧмкӧ барин тэнӧ виччысьӧ посводзад.
ВЕРА. Дедӧ...
ДЕД. Мый нӧ? Мыйысь сэтшӧма повзин?
ВЕРА. Тӧрытъя вӧтчысьыд кӧ?
ДЕД. Эн лэдз сійӧс татчӧ. Код тӧдас, кутшӧм морт.
ВЕРА. Лок тшӧтш, дедӧ, мекӧд петалам. (Вера дедыскӧд кӧсйӧны петны. Ӧдзӧсас паныдасьӧны Павелкӧд.)
ПАВЕЛ. Олад-вылад, ёртъяс!
ДЕД. Павел, муса пи!
ВЕРА. Павел, тэ!?
ПАВЕЛ. Ме.
ДЕД. Тэ нӧ мый, Митрей, ылӧдчан?
МИТРЕЙ. Нарошнӧ тадзи вӧчим. Павелыс гӧснеч пыдди тіянлы.
ПАВЕЛ. Олан-вылан, Вера (чорыда топӧдӧ кисӧ).
ВЕРА. Ачыд.
ПАВЕЛ. Арсеньыс менам мый вӧчӧ, кутшӧма нин олӧ (матыстчӧ сы дінӧ).
АРСЕНЬ. Олан-вылан (чургӧдӧ шуйга кисӧ). Пуксьы, висьтавлы, кыдзи-мый уджалін, кӧні олін.
ПАВЕЛ. Позтӧм кӧк моз — быдлаын. Делӧ ставыс зэв бур.
АРСЕНЬ. Кутшӧма олӧны миян войтыр?
ПАВЕЛ. Лӧсьыда. Шуа тай — бур ставыс зэв. Газетъястӧ лыддьывлад? Забастовкаыд кымынлаын. Кӧнсюрӧ пӧличатӧ бура ёна кушталӧмаӧсь. Варшаваын да Лодзьын миян кодь жӧ ыджыд косьяс мунӧмаӧсь.
АРСЕНЬ. Айда молодечьяс!
ПАВЕЛ. Вӧрзисны кынмӧминсьыс. Сэсся йи чукӧр моз визувтасны нин ва ньылыдсӧ. Митрей, вайлы талунъя газеттӧ. (Митрей сетӧ). «Водзӧ». Заграничаса. Ӧнія.
АРСЕНЬ. Лыддьы, лыддьы вай ӧдйӧнджык.
ПАВЕЛ (лыддьӧ). «Уджалысьяс тӧдны ӧні кутасны, кыдзи вермасьны озыр нартитчысь йӧзкӧд. Январ 9-ӧд лунӧ олӧмнаныс воськовтісны найӧ водзӧ сымда, мыйта эськӧ коліс сы вылӧ ланьтӧмӧн олігӧн дзонь вояс».
ВЕРА. Збыльысь ӧд сідзи.
ПАВЕЛ. Кывзӧ водзӧ. «Питерса уджалысьяслысь кольӧмсӧ „Помӧдз вермасьны“ новлӧдлӧ тӧв Роч му пасьтаыс. Уналаын уджалысьяс сувтӧмаӧсь дорйыны асьнысӧ оружйӧясӧн... Кӧртӧн дорӧм чептысь мездасны уджалысьясӧс да крестьянаӧс сӧмын асьныс, оружйӧӧн водзсасьӧмӧн».
АРСЕНЬ. Лӧсьыда гижӧма.
ПАВЕЛ. (дугдӧ лыддьысьӧмысь). Январ 9-ӧд луныд ӧтувтіс став уджалысьсӧ. Мӧскуаса, Варшаваса, Лодзьса косьясыд сӧмын на посньыдик шоръяс кодьӧсь. Визувтасны найӧ водзӧ, ӧтлаасяласны мукӧд шоръяскӧд, ыдждасны, паськаласны — гырысь юясӧ, мореӧ пӧрасны. Тупкасны став мусӧ.
ВЕРА. Збыльысь сідзи лоӧ.
ПАВЕЛ. Сӧмын колӧ отсавны миянлы сійӧ шорыслы паськавны регыдджык, весавны туй вывсьыс помӧдъяссӧ.
АРСЕНЬ. Вӧлись заводитчис ыджыд кось мездысьны кӧрт чептысь.
ПАВЕЛ. Ме эг ассьым думъяс висьтав тіянлы. Тайӧ кывъясыс сылӧн, коді гижӧма газетад январ 9-ӧд лун йывсьыд. Сійӧ лоӧ — революция вӧчысь, петкӧдас миянӧс ставнымӧс ыджыд кось вылӧ. Пӧнар моз пондас мунны сійӧ миян водзын, югдӧдны гуысь петан туй.
УДЖАЛЫСЬ. Петкӧдӧй менӧ татысь, пӧда. Кось вылӧ мунамӧй.
ПАВЕЛ. Тэрмасьны вывті оз позь. Войдӧр колӧ ставсӧ лючки мӧвпавны да артавны.
ДЕД. Гапон йывсьыс нӧ мыйкӧ кывсьӧ оз, Павел?
ПАВЕЛ. Збыльысь шпионын вӧлӧма. Корсьӧны ӧні сійӧс.
ВЕРА. Веритім сылы... мунім сыкӧд... Кымынӧс виисны.
ПАВЕЛ. Вирӧн ойдлӧм му вылӧ быдмасны бур уджалысьяс.
ВЕРА. Мӧдарӧ кыскысьясыс лоӧны жӧ.
ПАВЕЛ. Ӧлӧдасны найӧс.
ВЕРА. Поп нуис уджалысьясӧс мясникъяслы.
ПАВЕЛ. Йӧз шогнас да судзсьытӧмнас нажӧвитчис сійӧ... ылӧдліс пемыд йӧзтӧ.
ВЕРА. Ме тшӧтш накӧд вӧлі.
ПАВЕЛ. Бур вылӧ сійӧ лои: казялін ӧні збыльсӧ ачыд; тӧдан, кодкӧд колӧ мунны.
ВЕРА. Да. Тӧда.
ПАВЕЛ. Ас синмӧн колӧ аддзывны врагъяслысь уджнысӧ, вир юӧмсӧ... Сэки сӧмын воссяс синмыд, сьӧлӧмсьыд шуан налы: «Пом тіянлы, палачьяслы!» Ог сетчӧй налы! Вирысь вирӧн мынтам!
ВЕРА. Вай китӧ, Павел. (Кутчысьӧны воча ки). Вермасьны помӧдз.
ПАВЕЛ. (ёна топӧдӧ кисӧ). Помӧдз, Вера!
АРСЕНЬ. Ӧтувтчӧмӧн став эмбуртӧм да уджалысь йӧзӧн!
ПАВЕЛ. Кывзыны да мунны сійӧ индалӧм туйӧд, кодлӧн сьӧлӧмыс татӧні, миянкӧд олӧ-уджалӧ, ачыс ылын — сюрс верст сайын.
ВЕРА. Тӧда, тӧда сійӧс, кывлі.
АРСЕНЬ. Вермамӧй став лёк йӧзсӧ, мынтӧдчамӧй чептысь.
ПАВЕЛ. Индалысьыс, туйдалысьыс миян лоӧ сійӧ, коді веритӧ, мый уджалысь йӧзӧс мездысьыс лоӧны асьныс уджалысьясыс. Некутшӧм ен ни сар ни вына морт личӧдны олӧм уджалысьяслысь оз вермыны. Личӧдысьясыс асьныс, ас кинаныс.
Занавес.
