ЧЕЛЯДЬ ПРАВА ВОЙДӦР ДА ӦНІ

Сардырся законъяс кагаясӧс торйӧдавлісны кык пӧлӧс йӧзӧ: вичкоын венчайтӧм бать-мамсянь чужӧм кага дай венчайтчытӧм мужик-нывбабасянь чужӧм кага. Венчайтчытӧмъяссянь чужӧм кагаяс коми йӧз шулісны чуркаясӧн.

Венчайтӧм мужика-нывбабаасянь чужӧм кагалӧн вич-овыс вӧлі пуктыссьӧ батьыслӧн, венчайтчытӧмъяссянь лоӧм кагалы батьыслӧн вич-овыс оз вӧлі сетсьы. Сылы вӧлі пуктыссьӧ вежайыслӧн вич-овыс. Мам овнас кагаӧс позьӧ вӧлі шуны, сӧмын мамыслӧн кӧ батьыс вӧлі лэдзас. Венчайтчытӧмъяссянь чужӧм кагалы батьыслӧн кулӧм бӧрас некутшӧм овмӧс ни эмбур эз кольлы.

Тайӧ мый на. Олӧмыс ӧд сэтшӧм челядьлӧн кутшӧм вӧлі: мукӧдыс нэм чӧжнас бур ним эз кывлыны, пыр «чурка да чурка». Венчайтчытӧмъяссянь чужӧм морт йӧзлы вӧлі сӧмын серам вылӧ. Найӧс йӧзыд быд ногӧн ӧтдортісны, дерт, эз вӧв кокни татшӧм олӧмыд «чуркаяслы». Сарскӧй закон вӧлі лэдзӧ ӧтдортны, вӧлі ачыс лӧдсалӧ, ёнмӧдӧ ӧтдортӧмсӧ. Сардырся закон венчайтчӧмъяссянь чужӧм мортӧс шуӧ вӧлі законнӧйӧн (законные дети), закон серти чужӧмӧн (!), венчайтчытӧмъяссянь чужӧм морт вӧлі незаконнӧй — абу пӧ закон серти чужӧма. Со кутшӧм закон лӧсьӧдавліс сарыд.

Сӧвет власьт татшӧм йӧз серам законтӧ вуштыштіс, дзик мӧд ногӧн лӧсьӧдіс. Сӧвет власьт чурка ним бырӧдіс. Сӧвет власьтлӧн чужӧм йылысь лӧсьӧдӧм законын 1ЗЗ статьяын (133 ст. в кодексе законов об актах гражданского сост.) шусьӧ: «Став челядьыс ӧні ӧткодьӧсь, быдсикас праваӧн пӧльзуйтчӧны ӧтмоза. Быдтӧм да велӧдӧм челядьӧс батьлӧн да мамлӧн удж. Бать-мам овмӧс-эмбур сетсьӧ ӧтмоза быд челядьлы».

Сӧветскӧй судъяс дорйӧны челядьӧс. Бать кӧ кагаӧс видзӧм вылӧ, быдтӧм вылӧ оз кут сетны отсӧг, либӧ дзикӧдз ӧткажитчас кагаысь, абу пӧ менам — шуас, суд кага мам тшӧктӧм серти корсяс збыльсӧ. Збыльысь кӧ мортыс кагалӧн бать, суд судитас сылысь перйыны сьӧм. Сьӧмсӧ перйӧны кага батьлысь джынсӧ, мыйта колӧ кага быдтӧм вылӧ. Мӧд джынсӧ кагалӧн мамыс пондас сетны. Кага мам кӧ гӧль, оз вермы нажӧвитны ни, став рӧскодыс кага быдтӧм вылӧ батьыс вылӧ водӧ. Вермас и мӧдарӧн лоны — мамыс кӧ кагалӧн озырджык, сылӧн унджык кутас мунны кага быдтӧм вылӧ, батьлӧн этшаджык.

Бать кӧть и соссьӧ кагаысь, мамыс кагалӧн вермас гижны сійӧс батьыс вичӧн и, овӧн и, вермас шуны — сылӧн пӧ кагаыс. Абу кӧ сійӧ збыль, мужчиналы позьӧ сетны судӧ. Суд збыльсӧ корсяс. Суд вылын кӧ аддзасны, мужчинаыс збыльысь абу бать, кага быдтӧм вылӧ сылысь, дерт, оз кутны корны нинӧм.

Сэсся эм закон челядьӧс видзӧм-быдтӧм йылысь. Бать-мамыс омӧля кӧ челядьнысӧ пондасны видзны: нӧйтны-ӧ, кедзовтны-ӧ, закон серти челядьӧс на дінысь босьтӧны. Сӧмын налы тшӧктасны пасьтӧднысӧ, верднысӧ челядьӧс верстьӧ мортӧ вотӧдз. Омӧлик, лёк бать-мамысь бать-мам правасӧ мырддясны, челядьсӧ на дінысь босьтасны, а рӧскод найӧс видзӧм вылӧ кольӧдасны налы.

Со кутшӧм ёна дорйӧ челядьӧс Сӧвет власьт.

Б.