ВЫЛЬ НОГА РӦШТВО

Ми кӧть ӧні олам нин кызьӧд векын, уна на миян пиын эмӧсь пемыд йӧз, кодъяслы дивӧ кодь кажитчӧ: мыйла сійӧ лоӧ луныс да войыс, мыйла вежласьӧ тӧлыс гожӧмкӧд.

Дерт, тайӧ вежласьӧмысь ещӧ дивӧ вӧлі важ йӧзлы, уна сюрс во сайын миянӧдз. Вот сійӧ тӧдтӧмысла важ йӧз быдтор: пуяс, изъяс, шонді и тӧлысь — лыддьылісны ловъяӧн, морт кодьӧн жӧ.

Ӧнія коми морт абу на зэв ылӧ мунӧма сэтшӧм йӧзсьыс; босьтам гымалӧм кӧть чардалӧм; мортыд пыр на оз вермы тӧдны, мыйла сійӧ лоӧ, чардтӧ коми мортыд ӧнӧдз на шуӧ «ен ньӧвйӧн» (божья стрела).

Шондісӧ ловъянас лыддьӧмсьыс важ йӧз (предки) вӧлі и мӧвпалӧны: сійӧ пӧ сідз жӧ вермӧ кувны и ловзьыны. Кулӧмсӧ шондіыслысь вӧлі аддзӧны, кор шонді тӧв кежлӧ тупкыссьылӧ либӧ омӧляджык шонтӧ. Ловзьӧмсӧ — кор шонді бӧр мӧдас ёнджыка шонтыны, тулыслань бергӧдчигӧн.

Сідзжӧ важ йӧзлӧн став олӧмыс вӧлі шонді вылӧ надеяӧн, сійӧ вӧлі шонтӧ, сійӧ и югыд сетӧ, дерт, сэки электричествоясыд весиг юр дорас на эз вӧвны, гашкӧ и биыс на эз вӧв. Сы понда важ йӧз ёна радейтлісны шондітӧ, лыддисны сійӧс медыджыд ен туйӧ. Комиыдлӧн вӧвлӧма жӧ коркӧ шондіыд енмын: ӧнія ентӧ (попъясыдлысь ентӧ) пыр на комиыд шуӧ «шондібанӧн».

Татшӧма шондітӧ радейтӧмыдла, кор шондіыд кутас вӧлі ловзьыныд (сійӧ пӧраыс важысянь воӧ самӧй ӧнія рӧштво кадӧ), важ йӧзыд и лӧсьӧдісны праздник. Тайӧ важся шонді праздникыс ӧнія ногӧн кӧ и лоӧ рӧштво. Дерт, ӧні попъяс шуӧны рӧштвотӧ Кристос чужан лунӧн, но найӧ зэв уна сюрс во мысти нин бергӧдісны ас ногыс, сӧмын пӧрасӧ вежныс эз вермыны. Вежисны нимсӧ сӧмын, медым йӧзӧс ылӧдны асланьныс, Кристос нимнас.

Кор попъяс да озыръяс киын вӧлі власьт, татшӧм сёрнисӧ найӧ быд ногӧн жмитлісны и велӧдчӧма йӧзӧс тшӧтш тшӧктісны чӧв овны, медым пемыд йӧз, поп-дякӧс вердысь, эз казяв налысь ылӧдлӧмсӧ да эз дугдыны найӧс вердны-юктавны да ещӧ зэв бура радейтны. Та вӧсна поп-дяк саръяскӧд ӧтвыв кутісны уджалысь йӧзӧс тшӧктыны сӧмын тӧдны удж да «ен».

Ӧні, кор уджалысьяс босьтісны ас кианыс власьтсӧ, воссис налӧн синъясыс. Тшӧтш велӧдчӧма йӧз, кодъяслы лои повныыс, пондісны висьтавны став бурсӧ веськыда, став тӧдӧмсӧ сетны уджалысь йӧзлы. Уджалысь йӧз, мыйӧн казялісны став пӧрйӧдлӧмсӧ, босьтчисны югдӧдны пемыд йӧзӧс, нуӧдны выль олӧмлань. Но сійӧ выль олӧмыс абу зэв муса поп-дяклы, найӧ мый вынсьыныс кутчысьӧны важлань бергӧдны пемыд йӧзӧс, найӧ бергӧдласны, кытчӧдз став уджалысь йӧз оз казявны ылӧдлӧмсӧ налысь.

Вот сэтшӧм праздникъяс дырйи (кутшӧм рӧштво), важ йӧзлӧн шонділы праздничайтӧмъяс дырйи, и колӧ висьтавны став пемыд йӧзыслы: мый вӧсна найӧ ылалӧмаӧсь.

Та вӧсна ӧнія том йӧз, кодъяс нин тӧдісны-аддзисны став лёклунсӧ важ праздникъяссьыс, лӧсьӧдалӧны выль праздникъяс. Татшӧм ӧти выль праздникыс лоӧ ӧні регыд выль нога рӧштво.

Ӧнӧдз на выль нога рӧштвояс вӧліны сӧмын кӧнкӧ каръясын да кӧн да, кӧні югыдджыкӧсь йӧзыс. Ӧнісянь колӧ выль праздникъяссӧ вӧчавны и сиктъясын. Дерт, сиктын, пемыд йӧз пӧвстын, сьӧкыд вӧчны татшӧм праздникъяс, но сійӧ сьӧкыдсьыс повны нинӧм, коркӧ асьныс жӧ пемыд йӧз шуасны: тадзи жӧ пӧ колӧма первойсяньыс вӧчны.

Тайӧ выль рӧштво праздничайтӧмсӧ медъёна колӧ нуӧдны том йӧзлы аслыныс, медся ёна велӧдчӧма том коми котырлы, кодъяс мед кӧть неуна сетасны ассьыныс тӧдӧмсӧ велӧдчытӧм сиктса коми йӧзлы, мед вичкоын сьылӧм пыдди вӧчасны гажъяс, висьталасны бурӧс, мед и ачыс пемыд морт бӧрыннас гӧгӧрвоас, мый вичкоад ветлӧм дорысь бурджык лоӧ лекция лыддьӧм кывзыны либӧ спектак видзӧдны; вичкоыд ӧд спектак кодь жӧ, сӧмын сэні пыр ӧти пӧлӧсӧс доньгӧны, а спектак вылын век выльысь-выльӧс. Том йӧзлы, дерт, оз ков мырдӧн кутны вичкоӧ мунӧмысь некодӧс, мед ветлӧны, бӧрыннас асьныс жӧ кутасны сьӧласьны, кор гӧгӧрвоасны; гӧгӧрвоасны пемыд йӧз, кор югдасны; югдасны — кор став велӧдчӧм йӧз босьтчасны югдӧдны быд ногыс.

Выль нога рӧштво лунъясӧ том йӧзлы, тшӧтш и гырысь тӧдысьджык йӧзлы, колӧ петкӧдлыны, бура висьтавны пемыд мортлы: кыдзи лолӧма рӧштвосӧ празднуйтӧм, кытісянь босьтчӧма енлы веруйтӧм.

Ме думайта, карын велӧдчысь том йӧз тавося рӧштвосянь пондасны уджавны сиктъясын татшӧм выль нога праздникъясӧ — попъяслы мӧдарӧ, — пӧра нин босьтчыны тайӧ удж дорас.

Мед ӧтик велӧдчысь морт оз коль бокӧ выль праздник нуӧдӧмысь; кор ас сиктас мунас рӧштво кежлӧ (на каникулы), мед быд велӧдчӧма морт вермас ӧтик пемыд мортӧс няйт гуранысь лэптыны, вермас кӧ унджыкӧс — сійӧ ещӧ бур, сійӧн ми ӧдйӧджык матысмам выль олӧмлань.

Уськӧдчыламӧй, коми том йӧз, тайӧ локтан лунъясӧ поп-дяклысь ылӧдлӧм весавны, югдӧдны пемыд коми йӧзӧс!

К. Туркин.