ЁНМӦДӦЙ КООПЕРАТИВ!
Кооператив лавкаын уджалысьяслы да удж нуӧдысьяслы найӧс бӧрйигӧн колӧ шуны со мый.
Миянӧс велӧдысь Ленин ёрт шуліс: «Сӧмын ӧти туйӧд — кооперативӧ ӧтувтчӧмӧн уджалысь йӧз вермас воны югыд бур олӧмӧ».
Сійӧ шуӧм серти, медводз колӧ быдӧнлы ӧтувтчыны кооперативӧ. Ӧтувтчӧмын выныс унджык дай гӧгӧрвоӧмыс бурджык. Быд сиктын колӧ ӧтувтны кооперативӧ ӧти мортӧн быд керкаысь. Тайӧ медэтшаыс. Ӧтувтны медводз колӧ гӧль крестьянинӧс да шӧркодя олысьӧс, налы кооператив медся колантор.
Сэсся колӧ ӧтувтны ёна нывбабаясӧс. Нывбаба ӧнӧдз на мужиксянь бӧрӧ пыр кольччӧ. Сійӧ эз на пыр ӧтувъя лавкаӧ.
Велӧдчӧм йӧзсянь отсӧгтӧг сьӧкыд нуӧдны удж, дай он гӧгӧрво быдлаті. Колӧ топыда матыстны сійӧ удж гӧгӧрӧ уджалысь йӧз дор сулалысь велӧдчӧм йӧзӧс. Колӧ, мед учительяс, агрономъяс да мукӧд синма-пеля йӧз отсаласны ӧтувъя лавкаӧ бӧрйӧм йӧзлы ас сямнаныс, тӧдӧмнаныс. Став лавка гӧгӧр уджалысьяслы колӧ ёна матыстчыны деревняса коммунист ячейка дорӧ, комсомол дорӧ. Найӧ ёна отсаласны кооперативлы быд удж вылын.
Мед кооперативӧ пырӧм йӧз тӧдӧны ас ӧтувъя лавкалысь уджалӧмсӧ да веськӧдӧны сылысь уджсӧ. Сы вӧсна лавкаӧ бӧрйӧм йӧзлы колӧ быд тӧлысьын чукӧртлыны ассьыс юралан правленньӧсӧ да йӧз водзын сёрнитны удж нуӧдӧм йывсьыс: мый вӧчӧма лои колян тӧлысьясӧ да мый колӧ вӧчны водзӧ вылӧ.
Кооперативлӧн медводдза бурыс — озырлун. Озыр кӧ лавка да эм кӧ сылӧн эмбурыс — сійӧс он кусӧд, он личкы. Колӧ зіля чукӧртны сьӧм ӧтувтчӧм йӧзлысь, мед быд мортлӧн пай вӧлі пуктӧма кооперативӧ тырӧдз срок кежлӧ.
Пайяс кындзи, колӧ чукӧртны кооперативӧ пырӧм йӧзсянь сьӧм водзӧ кежлӧ колан тӧваръяс вылӧ водзӧсӧн‐уджӧн дай мукӧд ногӧн.
Колӧ ёнджыка матыстчыны ас Обласьтувса кооперативъяслӧн ӧтувтчӧм (Обсоюз) дорӧ, сӧмын сы пыр быдтор ньӧбны-вузавны. Аслыс кооперативлы ветлыны мукӧдлаӧ (Мӧскуаясӧ да, Яткаясӧ да, кытчӧ да) тӧварла оз ков. Сійӧ сӧмын донсьӧдӧ тӧвартӧ. Купечлысь нинӧм не ньӧбны, нинӧм сылы не вузавны.
Лавкаӧ тӧвар вайӧм водзвылын колӧ бурджыка юасьны став ӧтувтӧм йӧзлысь, мыйджык налы колӧ, мед эськӧ эз вӧв вайӧма ковтӧмторъяс.
Вузасьӧм колӧ матыстны ньӧбасьысь дорӧ. Мед сылы эштытӧм кадъясӧ эз ков волыны ӧти истӧг кӧрӧбла кызь верст сайясӧ. Ылі деревняас шленъяслы тӧвар вузалӧм вылӧ колӧ лӧсьӧдны кока лавкаяс. Сы понда жӧ колӧ вузасьлывлыны базаръяс вылын.
Кооперативысь колӧ сетны вузӧс медводз гижсьӧм йӧзлы, сэсся, тырмӧ кӧ, вӧлисти гижсьытӧмъяслы.
Мед тӧваръяс вылӧ дон эз вӧв зэв ыджыд. Накладнӧй рӧскод колӧ чинтыны, кольны сӧмын медся колансӧ нин, медым сійӧ эз вӧв дас−дас вит прӧчентысь унджык.
Тшӧкыдджыка колӧ видзӧдлывлыны кооперативӧ ревизионнӧй комиссияныдлы, лӧсьӧдны пӧрадок, абу кӧ сійӧ, видзӧдлыны, кыдзи уджалӧны бӧрйӧм йӧз.
Сэсся быд мортлы тшӧтш колӧ видзӧдны удж мунӧмсӧ кооперативад. Лёкӧс кӧ мыйкӧ казялан, оз ков бокын сы йылысь вашкӧдчыны, сёрнитны, веськыда йӧз водзын собранньӧяс вылын шуны, кыті-мый лёк, да ӧтувйӧн бырӧдны лёксӧ помӧдз. Быд ӧтувтчӧм мортлӧн кооперативыс аслас, быдӧнлы колӧ уджсӧ лэптыны, нуӧдны водзӧ.
Кооперативлы колӧ ёна тӧждысьны, мед сылӧн югдӧдан уджыс вӧлі кыптӧма вылӧджык. Кытӧн эмӧсь лыддьысян керкаяс, сэтчӧ колӧ лӧсьӧдны газетъяс, нигаяс, дзонь библиотекаяс, мукӧд велӧдчан-югдӧдантор. Колӧ вӧчны кооператив удж велӧдан чукӧръяс (кружокъяс) да унджыкӧс сэтчӧ пыртны. Тайӧ югдӧдан уджыс зэв колантор быд крестьянинлы.
Со мый, коми йӧз, оз ков вунӧдны тайӧ лунъясӧ кооперативса удж йывсьыд сёрнитігӧн да сэтчӧ йӧзӧс бӧрйигӧн.
Ал. Попов.
