СЮСЬ КЫЙСЬЫСЬЯС

Председатель тывйыштіс синъяснас стен бердса паськыд лабич вылын пукалысь колхозникъясӧс да шыасис на дінӧ:

— Ті, кӧнкӧ, ёртъяс, гӧгӧрвоид нин, мыйла ме тіянӧс кори? Правление вынсьӧдіс план — кыйны сё пуд чери. Сельполы колӧ вузавны, и турун пуктысьяслы оз мешайт. Кыйсьыны индім тіянӧс, квайт мортӧс.

Председатель бара видзӧдліс пукалысьяс вылӧ, виччысис, мый найӧ шуасны.

Гӧрд сарафана да еджыд чышъяна колхозница, коді пукаліс ылі пельӧсын, юаліс то ли председательлысь, то ли ставыслысь:

— Кольӧм тулыс ми квайтӧн жӧ кыйсим да вайим сё кызь пуд. А таво ӧмӧй Ылыдз юас чериыс этшаджык лои?

Председатель эз удит вочавидзны. Сёрниӧ сюйсис беринӧсь чужӧма том колхозник. Сійӧ чеччис места вывсьыс да, орчча пукалысь ёсь сьӧд тошка косньӧдіник колхозник вылӧ индӧмӧн, шуис:

— Пӧлик дядькӧд ми босьтам социалистическӧй обязательство кыйны ветымын пуд чери. А мый кольӧ, план сертиыс, юкӧй ас костаныд.

— А мый сэк юкныс? — шыасис ӧшинь дорын пукалысь ыджыд тушаа да зэв ыджыд тошка пӧрысь колхозник. — Ми старухакӧд ветымын пудсьыд этшатӧ ог жӧ вайӧ. А плантӧ, председатель ёрт, ковмас содтыны. Ва ямис. Чери уна. Кыйсян кӧлуй дасьтӧма.

— Правильнӧ, Прокопий Павлинӧвич! — ошкыштіс старикӧс беринӧсь чужӧма том морт. — И ті кӧ, старикъяс, кӧсйысяд кыйны ветымынӧс, то ми Пӧлик дядькӧд кыям унджык...

Беринӧсь чужӧма юалан синъясӧн видзӧдліс ёсь тошка вылӧ, а сійӧ чорыда вочавидзис:

— Сизимдасӧс! Ми кыям сизимдас пуд.

— Бӧрас видзӧдлам, кодлӧн унджык лоӧ, — нюмдӧмӧн пыкыштіс Прокопий Павлинӧвичлӧн гӧтырыс — Анастасия Васильевна.

— Срок помасигас старикъяс дінас отсӧг корны он локтӧй? — сідзжӧ нюмдӧмӧн юаліс Прокопий.

— Срок помасигӧн ог тӧд, а талун рыт, Прокопий Павлинӧвич, позяс кӧ, пыравла мыйсюрӧ юасьыштны, — шыасис Прокопий дінӧ пыр сійӧ жӧ беринӧсь том мортыс. — Кӧсъя велӧдчыштны тіянлысь.

— Пырав, пырав, висьтала, кытысь да кыдзи кыйны. Ылыдз юыд ӧд зэв кузь да паськыд, тӧдны колӧ чери олан местаяссӧ. Пырав, пыравлӧй кыкнанныд, — содтіс Прокопий. Сэсся ассьыс ыджыд тошсӧ бергӧдіс председательланьӧ. — Меным эськӧ килоджын порох да неуна дрӧб колыштӧ, да свинечтор — пуляяс вӧчны. Ружьетӧгыд ме абу велалӧма гортысь петны.

— Пӧжалуйста, Прокопий Павлинӧвич, завхоз ордысь ставыс сюрӧ... Сиа тіянлы бура кыйсьыны. Чайта, аскомысь туйӧ нин петанныд?

— Кодӧс нӧ сы дырасӧ кутам виччысьны? — лабичысь чеччигӧн юаліс Прокопий Павлинӧвич.

— Сійӧ тіян делӧ.

— Сідзкӧ ми аски шондіыскӧд тшӧтш петам.

— Ми, Пӧлик дядь, ог жӧ кольччӧй!

* * *

Гортӧ мунігас Прокопий Павлинӧвич кежис Ылыдзлӧн джуджыд да крут берег йылӧ, кӧні радейтліс пукавны тувсов рытъясӧ, да видзӧдліс увлань. Синва кодь югыд ва пыдӧсын тыдалісны тӧдса гырысь изъяс. Ассьыс озыр тошсӧ шылькнитӧмӧн сійӧ здӧвӧля шуис:

— Бара лӧнис Ылыдз-матуш. Сӧдзны кутіс гудыртчылӧм ваыс. Чери кыйны самӧй кад!

Скамья вылӧ пуксьӧмӧн Прокопий дыр любуйтчис мича крут берегъясӧн, помасьлытӧм веж вӧр саридзӧн. Тыр морӧснас сійӧ лолаліс сӧдз, льӧм цвет дука сынӧдӧн.

— Бур рыт, Прокопий дед! — кыліс сійӧ мыш сайсьыс да став тушанас бергӧдчис гӧлӧсланьӧ. Сы водзын сулаліс комсомольскӧй организацияса секретарь Степан Осипов, коді неважӧн на воис татчӧ.

— Пуксьы, шойччы, Степан Васильевич! Лӧсьыд талун рытыс, оня кылӧ шоныд, — вочавидзис Прокопий.

— Онӧ-ӧ нин чери кыйны мӧдӧй, ва вылас мыйкӧ зэв азыма видзӧданныд? — пуксигмозыс юаліс Осипов.

— Корліс председатель. Кӧсйыси сылы ветымын пуд вайны.

— Кымынӧд тулыс нин тадзисӧ мӧдӧдчад?

— Таво меным квайтымын ӧкмыс тырӧ, а чери кыйны заводиті ӧкмыс арӧссянь. Ачыд сэсся артышт.

— Важӧн тіян кыйсьыныс унаӧн вӧлі ветлӧны?

Прокопий Павлинӧвич кытшовтіс синъяснас ассьыс неыджыд, кыдзсюрӧ шыблалӧм керкаяса сиктсӧ, сэсся видзӧдліс Осипов вылӧ да ньӧжйӧник заводитіс:

— Важӧнтӧ? Важӧн тані кыйсьӧм вылын и овлісны. Сюсь кыйсьысьяс вӧліны. Мудз тӧдтӧг найӧ суткиясӧн вӧтлысьлісны кузь кока йӧраяс бӧрся. Повтӧг мунлісны лымйӧн тырӧм ош гуяс вылӧ. Быд арын найӧ восьлалісны пемыдысь пемыдӧ чӧстуй пасъясӧд, чӧскӧн и лэчкӧн кыйисны дозмӧрӧс, тарӧс, чукчиӧс. Капканъясӧн да пылемӧн найӧ кыйисны ручьясӧс да кӧчьясӧс. А кор эз артмыв коз коль да пожӧм коль, найӧ лызь вылын вуджлісны Урал гӧра сайӧ ур кыйны. Сэні кыйсисны кремневӧй пищальясӧн, овлісны лыс чомъясын, узьлісны нодья дорын. А бӧр локтіганыс став прӧмыссӧ кыскылісны ас выланыс кузь нартъясӧн. И меным сюрліс унаысь вуджавны Урал сайӧ.

Прокопий Павлинӧвич ышловзис.

— Гӧля, сьӧкыда овлім важӧн. Няньяс эг кӧдзлӧй. Кын кокъяс кузь тӧвбыд эз сывлыны, а пӧттӧдз ньӧтчыд эг сёйлӧй. Мукӧд дырйи эськӧ кыйсьӧмыс и удачнӧй лоліс, но став прӧмысыс донтӧм донӧн мунліс купечлы уджйӧз вештӧм улӧ. Пушнинатӧ сдайтігӧн купечыд вӧлі юкталас кыйсьысьтӧ садь быртӧдзыс, сетас сылы нянь, сов, дрӧб да порох, медым муртса тырмис локтан кыйсьӧмӧдз, а аслас книгаӧ гижас, мый тэ сылы уджйӧза нин сё кык-куим шайт. А видлыв ӧткажитчыны! Не сӧмын тюрьмаӧ сюяс, но и семьятӧ тшыгйӧн виас. А докажитны нинӧмӧн. Тэнад уджйӧзлы паныдӧн куим крест сулалӧ, а коді сійӧ крестъяссӧ гижис — код тӧдас, ставным ӧд неграмотнӧйӧсь вӧлім. Мӧдысь кыйсьӧм бӧрын бара жӧ ставыс тадзи мунӧ, кыйсьысь бара вӧйӧ уджйӧз улӧ. Тадзи со и овлім.

Прокопий Павлинӧвич видзӧдліс карманнӧй часы вылӧ, кодӧн сійӧс кольӧм во премируйтісны бура кыйсьӧмысь, да, скамья вылысь чеччигӧн, извинитчис комсомольскӧй секретарь водзын:

— Ме дінӧ регыд чери кыйысьяс воасны. А важ олӧм йывсьыд коркӧ мӧдысьджык сёрнитам. Аддзысьлытӧдз!

* * *

Кильчӧ вылас Прокопий Павлинӧвичӧс виччысис сылӧн гӧтырыс — Анастасия Васильевна, кодкӧд сійӧ оліс ассьыс нэмсӧ, ӧтлаын зверь-пӧтка да чери кыйӧмӧн. Васильевналӧн чукырӧсь чужӧм вылын тыдовтчис нюм.

— Лок нин ӧдйӧджык, самӧвар кӧдзалӧ, — меліа корис сійӧ верӧссӧ.

Васильевна нимкодясис аслас Прокопийӧн. А сійӧ матыстчис — ыджыд, паськыд пельпомъяса, гырысь кияса, быттьӧ сёвося ниа пу, кодӧс оз вермы кусыньтны некутшӧм тӧвныр. Сӧмын коз пу рой кодь кузь тошкыс ӧні пӧрысьтӧ сійӧс. Не кӧ тошкыс да чужӧм вылас чукыръясыс, сійӧс позьӧ вӧлі чайтны комын арӧсаӧн. И збыльысь, Прокопий Павлинӧвич и ӧні на оз сетчы кызь вит арӧса кыйсьысьяслы. Быд во на сійӧ мукӧд дорысь унджык кыйліс пушнина, быд во тыртӧ некымын задание дикӧй зверӧс кыйӧм кузя. Аслас нэм чӧжӧн сійӧ удитіс нин пӧрччыны кузь гӧна пасьсӧ нелямын ош вылысь. Уна дас куничалысь куяссӧ зэвтліс вожа бедь йылӧ. Кыйліс рысьясӧс, россомахаясӧс, ручьясӧс, а урлысь да кӧчлысь лыдсӧ важӧн нин воштіс.

Став Печора кузя, устьесяньыс да Ылыдз йылӧдз, став Коми республика пасьта тӧдӧны сійӧс, кыдзи медся бур кыйсьысьӧс. И кыдзи медбуръяс пиысь медбурӧс, Сӧветскӧй правительство наградитіс сійӧс Ленин орденӧн. И быд во Прокопий Павлинӧвичлы сетӧны премияяс заданиеысь вывті пушнӧй мех сдайтӧмысь. Кыйсьӧ ӧні сійӧ премиальнӧй ружьеӧн, новлӧ премиальнӧй костюм да сапӧгъяс. Эм мый вылӧ нимкодясьны Васильевналы пӧрысьӧ-нэмӧ.

Шудсӧ ассьыс Прокопий аддзис сӧмын Сӧветскӧй власть дырйи. Сійӧ лои знатнӧй кыйсьысьӧн, почётнӧй гражданинӧн. Сы морӧсын дзирдалӧ Ленин орден.

Гӧтыр вылас видзӧдлӧмӧн Прокопий думыштіс: «И век ӧд татшӧм, век дась сійӧ мунны кыйсьыны, век нюмъялӧ туйӧ петӧм водзвылын». И Прокопийлӧн усъяс улас дзебсис нюм, а читкыртӧм синъяс гӧгӧрыс содісны посньыдик чукыръяс.

Васильевна юаліс сылысь:

— Совтӧ уна-ӧ босьтам?

Прокопий Павлинӧвич босьтіс тув йылысь выль ружье, видзӧдліс югыд водзын ствол пытшкас. Кызьӧд калибра стволлӧн каналыс дзирдаліс. Прокопий прӧверитіс курӧк, спускӧвӧй крючок да сдӧвӧля ӧшӧдіс ружьесӧ бӧр местаас.

— Бӧчка вит вылӧ мед тырмас. Сов оз сісьмы, и пыжын оз мешайт, а чери кӧ шедны кутас — ковмас.

Патронташысь Прокопий перйис гильзаяс да заводитіс зарядитны найӧс. Дрӧбӧн зарядитӧм патронъяс сійӧ тэчис патронташӧ вывлань вомӧн, а гырысь свинеч пуляа патронъяс — увлань вомӧн, найӧ оз усьны, абу дрӧб, оз киссьы.

* * *

Шондікӧд тшӧтш Прокопий Павлинӧвич да Анастасия Васильевна петісны гортысь да кӧлуй тырӧн лэччисны джуджыд крут берег йывсянь пыж дорӧ. Найӧс колльӧдісны колхозникъяс да сиисны удача. Берегысь йӧткыштчӧм бӧрын гозъя мӧдісны катны Ылыдз катыд, кӧрт пома зібъясӧн зіля зібъясьӧмӧн.

Джуджыд кыртаяс да веж лугъяс костӧд, быттьӧ зэв ыджыд из ворйӧд, исковтӧ Ылыдз юлӧн сӧдз да кӧдзыд ваыс Урал гӧраяссянь. Джуджыдінъясті Ылыдз юлӧн ва веркӧсыс зеркала кодь шыльыд да стеклӧ кодь югыд. Ляпкыдджыкинъясті ваыс котӧртӧ, а веркӧсыс сылӧн чукырӧссьӧ, быттьӧ небыдик тӧвру пӧльтӧмысь. А порогъясті ваыс лэччӧ скачӧн, аслас туй вылысь негырысь изъяс путкылялӧмӧн. Гырысь изъясӧ инмигӧн сійӧ ачыс пасьмунӧ, быгзьӧ, да еджыд быгнас вевттьӧ ю веркӧссӧ дзоньнас.

Ылыдз берегъяс пӧлӧн нюжӧдчӧмаӧсь кузь да сук туруна видзьяс, кодъясӧс быттьӧ прошвиӧн быгӧртӧмаӧсь дзоридзалысь льӧм пуяс да эзысь рӧма бадьяс. А пыдынджык джуджыд стенӧн кыпӧдчӧны помасьлытӧм, нэмсӧ веж пожӧмъяса, козъяса, сус пуяса вӧръяс. Но кымын вылӧджык катан Ылыдз кузя, сымын тшӧкыдджыка паныдасьлӧны джуджыд да крут кыртаяс, кутшӧмъяс эмӧсь Крымлӧн лунвыв берег пӧлӧн.

Прокопий гозъя кежисны Ылыдз вылысь да мӧдісны катны Сар ю кузя, кодлӧн берегъясыс тырӧмаӧсь нэмӧвӧйся лыска вӧрӧн. Сар ю абу ыджыд. Пыжӧн кӧ йӧткыштчан ӧтар берегсяньыс, мӧдарас позьӧ воны сынышттӧг. Но тайӧ ичӧтик юыс зэв озыр чериӧн, а вӧръясас олӧны быдсикас зверъяс и пӧткаяс. Сар ю пармаысь Прокопий Павлинӧвич ваявліс гортас лыдтӧм уна ур да кӧч, кунича и сьӧдбӧж, чукчи и дозмӧр, сьӧла и тар. Тані жӧ сійӧ ньӧти повтӧг ветлывліс ошъяс вылӧ, кодъяскӧд сійӧ кыйсигъясӧн паныдасьліс кӧнкӧ парма шӧрын, но кодъяслы сійӧ ньӧтчыд эз петкӧдлыв мышсӧ, а пыр уськӧдчывліс на вылӧ, вермыліс найӧс да кыскыліс гортас налысь яйсӧ да кучиксӧ. Не ӧтчыдысь тані Прокопий ветлывліс и ош гуяс вылӧ аслас смел ёртъясыскӧд.

Прокопий унаысь висьтавліс том йӧзлы, кутшӧмӧн колӧ лоны ош кыйысьлы. Велӧдіс сійӧ и ассьыс внуксӧ, кор сійӧс колльӧдіс Сӧветскӧй Армияӧ.

— Полысь морт ошкӧс оз кый, омӧль кока — йӧраӧс оз су, мудерлунтӧг руч оз шед, дыш мортлы урыд нопъяс оз пыр, тупкӧса пельӧн сьӧлаӧс он кыв, а кужтӧг куим пу костӧ вошан, — висьтавліс Прокопий внукыслы. — Сӧветскӧй том мортлы, кыйсьысь кӧть вӧрлэдзысь сійӧ, шофер кӧть вӧркылӧдысь — колӧ лоны смелӧн, пелькӧн, сюсьӧн, ёнӧн, кужысьӧн, нинӧмысь повтӧмӧн. Татшӧмӧн колӧ лоны и сӧветскӧй салдатлы. Эн вунӧд тайӧс, эн янӧд ассьыд пӧрысь дедтӧ.

Рытнас Прокопий гозъя лӧнь куръяясӧ вӧйталісны кулӧмъяс да сир крукъяс. Сэсся ужин вылӧ вугралісны комъясӧс да берег дор лыа вылын пестісны бипур.

* * *

Водз асывнас чери кыйысьяс шонтісны юква, юисны чай да мунісны кулӧм кыйны. Ю вылын вӧлі лӧнь. Ваас зеркалаын моз тыдаліс веж вӧрыс да кельыдлӧз енэжыс. Сынӧдыс тырӧма дзоридзалан льӧм дукӧн. Кустъясын дугдывтӧг сьылісны колипкайяс.

Ӧти кулӧмысь Прокопий мездіс ыджыд сирӧс. Кулӧмсӧ лэптӧм да сэсь васӧ пыдзыртӧм бӧрын сійӧ шуис:

— Талун вылӧджык катам, сэні унджык чериыс.

— Быд кулӧмӧ кӧ сирӧн шедас и тані на позьӧ кыйсьыны, — пыкыштіс Васильевна.

Но Прокопий эз вочавидз. Сійӧ казяліс, кыдзи мӧдлапӧв берег дорын кусыньтчыліс крук шатин.

— Ыджыд сир, тыдалӧ, крукӧ шедӧма, вуджалам, — и йӧткыштчис берег дорысь зібйӧн.

Сэк жӧ сы пельӧдз воис вӧрын мурзӧм шы. Юалана синъясӧн гӧтыр вылас видзӧдліг, сійӧ вашнитіс:

— Кывлін?

— Кывлі, — сідзжӧ вочавидзис Васильевна, а киыс чер пуӧ нин кутчысьӧма. Сэсся содтіс:

— Ош...

Прокопийлӧн синъясыс усины ружье вылӧ, а юрас мӧвкнитіс:

«Сиктланьӧ матыстчӧ, колхознӧй мӧсъяс дінӧ локтӧ. Эн тэрмась. Пасьтӧ воштыны верман, кортӧм гӧсть!».

Аслыссяма мурӧстӧм ещӧ кывлӧм бӧрын сійӧ стӧчмӧдіс:

— Пияна ош... Буретш сёйӧны. Некытчӧ оз мунны. Суам.

Пыжныр чуткысис берег дорӧ. Прокопий восьтіс патронташ, и Васильевнаӧн пыж домалігкості, лаз нопъяс пуктіс пуляа патронъяс, а ӧтикӧс сюйис патронникӧ. Сэсся, ружьесӧ киас босьтӧмӧн, кокньыда чеччыштіс пыжысь, ӧдйӧ кайис берег вылӧ да кыса кокъяснас шытӧг восьлаліс ош мурзан шыӧ. Анастасия Васильевна кань моз тувччаліс мужик коктуяс, киас чер кутӧмӧн.

Ошлӧн мурзӧм кыліс пыр матынджык. Пуяс да мыръяс ордйӧмӧн, гырысь увъяс улӧ копыртчылӧмӧн, колодаяс вомӧн восьлалӧмӧн найӧ мунісны водзӧ вуджӧръяс моз, шытӧг. Прокопий кытшовтіс коз сус пу гӧгӧр да понӧль сайысь друг аддзис ыджыд ошкӧс да сылысь кык писӧ. Найӧ мурзігтырйи пиньнаныс и гыжнаныс чашйисны муртса на виӧм йӧраӧс.

Прокопий метитіс. Лыйӧм шы юргис вӧр пасьта. Ранитчӧм ош чеччыштліс боквыв, сэсся уськӧдчис Прокопий вылӧ. Прокопий удитіс нин выльысь зарядитны ружьесӧ, мӧдысь лыйис. Ош уси бок вылас и сырк лӧнис. Прокопий бара зарядитіс ружьесӧ, воськовтіс водзӧ да сэки жӧ шӧпнитіс гӧтырыслы, коді черсӧ лэптӧмӧн восьлаліс сы бӧрся:

— Эштіс, буракӧ.

Кор ош дінӧдз коли куим воськов, сійӧ места вывсяньыс чеччыштіс Прокопий вылӧ, кутіс пегравны да пурны сійӧс.

Анастасия Васильевна уськӧдчис чернас, ырыштчис кучкыны, но ошкыс, Прокопийӧс эновтӧмӧн, кучкис чер пуас, уськӧдіс Анастасияӧс нитш вылӧ, кутіс курччавны да чашйыны.

Та кості Прокопий чеччыштіс, бара лыйис ошкӧс сьӧлӧмас, но буракӧ, эз веськав. Ош сувтіс бӧр кок йылас, курччис Прокопийлысь шуйга кисӧ. Прокопий весиг вирсӧ эз удит чышкыштны чужӧм вывсьыс. Ӧти син пӧлыс сылӧн дзикӧдз бердіс. Веськыд кинас сійӧ став вынсьыс чабыртіс ошлысь горш. Кокнас пуӧ пыксьӧмӧн йӧткыштіс ошсӧ бӧрвыв. Ош уси гуранӧ, а Прокопий сы вылӧ, ошлысь горшсӧ пыр ёнджыка топӧдӧмӧн. Но и ош эз личӧд пиньяссӧ сы киысь.

Вир ойдӧдіс Прокопийлысь и мӧд синсӧ. Вынъясыс сылӧн кутісны бырны, ки чабырыс личавны. Ош чашйис сійӧс став нёльнан кокнас, лэпталіс вывлань, ас вывсьыс шыбитны зільӧмӧн.

Нинӧм аддзывтӧг Прокопий горӧдіс:

— Настасья, керышт юрас!

Вӧтӧн моз Анастасия кыліс верӧслысь гӧлӧссӧ. Садьсяліс. Став вынсӧ чукӧртӧмӧн сійӧ кыпӧдчис, аддзис черсӧ да сатшкис ошлы юрас. Но выныс сылӧн этша нин вӧлӧма, а ош юр лы чорыд. Сатшкис мӧдысь, а чер оз босьт. Анастасия лёк горшӧн горӧдіс да ещӧ сатшкис... и уси садьтӧг.

Прокопийлӧн позяліс ошлысь горш топӧдан киыс. Но и ош эз кут пеграсьны. Личалісны сылӧн пиньясыс шуйга киын. Эз кут кывны ловшыыс. Прокопий вочасӧн личӧдіс чуньяссӧ, мездіс ош вомысь шуйга кисӧ, пиджак соснас чышкыштіс синъяссӧ. Черыс вӧлі тышкӧдзыс пырӧма ош юрӧ, а гӧтырыс садьтӧг куйлӧ сы дінын.

Прокопий чеччис. Уна вир воштӧмысь да гӧгӧр доймӧмысь сылӧн бергӧдчис юрыс, пемдіс синводзыс. Сійӧ ӧшӧдіс ружьесӧ пельпом саяс, босьтіс кияс вылас Анастасияӧс да шатлалігтырйи, унаысь шойччӧмӧн, лэччӧдіс сійӧс пыжӧ. Сэні мыськис сылысь ранаяссӧ да кыдз кужис — кӧртавліс. Ассьыс вынъяс бырӧмсӧ чувствуйтӧмӧн сійӧ йӧткыштчис пыжнас берег дорысь и воштіс садьсӧ.

Дыр кылаліс пыж Сар ю кузя, кытчӧдз сійӧс эз петкӧд Ылыдз вылӧ да эз кутны сійӧс ёртъясыс.

Больничаын куйлігӧн Прокопий Павлинӧвич гозъя пӧлучитісны письмӧ колхозникъяссянь, кодъяс сиисны ӧдйӧджык бурдны, поздравляйтісны Прокопийӧс нелямын ӧтикӧд ош кыйӧмӧн да юӧртісны, мый кучиксӧ да яйсӧ ошлысь вайӧма колхозӧ, а ош кыйӧмысь премия виччысьӧ сійӧс гортас.

Бурдӧдчӧм бӧрын Прокопий Павлинӧвич гозъя мунісны гортаныс, медым и водзӧ кыйны зверь, пӧтка и чери.