МЫЙЛА ТОМ ЙӦЗ ӦТУВТЧАЛӦНЫ

Важ йӧз нин шулӧмаӧсь: олӧм пӧ венсьӧм. Венсьӧны, вермасьӧны став ловъя лолыс олӧм понда, йывмӧдчӧм понда. Мортыдлы чужӧмсяньыс кувтӧдзыс пыр лоӧ вермасьны ывлавывкӧд, пемыдкӧд, дзескӧдысьяскӧд, нартитчысьяскӧд.

Уджалысь том йӧз войдӧр ньӧти эз путьмывны водзсасьны сьӧкыд олӧмыскӧд, да эз и лысьтлыны. Сы вӧсна найӧс медъёна дзескӧдлісны да нартитлісны кӧзяеваясыс. Уджалан машинаяс лӧсьӧдлӧм мысти, фабрикантъяс да заводчикъяс ысталісны гырысь уджалысьясӧс. Томуловӧс на пыдди босьталісны. «Налы пӧ донтӧгджык позьӧ мынтыны, дай повны наысь немтор. Шыасясны кӧ, сӧмын чорыдджыка горӧд, пырысь-пыр ланьтасны».

Том йӧзлы уджалӧмысь мынтісны сӧмын коймӧд юкӧн донсӧ, уджӧдісны час 16–14 суткиӧн. Велӧдчыны найӧ эз эштывлыны. Сы вӧсна том йӧз гырысьяссьыс водзджык пондісны норасьны лёк нога сьӧкыд олӧм вылӧ, ас костас шуасьны пондісны кокньыдджык, тӧлкаджык олӧм корсьны. Сӧмын велӧдчытӧг эз путьмыны кодарсянь, кыдзи заводитны вермасьны. Сы вӧсна сюсьджыкъясыс, вежӧраджыкъясыс ӧтувтчалісны, пондісны велӧдчыны, тӧдмавны тӧдтӧмторъяс.

Ёна ӧтувтчавны велӧдчыны пондісны том йӧз 1917 восянь февраль тӧлыссянь. Ассьыныс вежӧрнысӧ найӧ югдӧдісны дай тӧлкуйтісны вермасьны нартитысьяскӧд, дзескӧдысьяскӧд.

Водзӧ том йӧз казялісны, мый кокньӧдны налы олӧм озыръяс, озыр правительство оз вермы.

Октябрся революциятӧ том йӧз жӧ отсалісны вӧчны. Гырысь, олӧмаджык йӧзыс нюжӧдчылісны революция вӧчны, эз чайтны вермиг озыр правительствоӧс, эз надейтчыны ас вын выланыс. Сэк Мӧскуаса Комитет РСДРП (большевик) бердса Мӧскуаса ӧтувтчӧм том йӧз мырдӧн пондісны тшӧктыны большевикъясӧс петны водзсасьны Временнӧй правительствокӧд. «Онӧ кӧ пӧ петӧ, ми пӧ тіянӧс пондам ылӧдчысьясӧн, пӧръясьысьясӧн лыддьыны. Сэк ми асьным, тіянтӧг, гырысь вокъястӧг, петам вермасьны Керенскӧйкӧд да сійӧ котыр-чукӧркӧд. Нуӧдам ассьыным уджнымӧс помӧдз, мездам уджалысь йӧзӧс озыр кабырысь». Найӧ тойлалӧмӧн Октябрся революцияыд водзджык муніс.

Октябрся революциясянь том йӧзлӧн ӧтувтчӧмыс пондіс ӧтарӧ паськавны, вынсявны. Вӧлисти сэк найӧ аддзисны кутшӧм ыджыд гуран озыра-гӧля йӧз костын. Казялісны найӧ разі-пелиӧн уджалӧмлысь вынтӧмлунсӧ, пондісны ӧтувтчыны гырысьджык чукӧръясӧ. Сэсся ставныс ӧтлаасисны «Российский Коммунистический Союз Молодежиӧ». Лыддьысьӧ сэн 400.000 морт. 1918 воӧ, октябрын 29-ӧд лунӧ Питирса да Мӧскуаса том йӧз чукӧртісны став Россия Республика пасьтасьыс том йӧзсӧ съезд вылӧ. Тайӧ медводдза Ставрочмувывса съезд вылас том йӧзыс нимтісны Россияса Коммунист Партияӧс медбур да шань партияӧн. «Медъёна пӧ найӧ тӧждысьӧны уджалысь гӧль йӧз понда. Сьӧлӧмсьыс пессьӧны перйыны налы кокньыд шуда олӧм. Ми пӧ пондам мунны найӧ туйӧд, отсасям налы, помалам налысь панӧм уджъяс. Ми налӧн посниджык вокъяс». Сы понда ассьыныс союзнысӧ шуисны «коммунистическӧйӧн».

Нёль во нин тыри том йӧз ӧтувтчӧмлы. Пыр ӧтмоз коммунистъяс моз чорыда сулалісны найӧ ас туй вылас, видзисны октябрся революцияӧн босьтӧм торъяс. Ӧтмоз найӧ пессьӧны лӧсьӧдны шуда олӧм му вылын, видзӧны том йӧзӧс сьӧкыда да дыр уджалӧмысь дзоньвидзалунсӧ видзӧм кузя. Велӧдчӧны ӧтув вермасьны сьӧкыд олӧмыскӧд, вензьӧны дзескӧдысьясыскӧд, нартитчысьясыскӧд.

РКСМ велӧдчӧ уджавны государственнӧй учрежденньӧясын нуӧдны водзӧ олӧмсӧ, отсасьӧ Сӧвет власьтлы да коммунистъяслы ӧнія уджсӧ нуӧдны, видзӧ Сӧвет власьтӧн керӧм-вӧчӧмторъяссӧ. Вот медся колан уджыс союз молодёжиын. Сэсся найӧ быдтӧны водзӧ вылӧ коммунистъясӧс. Сідзи и найӧ шусьӧны: РКСМ пӧ ӧтув овны велӧдчан школа.

Юалад гашкӧ: мыйла нӧ пӧ сідзкӧ союз молодёжиыс дзикӧдз оз ӧтлаась РКП-ыскӧд, оз ӧти ногӧн шусьыны?

— Том йӧзыдлӧн олас ногыс дзик мӧд пӧлӧс. Ӧтарӧ налӧн кыптӧ выль сикас дум, выль сикас вын тӧдӧдны быдтор. Коммунистъяс оз дзескӧдны найӧс. Сетӧны налы вӧля тӧдӧмсӧ, вынсӧ да эбӧссӧ паськӧдны, ёнсьӧдны.