ОГ БАРА ЙӦРМӦ!

Миян Доддзын уличаыд ӧтик да дикӧвинка. Ми быд рыт сы кузя ветлам ӧтар помсянь мӧдарӧдзыс. Водзвылын гудӧкасьысь, бӧрас зонъяс, медбӧрын вӧтчӧны нывъяс. Ывлавыв кӧртмалӧма клуб пыдди гожӧмбыд кежлӧ. Тӧлысь таво омӧля бурлачитіс, мыччысьлас жӧ эськӧ да регыд бӧр пырас. Сы вӧсна олам!

Мый вӧчлывлам? Сьылам гора, гажа. Этша на мича, лӧсьыд, сьӧлӧмад кутчысьысь коми сьыланкывйыс. Гӧрд Пӧлянӧ пӧ мыйсюрӧ гижӧмаӧсь да, миян сэтшӧм нигаыс абу. Нёбдінса Виттор пӧ век на газетӧн ноксьӧ. Йӧйӧсь кӧ карса суддяясыс-а? Виттортӧ важӧн нин колі лэдзны, мынтыны газетсьыс, мед гижас гажа (шогыд миянлы оз ков) коми сьыланкыв да пештак вылын ворсантор.

Сьылӧм кындзи йӧктылам.

Костъясас сӧрыштам. Мый нӧ том йӧзлы!

— Васьӧ! Мӧстӧ нӧ коді лысьтіс?

— Ачым. Лэччи карта вылӧ да вӧрасӧ мӧскыслысь топӧді ӧтар мӧдарсяньыс кыкнан киӧн, йӧлыс дзиз — лэччис нёльнан нёньӧдыс.

— Мӧстӧ нӧ мый лысьтыныд. Ме талун ид нянь пӧжалі.

— Артмис?

— Артмытӧг оз ов! Сӧмын шердйигас кымынкӧ тупӧсь пӧтӧлӧкас ӧшйис.

— Павел, ваыс ыджыд да кыдзи нӧ мешӧкнад дӧмӧд кузяыс вуджин?

— Ог на тай йӧрмы! Первой ачым вуджи, сэсся-й кӧлуйӧс вуджӧді.

— Тӧрыт бара Ӧльӧш дядь петӧма кыр йылӧ, видзӧдӧ лыа кӧсаяс вылас да зэв збыльысь шуӧ: «Уна жӧ енмыд прӧста мусӧ лотӧма».

— Карын олысь! Висьтав жӧ тэ миянлы, уна-ӧ нин коми йӧзлӧн бур, сюсь, велӧдчӧм гырысь йӧзыс петіс тайӧ вояснас?

— Сэтшӧм гырысь йӧзыс мыйкӧ оз тыдав, кызьысь уна кодь нин.

— Тэ нӧ мый тоштӧ он вушты?

— Тӧрыт на эськӧ, муса Сашук, вушті да, зэра пӧраад ӧдйӧ быдмӧ.

Тадзи дыр сӧрам, ёна-й ваксьылам. Коми кыв лӧсьыд, крукасьны кӧ колӧ — кӧть морттӧ бӧрдӧд. Войдӧрлун ӧти питорӧс пӧгибӧ воштылӧмаӧсь.

— Гришук, Ӧльӧксейыд нӧ кӧні?

— Юӧма да усьӧма.

— Кокыс абу чегӧма?

— Вина юӧма да сійӧн усьӧма.

— Вылісянь? Сарай розьӧд али мый?

Тадзи мунас сэтчӧдз, кытчӧдз Гришук оз бӧрддзы.

— Со нӧ карсянь кыкӧн локтӧны, Кӧсьта да Прокӧ тай.

— Кӧсьта, кытчӧ нӧ ветлід?

— Кытчӧ нӧ ми, Прокӧ, ветлім?

— Сыктывдінкарӧ.

— Сідзик и эм.

— Мый нин карын кывлід? Висьталӧ жӧ выльторъяссӧ.

— Кыдз нӧ огӧй! Локтім войын, зэв вужйӧсь туйыс, крукасян да ылӧдз зэв тутан, ставыс юр вемсьыд чеччыштас, пыркалӧ, нинӧм оз коль.

Карсаясыд ӧд дыр ышнясясны. Налысь ми мыйсюрӧтӧ огӧ юасьӧ, Кӧсьта буракӧ зэв ыджыд суддя.

— Кӧсьта, миянӧ поп воліс да висьталӧ, регыд пӧ партия дзикӧдз бырӧ. Сідз абу сійӧ?

— Попъясыдлы мый сэсся вӧчныс? Уна во нин тай эськӧ найӧ виччысьӧны партия бырӧмтӧ да, асьныс водзджык бырӧны.

Карса миян ӧддзис да дыр висьталіс. Сэтшӧм налӧн мода, первой ышнясясны, а заводитасны — да сэсся пом оз во. Бӧрвылас ставыс унмовсис. Эгӧ-й ӧд луннас этша уджалӧй, узьны оз и сюрлы прамӧя. Кӧсьта ведраӧн кутіс кисьтавны миян юр вылӧ ассьыс сюсьлунсӧ, кӧть сэсся пӧд. Висьталіс:

Войдӧр пӧ став олӧмыс озыр улын вӧлі, на ордын пабрикъяс, заводъяс, банкъяс, 50 миллион саяс десятина му, кӧрт туй, рудникъяс, паракодъяс, на ордын жӧ власьтыс. Суддяяс вӧлі жалӧванньӧ босьтӧны озырлысь, налы и служитӧны. Куим, нёль миллион салдатӧс понъясӧс моз вӧлі велӧдӧны озырлунсӧ видзны, на ордын тюрмаяс, пушка, пӧлича. Школаын велӧдӧны челядьӧс озырлысь кывзыны, озыр улын овны. Попъяс тшӧктӧны йӧзӧс озыр вӧсна юрбитны, озырлы зіля уджавны, мед зептас барыш ӧдйӧджык содӧ. Эмбуртӧм йӧз пӧ мӧдаръюгыдын кутас овны лӧсьыда. Уджалысьыс вӧв моз кыскӧ ас вылас став олӧмсӧ. Мый вӧчас, ставсӧ лотӧны, уджалысь весь тшыг нисьӧ пӧт. Ӧти сар вӧлі вонас 12 миллион шайт видзӧ, а колян во став Коми муыс ӧти да джын (1½) миллион сӧмын видзӧма. Кымын вӧлі сэтшӧм дивӧыс? 3−4 миллион морт самӧй верстьӧ кадас 3−4−5 вопомся салдатын прӧста олӧ. Асьныс нинӧм оз вӧчны, а сёйӧны, новлӧны.

Овмӧсыс став му вылас йитчӧма, некод нин куш олысь оз вермы овны. Коми му тшыг кулӧ, оз кӧ Англия да Голландия вӧр кутны ньӧбны. Сідзжӧ Англиялӧн олӧм торксяс, оз кӧ Коми мусянь вӧр кут нуны — аслас абу. Украинатӧг да Сибыртӧг Коми му, дай став Союзыс тшыг кулӧ, став муыс няньтӧм лоӧ. Баку кар гӧгӧрын сӧмын карасин вӧчӧны, карасинтӧ он сёй, он пасьтав. Англиялӧн ас няньыс сӧмын кык тӧлысь кежлӧ тырмӧ. Китай тшайсӧ гӧгӧр разӧдӧ...

Мӧда-мӧдсьыс став государствоыс йӧрмӧ дай йӧртӧ. Зільӧ став озырыс унджык барыш чукӧртны. Франция мырддьӧ Германиялысь Рур, сэні муыс зэв озыр. Япония мырддьӧ Роч мулысь Сахалин, сэні нефть (карасин сэсь вӧчӧны) дай мукӧдтор эм. Англия мырддьӧ Роч мулысь Баку да войвыв (нефть да вӧр колӧ). Англия Россиякӧд мырддьысисны пыр на Персия да Турция понда. Ӧтикыс и мӧдыс кӧсйӧ куш ӧтнас вузасьны тайӧ государствоясас да став барышсӧ ас киас босьтны.

Бурӧн оз ладмыны. Косясьӧны, воюйтӧны. Бӧръя война вылад 10 миллион мортӧс, самӧй ён верстьӧ йӧзӧс виӧмаӧсь. А кымын китӧм-коктӧмыс локтіс? Олӧмыс кыдзи бӧрыньтчис? Мый эмбурсӧ чирсӧма — вермасны висьтавны салдатъяс.

Унатор на омӧльыс да, оз тӧр сэсся. Кор став вылас видзӧдлан, юрсиыд сувтас. Ӧти озыр морт видзӧ-лотӧ вонас сы мында, мыйта став Коми муыслы тырмас 8 во кежлӧ!

А наысь дзик нинӧм. Босьтам сарӧс, мый сэтысь? Нинӧм оз вӧч, управляйтӧны министръяс (озыръяслӧн пуктӧм йӧз). Позьӧ зэв лӧсьыда бырӧдны. Министръяс пыддиыс позьӧ пуктыны уджалысь йӧз дор олысьясӧс.

А озыръясыс! Асьныс толькӧ барыш босьтӧны. Заводъяснас, пабрикаяснас управляйтӧны велӧдчӧм йӧз жалӧванньӧ вылӧ. Озырсӧ позьӧ зэв лӧсьыда, тойӧс моз, бырӧдны. Заводын уджалысьяс кӧ правленньӧ асьныс лӧсьӧдасны, барышыс, кодӧс вӧлі озырыс лотӧ, аслыныс кольӧ. Велӧдчӧм йӧз сідз жӧ кутасны служитны, сет сӧмын жалӧванньӧсӧ.

Уджалысь йӧзлы мӧда-мӧдсӧ нинӧмла йӧртныс.

Англияын кутасны старайтчыны унджык миянлысь вӧр босьтны, ми налысь — тӧвар. Кыкнаннымлы выгӧда. Ладмӧдчыны позьӧ, кыдзи ӧні Россияын. Весиг коми йӧзыд кыдз кужӧ ладмӧдчӧ роч йӧзкӧд, оз мӧда-мӧдсӧ ӧбӧдитны.

Косясьны лоӧ нинӧмысь, салдатӧс позьӧ бырӧдны, зэв ыджыд груз йӧз сьылі вылысь усьӧ.

Гырысь пабрик-заводын быдтор петӧ унджык дай донтӧмджык. Уджалысьяслӧн пуктӧм йӧзыс кутасны зільны унджык сэтшӧмторсӧ вӧчны. Озырыслӧн оланногыс помасис. Мӧда-мӧдсӧ торкны кутісны. Босьтам Ухтасьыд нефтьтӧ. Оз ӧд вӧлі лэдзны некодӧс уджсӧ нуны. Мусӧ ньӧбасны, а вӧчны оз вӧчны нинӧм, некодлы оз сетны ни.

Коді став олӧмсӧ вежас? Асьныс уджалысь йӧзыс. Коді йӧзыслысь синсӧ восьтас, нуӧдас, озыръяслысь олӧмсӧ, власьтсӧ мырддяс, выль ногӧн лӧсьӧдас? Унатор ӧд колӧ тӧдны. Чорыда колӧ топӧдчыны. Веськыда, сувтлытӧг мунны дай нуны йӧзсӧ босьтӧм туйӧд.

Коді сійӧ ставсӧ вӧчас? Уджалысь йӧзлӧн партия.

(Помыс водзын.)

Велӧдчӧм Ош.