ВОСЯ УДЖ ГЫРЫСЬӦС ВЕЛӦДАН КОМИССИЯЛӦН

(1923−24 велӧдан во)

1919 воӧ декабр 26 лунӧ Сӧвет власьт лэдзис декрет (постановление) велӧдны став гырысь йӧзӧс 8−50 арӧсӧдз грамотаӧ. Ӧдйӧ кутісны воссявны школаяс (ликпунктъяс) став Сӧвет му пасьта. Ёна чорыда кутіс мунны удж. 1920−1921 воясын миян Коми му пасьта вӧлі восьтӧма 300 школаӧдз. Кыдз тай 1921 воад новӧй экономическӧй политикатӧ кутісны нуӧдны, сьӧмтӧ государствоыд эз кут лэдзны, ӧдйӧ школаяс тупкавны ковмис. Дерт эськӧ, колӧ вӧлі кольӧдны кымынкӧ школа да, мый нӧ керан, сьӧм выныд эз тырмы, миян сы понда ликпунктъяс бырины. Заводитӧм уджтӧ дзикӧдз оз жӧ вӧлі позь эновтны, ёна уна му пасьтаыд дзик велӧдчытӧмыд да.

Миян дона учительным — Ленинным — шуис: «Колӧ велӧдны дзик велӧдчытӧм йӧзӧс (неграмотнӧйясӧс) 10 во тыриг Октябрса революция кежлӧ».

Правительствоным, тайӧ кывъяс кузя, бара шуис велӧдны аслас постановленньӧӧн 1923 воӧ август 14-ӧд лунӧ.

Уджсӧ коми йӧз пӧвстын нуӧдны май тӧлысьын 1923 воӧ лӧсьӧдӧма комиссия. Комиссияыд кӧсйис восьтыны 1923−24 велӧдан воӧ 100 школа-ликпункт, мед эськӧ быд вӧлӧсьтын заводитісны велӧдны. Арталӧм бӧрын сьӧмным, кватичим кӧ, оз тырмы 100 школа вылад. Ковмис выль пӧв ставсӧ видлавны уна пӧрйӧ. Сэсся комиссия шуис восьтыны 24 ликпункт 41 отделенньӧӧн, велӧдны допризывникъясӧс да профсоюзса неграмотнӧй членъясӧс. Сроксӧ велӧдны пуктіс 6 тӧлысь, кык пӧрйӧ 3 тӧлысьӧн, октябр 1-ой лунсянь. Уджсӧ нуӧдны школаясас тшӧктісны учительясӧс.

Комиссия шуӧм серти заводитчис удж. Восьтӧма 23 ликпункт 40 отделенньӧӧн сборнӧй пунктъясын — медым ӧтпыр вермисны велӧдчыны допризывникъяс военнӧй уджӧ дай грамотаӧ. Ӧтпырйӧ быд ликпунктас заводитны велӧдныс эз вермыны. Ӧти-кӧ — сьӧмсӧ колігас эз вермыны лэдзны. Мӧд-кӧ — гижан-лыддьысян кӧлуйтӧ абу сяммӧмаӧсь срок кежлас вӧлӧсьтъясас мӧдӧдны, коймӧд-кӧ — бара ӧні йӧзсӧ сьӧкыдкодь вӧлі чукӧртны.

Велӧдныс вӧлі колӧ 24 ликпунктас 41 отд. допризывникъясӧс 1902 восясӧ 320 морт, 1903 — 442 м., профсоюзса членъясӧс — 25 морт. Ставсӧ 787 морт. Тайӧ йӧзсӧ колӧ вӧлі велӧдны 3 тӧлысьӧн. Джын велӧдчӧм бӧрти миян школьникъясыд пышъявны кутісны, кодӧссюрӧ судӧ лои сетны. Пышъялӧмнад да быдсяма мездӧдчӧмнад, дерт, ставнысӧ он вермы велӧдны — оз тай майбыр водзмӧстчыны! Куим тӧлысся велӧдӧм бӧрти омӧля велӧдчысьяссӧ мӧд пӧв ковмис корны школаӧ. Мукӧдсӧ лои гортса учительяссӧ тшӧктыны велӧдны.

Квайт тӧлысьӧн лои велӧдӧма допризывникъясысь — 536 морт, профсоюзса членъяс — 21 морт. Сэсся малограмотнӧй допризывникъясӧс лэдзӧма школа пыр выль пӧв — 441 мортысь — 236 морт. Мукӧд йӧзсӧ (не организованного населения) 279 морт пиысь — 126 морт. Став неграмотнӧйыс вӧлӧм школаас 1396 морт, лэдзӧма лои 919 морт.

Сьӧмсӧ видзӧма велӧдӧм вылас:

1. Учительяс вылӧ 7193 шайт 36 ур.

2. Кӧзяйственнӧй рӧскодӧ 1000 шайт —

3. Пошта ыстӧм вылӧ да канцелярия вылӧ 897 ш. 30 ур.

4. Нига лӧсьӧдӧм вылӧ да мукӧдтор вылӧ 2628 ш. 90 ур.

5. Страховка учительяс вылӧ 719 ш. 37 ур.

_____

Ставсӧ: 12 438 ш. 93 ур.

Помас колӧ висьтавны, колян вося 1923−24 во мындаӧн кӧ кутам велӧдны, миянлы ковмас велӧдны 15 во, мед став йӧзыс миян кутас кужны лыддьысьны. Неграмотнӧйыс 16 арсянь − 30 арӧдз Коми обласьтас 26.816 морт. Мужикуловыс 4504 морт, нывбабаыс — 22312 морт.

Выль во вылӧ лоӧ восьтӧма 75 школа. Велӧдныс ковмас 3.000 морт. Сэсся ас кост велӧдӧмӧн колӧ велӧдны мӧд сы мында. Тайӧ уджсӧ ковмас нуӧдны став йӧзыслы, медым ӧдйӧнджык бырас миян йӧз костын дзик велӧдчытӧмыс. Ставным кӧ кутчысям тайӧ удж бердас, регыдджык путкыльтам пемыд олӧмнымӧс, босьтчам выль олӧм лӧсьӧдны.

Комиссияын юралысь — Покровскӧй.