СИН ЮГДӦМ
Нывлӧн чужӧмыс гӧрдӧдӧма лежнӧг чвет моз. Бан бокас лэччӧма читкыль. Мый понда найӧ вензьӧны? Кыдзи кылӧны ӧта-мӧднысӧ? Киясныс вералісны-серпасалісны сынӧдын сёрни. Синъясныс ломзисны. Бӧръяпомыс ныв кыскыштіс киӧдыс ар квайта зонкаӧс да юрсӧ чатӧртыштӧмӧн муніс йӧз чукӧр дорысь. Алёша мӧдіс на бӧрся. Медводдза чукыль сайын ныв сувтіс, лажыньтчис раминик зонка дорӧ да пондіс бӧрдӧмсорӧн мыйкӧ петкӧдлыны чуньяснас. Мӧдыс лэптіс юрсӧ — син дорыс вӧлі вазьӧма.
Тайӧ здукас на дінӧ горзӧмӧн уськӧдчис лёзь юрсиа нывбаба, буракӧ, мамныс, мый нӧ пӧ лоис. Котӧрӧн матыстчис батьныс, сійӧ пыркӧдіс куртка вывсьыс пилипызь да ӧтпырйӧ мыйкӧ юасис. Йӧрын, кылӧ, гораа да шуштӧма пондіс увтчыны пон. Зонка черӧбтіс да шытӧг бӧрддзис. Став тушанас сыркъялӧмӧн, сынӧдсӧ мисьтӧма ньылалӧмӧн. Кӧсйис, кӧнкӧ, ас ногыс венны гузьгысьӧм шогсӧ. Кымынысь на сійӧс дӧзмӧдласны? Кыдзи дорйысьны? Со и Алёша повзис да муніс дінтіныс.
Тайӧ серпасыс тшӧкыда сувтліс Алёшалы син водзас. Андел кодь ныв овмӧдчис сылы быд вӧтӧ, быд мӧвпӧ. Кӧрталіс быттьӧ ас дорас, мевйӧдіс сьӧлӧмсӧ. А мыйӧн и торъялӧ мукӧдсьыс? Но татшӧмыд оз эновт, мый вынсьыс доръяс. Сылысь мугӧм юрсисӧ, шӧйӧвошӧм чужӧмсӧ казьтылӧмысь зонмӧс кынтіс; киясыслӧн чожа вӧрӧмас сійӧ кыліс аслыспӧлӧс музыка.
Алёша локтіс тайӧ карас велӧдчыны. Вузсяньыс неылын вӧлі меститчӧма парк. А парк дорас орччӧн — ремесленнӧй училище, кӧні тшӧтш велӧдчисны и омӧля кылысьяс. Студент эз ӧтчыдысь аддзывлы серакотша лабичьяс вылын варовитысь ныв-зонмӧс. Найӧ олісны кельӧбын моз. И видзӧдісны ёнджыкасӧ ӧта-мӧд выланыс. Чайтсис, быдӧн сёрнитӧ став тушанас, ловнас, дойнас, весиг быттьӧ ку пиысь петавлӧ быд кыв вӧсна. Быдӧн шымыртіс лолас мыйта позьӧ унджык. Торпыригӧдз пазалӧм олӧмыс ӧксис, калейдоскопын моз, кужысь киясӧн серпасалан кывйын. Том йӧз эз петавлыны ас кытшысь, но корсюрӧ сійӧ отаммыліс либӧ топавліс. Тӧдтӧм нылыс на пӧвстын эз тыдав.
Алёша тушанас вӧлі кузь да вӧсни потш кодь. Зон быдторсӧ казяліс да босьтліс сьӧлӧмас. Та вӧсна сылы нинӧм эз сетчы кокниа. Алёша аддзис кытчӧкӧ тэрмасьысь йӧзӧс, коръяскӧ казяліс чорыдлунсӧ да веськавліс пинь-зыкӧ. Первойсӧ сійӧ видліс вӧтлыны дӧзмӧдчысь мӧвпъяссӧ. Но весиг гортсьыс гаж бырӧм эз вермы пӧдтыны сьӧлӧм юмзьӧдысь шогсӧ. Алёша дась нин вӧлі бара смелмӧдчыны да ветлыны сійӧ кар пельӧсас. Но сьӧлӧм косьтысьыс, анделыс, ачыс кыськӧ югдіс. Сійӧ пукаліс паркын шондіӧн югзьӧдӧм лабич вылын да чӧла сёрнитіс кӧвдум кодь гӧгрӧс чужӧма, гӧрд юрсиа нывкӧд. Мӧдыс ыкшапырысь кывзіс сійӧс да небыдика кучкыліс киас, эз кӧ лӧсьыда артмывлы чуньяснас петкӧдланторйыс.
Сійӧ жӧ рытнас Алёша восьтіс Ӧтуввез да кутіс велӧдны омӧля кылысьяслысь да сёрнитны вермытӧмъяслысь анбур. Да, абу, аттьӧ, ад-дзысь-лы-тӧдз, чолӧм. Сьӧкыд, но сэтшӧм колана кывъяс. Налӧн, кӧнкӧ, и асланыс «сленг» эм. Виччысьтӧг зонлы окота лои, медым ныв оз пырысьтӧм-пыр гӧгӧрво, мый сійӧ абу на кодь жӧ, мый сійӧ кылӧ и кокниа сёрнитӧ. Кыдзи тэнӧ шуӧны? Кыдзи олан? Абу и сьӧкыд кывъяс. Ми найӧс кокниа шуам, думыштчывтӧг шыбитам кок улӧ, ог и виччысьӧй вочакыв — пышъям дай.
Алёша медводдзаысь аддзис олӧмсӧ на синмӧн. Шыястӧг олӧм. Мыйӧн сійӧ тырӧма? Кутшӧм горӧн? Сӧмын-ӧ сьӧлӧм тіпкӧмӧн да сылӧн дойӧн? Зон пуктіс кисӧ нӧйтчысь морӧс бердас. Сэсся ӧдйӧ тупкис пельсӧ содзьяснас. Сійӧ кыліс ас пытшсьыс гызьӧм. Но эз вермы мынтӧдчыны мазі котырын моз йӧзлӧн дзизгӧмысь, уна гӧлӧса зык-шумысь, садьмысь асъя шыясысь да ӧшиньӧ таркӧдчысь зэрысь.
Матыстчыны том йӧз дорӧ Алёша яндысис. Дерт, бур эськӧ вӧлі накӧд тӧдмасьны. Но кыдзи лоны на кодьӧн? А гашкӧ, и оз ков пӧръясьны? Мыйла тайӧ ставыс? Мый сылы тайӧ нылыс? Кымын мича ныв то гӧгӧр! Медкӧ Алёша полӧкодь. Но ӧд ставыс водзын на. «Велалан, Алёша, велалан!» — шулывлӧ сылы жыръяс ӧтлаын олысь Славка. Славка эновтас ӧти нылӧс — пыр жӧ тӧдмасяс мӧдкӧд. Быд рыт вошласьӧ клубъясын либӧ ёртъяс дорас. Но и велӧдчыны слӧймӧ.
Со найӧ бара пукалӧны лабич вылын. Ӧні нин гӧрд юрсиа нылыс легӧдӧ чуньяснас. Сэтшӧм ӧдйӧ, мый Алёша нинӧм оз удит лыддьыны, оз вежӧрт ни ӧти кыв. А анделыс быттьӧ пӧдругаыс бӧрся мӧд пӧв шуалӧ, надзӧнджык. На дорӧ матыстчӧны нӧшта ныв-зон. Видза олан пӧ, шуӧны падмыштӧм нывлы, и сійӧ нюмсорӧн жӧ чолӧмасьӧ накӧд.
Гашкӧ, мунны да? Алёша кӧ тадз водзӧ мӧдас дзоргыны, казяласны. Но кокыс эз кывзысь, и зон пуксис югыд рӧмӧн мавтӧм лабич вылӧ да кутіс водзӧ синйыны. Том йӧз чеччисны да мӧдӧдчисны Алёшалань. Господи, анделыс чӧвтліс сылань видзӧдлассӧ, ёсьӧс, пытшкӧстӧ чунӧданаӧс, да и нюмдыштіс на. Алёша нымӧн эз дзӧрмы, юрыс кольмыштіс, бан бокыс ыпнитіс. Бур, мый ныв ылыстчис нин и тайӧс ставсӧ эз казяв.
Колис некымын лун. Парксӧ Алёша ылысянь кытшовтіс. Но песысь мӧвпъяссьыд мӧй дзебсян? Зарни арӧн кыӧм рыж прӧшвиыс везйӧдліс нин сибирса тайӧ карсӧ. Кок улас видзӧдігмоз Алёша эз и казявлы, кыдзи воис изэрдӧдз. Сэні, драма театрлы паныд, веськыда улич вылас, ворсіс неыджыд духӧвӧй оркестр. Матысмис спектакль мыччӧдлан кад, и видзӧдысьяссӧ чуксалісны петкӧдланторъяс вылӧ. Виччысьтӧг Алёша казяліс анделсӧ. «Сійӧс тшӧтш кыскӧ музыка? Гашкӧ, ме моз жӧ радейтӧ театр? Шуӧны тай, омӧля кылысьыд пӧ гӧгӧрвоӧ ритмсӧ, вермӧ тотшйӧдлыны сійӧс. Колӧ ӧні жӧ мунны дінтіыс». Но Алёша эз вермы. Сійӧ нимкодясис нин анделлӧн чужӧм мыгӧрнас, ичӧт гӧгрӧс нырнас, лӧсьыдіник голянас, тӧдса юрси чикыльнас. Мый бара анделыс думайтӧ, мый казьтылӧ? Гашкӧ, лоанасӧ мӧвпалӧ? Чужӧмыс тай сэтшӧм кодь-а.
«Колльӧдны кӧ сійӧс гортӧдзыс? Кыдзи та йылысь шуны-а?» Алёша збоймӧдчис да пуксис ныв сайӧ, лолыс сибдіс. Ӧд найӧ весиг абу тӧдсаӧсь. Кодлы сӧмын нылыд паркын оз нюмъяв да?! Гашкӧ, быдӧнлы? Оз, татшӧмыс оз вермы лоны! Андел быттьӧ кыліс сійӧс да бергӧдчис. Алёша повзис, шай-паймунӧмӧн чолӧмасис чуньяснас. «Видза олан», — сьӧлӧмсяньыс довкнитіс юрнас андел. «Кутшӧм тэ мича! Дзик рочакань!» — думыштіс Алёша, но чуньяснас юаліс мӧдтор: «Кыдзи тэнӧ шуӧны?» Сійӧ велӧдіс став нимсӧ, став шыпассӧ. «Алёна, — вочавидзис ныв. — А тэнӧ?» «Алёша». Орччӧн триньӧбтіс телефон. Друг аслас? Бокӧвӧй шы быттьӧ розьӧдіс сынӧдсӧ. Телефон троньгис дыр, сійӧс некод эз босьт. Видзӧдысьяс пондісны увгыны, бергавны. Кодсюрӧ лукйысис сумкаас.
Алёна да Алёша чеччисны и мунісны театр дорысь. Найӧ дыркодь шӧйтісны ва дор уличӧд. Ставыс вӧлі гӧгӧрвоана, и кыв шутӧг. Киясӧн инмӧдчылӧм, пӧсь ловшы, челядьдырся видз выв дзоридзьяслӧн кӧр. Алёшалы чайтсис, Алёна видзӧдӧ сылы веськыда сьӧлӧмас, аддзӧ лолас дзебӧм гусяторъяссӧ. И зон сы выйӧдз шӧйӧвошис, мый эз вермы вочавидзны нывлӧн кутшӧмкӧ юалӧм вылӧ. Сэки Алёна меліа топӧдіс сылысь кисӧ — Алёша кок ув мусӧ весиг воштыліс...
Вӧлӧмкӧ, Алёналӧн керкаыс матын нин. Лэччан кӧ крут кыр горув, а он кытшовт кварталсӧ, вель ӧдйӧ и воан. Кутшӧм окота вӧлі Алёшалы окыштны анделӧс! Со тані, туй дорас, джодждӧра пасьта эрд вылас. Лэччыны кокни, а со кайны! Алёнакӧд, дерт, кайтӧг он ов. Шог абу, гӧлӧссӧ кӧ эз на лэдзлы. Алёша тӧдӧ нин, мый омӧля кылысьыд вермӧ сёрнитны, но гӧлӧсыс чорыд, вывті гора, пельтӧ чунӧдысь. Сійӧ велӧдас Алёнаӧс гӧгӧрвоны йӧзӧс вом сертиныс да шуны сьӧкыд кывъяс воча. И Алёналӧн лоӧ небыд мелі гӧлӧс.
Туйыс помасьлытӧм шор моз чукльӧдліс водзвыланыс. Кутшӧмкӧ бур морт кытӧнсюрӧ койӧма пос тшупӧдъяс вылӧ керамика плитка коляс. Тайӧ коляссӧ дзобӧдӧма муӧ тырыс кок, и мунны сы вывті кокньыд. Алёна велалӧмпырысь чеччаліс гуранъяс вомӧн. Но мукӧддырйиыс бергӧдчыліс да босьтліс Алёшаӧс киӧдыс, быттьӧ висьталіс, мун пӧ видзчысьӧмӧн. Тайӧ здукъясас Алёналӧн шоныд синмыс вӧлі матын-матын. Ловшыыс дэльӧдчис, но виччысьтӧг бӧр пескыльтчыліс. Выль домӧдӧдз. Алёша видіс асьсӧ родӧмсьыс, мӧмъялӧмсьыс, но нинӧм эз вермы вӧчны. Сьӧлӧмыс тіраліс да гулыда тіпкис. Кутшӧм сьӧкыд медводдзаысь окыштны, збыльысь кӧ радейтан! Но Алёналы тайӧ ворсӧмыс, буракӧ, кажитчис. Кор зон век жӧ смелмӧдчис, найӧ сулалісны кыр горулас нин, и ныв петкӧдліс керкасӧ. Сёр... Вывті сёр.
Сӧвет кадся пу керкаын чусыда ломзис би, кӧть эськӧ вӧлі водз на. Алёша аддзис, кыдзи сылӧн анделыс босьтіс воксӧ киӧдыс да пондіс бергавны сыкӧд ӧти местаын. Лабич вылын пукалысь мамыс скӧракодь юаліс: «Мыйла эн висьтав? Батьыд майшасьӧ». Но лӧня сиптіс дзиръясӧ да мӧдіс челядь бӧрсяыс керкалань. Гортас пыригмозыс Алёна мыйкӧ нимкодьсорӧн петкӧдліс мамыслы, киясыс юсьяс моз лайкыда кыпавлісны, быттьӧ йӧктісны муслун вальсын...
Алёша пукаліс автобусын. Век жӧ сійӧ шуда морт: кылӧ и сёрнитӧ. Вӧлӧмкӧ, гажыс бырӧма нин больгӧмысь, кӧть эськӧ йӧзыс тшӧкыда сӧрӧны да кыкбанасьӧны. Автобусын мунысьыс этша. Но быдӧнлӧн, дерт, эм телефон, кодлӧнкӧ — наушник, микрофон. Кодкӧ олӧ чӧв, кодкӧ кывзӧ пеляс музыка. Кыдзи нӧ бара паныдасьны Алёнакӧд? Он жӧ ӧд гортӧдзыс мун?! Ковмас виччысьны паркын. Кывсӧ бурджыка велӧдны да.
Некымын лун мысти Алёша бара аддзис анделсӧ. Алёна пукаліс паркын шондіӧн рӧммӧдӧм лабич вылын да гижис мыйкӧ телефонас. Ӧтнасӧн. Вӧччан платтьӧа. Тайӧ жӧ лабич вылас коркӧ пукаліс и Алёша, кор анделыс козьналіс сылы мелі нюмсӧ. Но и мӧмӧт! Водзджык эз мӧй гӧгӧрво? Дерт, Алёналӧн эм и вӧлі сотӧвӧй. Алёша уськӧдчис нывлань тӧдмавны номерсӧ, но сійӧс чукӧстіс Славка. «Но-но, со мыйла вӧлӧм параяс бӧрын медся водз пышйӧмыд. Чолӧмала, зонмӧ, син водзын быдман». И пельпомас лапкӧдыштӧм бӧрын Славка тэрыба вешйис — муніс выль кралякӧд дзигӧдчӧмӧн. Сэсся бергӧдчыліс на да содтіс: «А ми Марусякӧд концерт вылӧ мӧдім. Тані паркас. Художественнӧй самодеятельносьт сяма пӧ мыйкӧ. Да, нӧшта — тэ тӧдан миянлысь бӧръя выльторъяссӧ?» «Да. Ог. Кутшӧм выльторъяс, мыйла?..»
Алёна некӧн нин эз тыдав. Ставсӧ ӧмӧй аддзыліс? Алёша уськӧдчис паркӧ. Колӧ мунны гортӧдзыс! Висьтасьны! Дерт жӧ, Алёна кывліс тайӧ йӧй сёрнисӧ. И ставсӧ гӧгӧрвоис! Но тайӧ нӧ мый? Сцена вылын сулалӧ Алёна, киас микрофон кутӧ. Паныд, медводдза радас, пукалӧ арся пипу кор моз гӧрдӧдӧм вокыс да радейтӧмпырысь видзӧдӧ чой вылас. Орччӧн дзирнясьӧны училищеысь ёртъясыс. Гӧрд юрсиа нылыс тані жӧ. Найӧ ставныс довкйӧдлӧны юрнаныс да гораа кекӧначасьӧны. Буракӧ, пӧдруганысӧ ышӧдӧны.
Вежавидзӧмӧн шыасис рояль. Ныв бергӧдчыліс ворсысьыс вылӧ да воськовтіс водзлань. Сійӧ падмыштӧмӧн матыстіс вом дорас ичӧт кабырсӧ да мисьтӧма кызӧктіс. Рояль усьліс чӧв да выль пӧв заводитіс ворсны шыладсӧ. И Алёна... нюркнитіс. Гӧлӧсыс кыпаліс вывлань да гылаліс кывзысьяс вылӧ мыла шыясӧн. Весьӧпӧрӧмысла Алёша лайкмуніс да дзебсис матысса пу сайӧ. Кык лун мысти сійӧ корсис вазьӧм син дора анделсӧ да корис сылысь прӧща. Гораа. Тіралан гӧлӧсӧн.
