ТАНЬКА
Синмыс сылӧн кельыдлӧз да гажа, кыдзи карелияса тыын ваыс шондіа гожся лунӧ. А юрсиыс — мойдвывса нывкалӧн кодь, зарни да небыд.
Ми заводитім ёртасьны кӧкъямыс арӧсӧн нин. Ме гӧститі гожӧмнас баб ордын вӧрса посёлокын. Сэтчӧ позьӧ веськавны, пуксьыны кӧ электричкаӧ Финскӧй вокзал дорын и кык час видзӧдны ӧшинь сайын вирдалысь пожӧма вӧр діяс, кольквиж лыаа сёнъяс, дзирыд ва, код дорӧ некыдз он вермы велавны, да тешкодь станция нимъяс: Мюллюпельто, Петяярве, Капесалми.
Россия пасьта татшӧм посёлокыс уна. Найӧс кыпӧдлісны гусясьысьяс да морт виысьяс, а овмӧдчылісны сэтчӧ юысьяс да ыстӧм интеллигентъяс. Бӧръяясыс тшӧкыда юсьылісны. Ӧні татшӧм посёлокъясас содісны нӧшта воркутаса шахтёръяс. Ёнджыкасӧ пенсионеръяс. На лыдӧ веськаліс и бабӧй.
Россия пасьтала татшӧм посёлокыс уна, но татшӧм местаыс, кӧнкӧ, абу. Водзынджык тані сулавлӧма Саккола суоми сикт, видзлӧмаӧсь порсьясӧс, вӧлӧма мельнича да кирха ^Кирха — лютеран вичко./^. Вӧвлі, кӧнкӧ, еджыд вой кодь помасьлытӧм муслун, юргисны сьыланкывъяс вадорса бипур дорын, ӧвтіс пражитӧм чери дукӧн, а воййылӧн тырӧм паськыд видз весьтті разаліс ытшкысьяслӧн ёсь шмоньыс.
Тайӧс ме казялі ыджыднам нин, посёлоксайса ордымъясӧд кытшлалігӧн да дзирыд ва пӧлӧн шӧйтігӧн, кӧні пожӧмъясыс лёк поводдяӧ шог сорӧн кыпӧдлісны увъяссӧ сьӧдовруд енэжлань. А ӧнісӧ тайӧ посёлокас менам вӧлі сӧмын Танька.
Тӧдмасим ми тадзи: сійӧ чургӧдіс меным гожъялӧм кос кисӧ, муртса читкыртліс лӧз, пыж кодь векньыд синсӧ, вомсӧ муртса восьтыштӧмӧн «пфф» пӧльыштіс кымӧс вылас гыӧн ылькнитӧм веж юрсисӧ да висьталіс нимсӧ:
— Таня.
Ме юалі, мися, кӧні олан. Сійӧ индіс чуньнас орчча вит судтаа керкалань:
— Коймӧд судта, комын витӧд патера. Гуляйтны кӧ петан — пырав, садьмӧд. Ме дас ӧтикӧдз узя.
— Сэтшӧм дыр?
— Миян тані ставныс сідзи узьӧны да.
И ми чойкӧд кутім пыравны Таняла. Танькала. Сійӧ ставсӧ татысь тӧдіс. Ставыс — тайӧ кызь керка, да нӧшта хутор, лавка, пошта, станция, ва сетан башня, ёгтурунӧссьӧм керка подув, ыб вомӧн туй и, дерт жӧ, ю!
Ми чойкӧд некор эг аддзылӧй татшӧм юсӧ. Миян мугыд Цна — Мокша юлӧн вожыс — ӧтырышъя мыйкӧ дзебис войтъясас ^Войт — ойдланінын кустъясӧн тырӧм места./^ да чукыльясас, ӧтырышъя мыйкӧ вашкис важ кывнас, радейтіс петкӧдчыны ассьыс ичӧтджыкӧн и лэдзчысис шор улӧ, либӧ зьмей улӧ, либӧ каргӧгӧрса чӧв-лӧнь улӧ. Ним шыыс тшӧтш мыйкӧ сайӧдіс, ыштӧкӧ сьылысь тӧрӧкан чиргӧмӧн йиджӧм шоныд лунвыв вой.
А тайӧ юсӧ шуисны Вуокса — дзик быттьӧ Волгаӧс моз, но суоми кывйӧн. Ваыс сыын век вӧлі кӧдзыд, и зэв гежӧда гожӧм сьӧмӧсас сійӧ дув сувтліс берегдорса шыльыд лыа кӧсаяс вылын, раммыліс да шонавліс медводдза сувтса зэрӧдз, тӧв кыптытӧдз. Татшӧм кадӧ кӧть сэсся лунтыр вадорсьыс эн вешйыв. Юыс югзис посни серӧн, и муртса тыдалысь ичӧт гыясыс чайтсисны сэтшӧм кокниӧн, быттьӧкӧ мӧс вӧра йӧв вылӧ пӧляліс кага. Зарниасьысь пожӧм вужъясӧн гартӧм, ытваӧн кырӧдӧм берегыс киссис-шавгысис пӧсь лыаӧн.
Дзик ва дорас лыаыс мыйлакӧ вӧлі сера: лежнӧг рӧмыс вуджліс гӧрдовлӧзӧ, а сэсся — лӧзӧ. Сійӧ вӧлі йиджтысьӧма улис сола кӧрӧн. И сыысь артмылісны алӧйгӧрд лыа замокъяс! Кор юыс шыбитліс миянлы дука нильӧг нюзь, эзысьӧн пӧртмасян жугласьӧм ракпаньяс, кельыдгӧрд да кельыдлӧз посни галя из, ульсалӧм пожӧм кольяс, ми азыма уськӧдчылім ӧктыны найӧс, медым мичмӧдны бастионнымлысь джуджыд башняяссӧ. Кӧть эськӧ тӧдім: мӧд асывнас берегыс бӧр кушмас, а ӧні кутшӧмкӧ зонка кыйӧдчӧ нин куст сайсянь да виччысьӧ купайтчыны мунӧмнымӧс, медым кисьтны кокнас замоксӧ, — ми тайӧс тӧдім и век жӧ стрӧитчим.
Но медся ёна ми радейтім васӧ. И мудзтӧдз шполькӧдчим, кыдз сӧмын кужим: ме кӧкъямыс арӧснам да чойӧй витнас. Танька ӧлӧдліс:
— Тані сӧмын шӧрӧдзыс — пидзӧсӧдз, а сэсся джум. Пыдӧстӧм.
— Кысь тӧдан?
— Детинкаяс висьталісны, и батьӧй пыжсяньыс мурталіс.
— А ачыд сэтчӧ эн ветлы?
— Эг... Ті мый? И асьныд эн лысьтӧй — кы-ы-ыскас. Кӧсасяньыс кӧ мунны, джумйыс дзик матын, сійӧн сэні оз и купайтчыны.
И збыльысь, ваӧдыс позис мунны дырсьыс-дыр, джудждасьыс ньӧти повтӧг. Пыдӧсыс быдлаын вӧлі сӧстӧм да мольыд, ваыс — дзирыд: сы пыр тыдаліс зарни лыа, лӧзовруд кельӧбӧн тювкъялысь арпиян, шыльыд, быттьӧ ки тырӧн шыбитӧм из чукӧръяс. Ме некор сэсся эг аддзыв татшӧм васӧ.
Танькакӧд кадыс колис гажаа; тайӧ юыс моз жӧ сійӧ вӧлі восьса сьӧлӧма да шудаа гигзис шондіа лунӧ, а букыд лунӧ дузъяліс-чушъяліс да сотыштліс лӧз синмыслӧн кӧдзыднас.
Танька пыртіс сёрниас жаргон кывъяс, и ме кӧсйи велӧдны сійӧс сёрнитны бура. А Танька сӧмын кывсӧ воча петкӧдліс.
— Аски тэнӧ ог и нуӧд, он кӧ дугды тадзсӧ сёрнитны! — шулі ме. А Танька наяна куньтыртліс синсӧ ныр увсьыс бусӧсь зырымсӧ чышкалігмоз. И ме эг и пыравлы сыла. Велӧдӧм могысь.
А рытгорулыс сійӧ петавліс ывлаас ачыс да быттьӧ миянӧс эз и казяв. Да та бӧрын на лун вит чушсӧ пӧльтӧмӧн ветлӧдліс. Но виччысьтӧг сылы кывсьыліс, быттьӧкӧ ми мунам татысь вежон мысти нин, и Танька раммӧдчыліс да ачыс котӧрӧн воліс миян дорӧ. Звӧнок вылас петавліс бабным да весьӧпӧрліс сылӧн паськӧмысь. Спортивнӧй гачыс тешкодя видзӧдсис халатӧн да джуджыд каблука туфлиӧн.
Ми нимкодьпырысь чепӧсйылім ывлаӧ да котӧрӧн мунлім Танькакӧд вӧрӧ сёйны чӧд — весиг не сёйны, а юны. И пӧртчылім вӧрса лӧз йӧзӧ. Чӧд вира ӧти войтырӧ. А сёрӧнджык бара мӧдӧдчылім ю дорӧ кольӧм лунъяссӧ казьтылігмоз:
— Ті тӧрыт мачасинныд гырысь изъяс дорын, ме аддзылі.
— А мый нӧ эн матыстчыв?
— Дык!..
— ...
— А ті мый эн матыстчӧй?
— А ми тэнӧ эг аддзылӧй!
— И войдӧрлун эн аддзылӧй?
— Войдӧрлун — эгӧй, а войдӧр-войдӧрлун, буди, аддзылім.
— Ті некыдз эн вермӧй аддзывлыны менӧ войдӧр-войдӧрлун!
— Мыйла?
— А ми батькӧд нёль час асылын чери кыйны мунім. Приозёрскӧдз, а сэтысянь — ді вылӧ... Ме сыкӧд пыжас вӧлі, Ладога дорӧ ветлім.
И ошйысьӧм бӧрас (ме пӧ тіянтӧг эг жӧ гажтӧмав) Танька пыр и вунӧдліс дузъялӧмсӧ.
Батьыс сылӧн — суоми. Ветлывліс Питерӧ нажӧвитчыны. Чери кыйис. Но тшӧкыда юліс: сэки сійӧ вӧлі шань и малавліс Танькалысь юрсӧ сьӧкыд мугов кинас. А садь юрнас, буракӧ, нӧйтліс. Тадзи тай сёрнитісны на йылысь-а. Ас синмӧн аддзылім сӧмын ӧтчыдысь.
Танькалӧн керка сайын сулаліс вӧртор. Збыльнӧй вӧрсьыс сійӧс торйӧдіс шоссе вӧнь. Тайӧ вӧрторыс кӧть и ёгӧсь вӧлі, миянлы сійӧ шогмис, медым вӧчны сэтчӧ гожся театр. Ми куимӧн да нӧшта некымын нывка нюжӧдім пуяс костӧдыс важ занавес, пелькӧдім кушин вывсьыс лыссӧ да кольсӧ, сувтӧдалім визьӧн-визьӧн пу ящикъяс да важ кӧрӧбъяс. Петкӧдлім посёлокса зонпоснилы «Гӧрд Шапочка».
Гӧрд Шапочкасӧ ворсіс Танька. И гӧрд беретсӧ сылы кодкӧ вайис, и кельыдлӧз платтьӧ дорас еджыд водздӧра. Мамыс гортас эз вӧв да, Танька банйӧдіс бандзибсӧ, баситіс синлапсӧ лӧзӧн, мавтіс вом дорсӧ. Ме пӧ ӧд актриса, кыдзи нӧ гримируйтчытӧгыс?
Ставыс эськӧ муніс бура, Танькалӧн батьыс кӧ эз пет балкон вылас куритчыны. Некымын здук мысти сійӧ сулаліс нин «сцена» вылын и чилзысь нывсӧ бан бокас чорыда шлачӧдӧмӧн пиняліс лёк кывъясӧн:
— Кутан тӧдны, кыдзи чиклясьны, мавтчӧм ...! — вӧтліс Танькасӧ дітшкӧдӧмӧн гортас. — Ӧдйӧ мыськы чужӧмтӧ. Тадзтӧ вежнясьӧмнад абу дыр, ..., олӧмтӧ тшыкӧдны! Зонъяс водзын — бӧжнад легӧдан?!
Ми шай-паймунім, зонпосниыс вомсӧ калькнитіс. Эг тӧдӧй, кыдзи мездыны Танькаӧс, дорйыны, мый шуны бӧрыннас паныдасигӧн. Но минут кызь мысти сійӧ локтіс бӧр. Лёзь юра, бӧрдӧм чужӧма, но югзьысь синма. И косметика туйыс чужӧм вывсьыс вошӧма:
— Мый дзорганныд? Дыр эн аддзылӧй? Кутшӧм номер миян водзӧ мунӧ?
Ми чойкӧд кылім асьнымӧс мыжаӧн. Миян вӧліны медся бур бать-мам, а сылӧн — эз. А колӧкӧ, ме абу прав. Кӧть Танька налӧн и чужис сёрӧн, век жӧ радейтіс бать-мамсӧ. Мед и ӧтырышъя горзісны, кодалісны, водза-водз пӧрысьмисны гӧльлунысла да юӧмысла. Танька радейтіс батьсӧ, ӧд вачкалӧм кындзиыс сысянь вичмыліс и уна мелілун. Радейтіс ыджыд тушаа, гӧрд юрсиа мамсӧ, коді усис велосипед вывсьыс ёг турун пытшкӧ да мыйкӧ ассьыс чегис. Радейтіс найӧс сэтшӧмӧн, кутшӧмӧсь вӧліны...
Ӧтчыд ми ветлім вадорӧ нёльӧн: Танька, ме чойкӧд да мамӧй. Мачасим гыалысь ваас, суналім да кыялім ӧта-мӧднымӧс ва улас. Мамӧй то пукаліс лыа вылын, то миян дорӧ пыравліс. Танькалӧн синмыс азыма ӧзйис, кор мамӧй думайтіс, кодлы миян пиысь шыбитны мачсӧ, код бӧрся кывтны-вӧтчыны. Танькалы, кӧнкӧ, окота вӧлі, мед тайӧ гожся луныс некор оз помасьлы...
— А тіян... лытканыд ^Лытка — желудок./^ гожъялӧма! — шуис сійӧ мамлӧн кынӧм вылӧ петкӧдлігмоз.
Ми пыльсмунім:
— Мыйла — лытка?
— Но ме ӧд ог вермы шуны тіян мам йылысь, мый сылӧн рушку. Сійӧ дӧзмас. Рушку — сӧмын кызъяслӧн!..
Тайӧ гожӧмнас ми сэтшӧма гожъялім! Тадзсӧ весиг асланым вӧра-степа шонді водзын ог гожъявлӧй. Дзикӧдз вушйим-быгалім, лыткананым и сьӧлӧмнаным. Юрсиным и синным кельдӧдіс, но югзис шудӧн ю гыясвывса би моз.
Сэсся ми письмӧасим. Неуна вежӧгтім ӧта-мӧднымӧс, эз-ӧ миянлы либӧ сылы паныдасьны выль ёртъяс. Шыпасъясыс Танькалӧн вӧліны гӧгрӧсӧсь, тешкодя чурвидзысь бӧжаӧсь. Гижис сійӧ уна рӧма гелевӧй ручкаясӧн:
Чолӧм, пӧдружкаяс! Кыдзи оланныд? Пыр на сӧмын «вит» вылӧ велӧдчанныд, либӧ нӧ «нёльсӧ» пуктывлӧны жӧ? Кыдзи пон-каньыд олӧны?
Сьӧкыд, заводитчис школа... Математикаысь велӧдысьыс зэв лёк, ме немтор ог гӧгӧрво. Но миян классын выль зонка — Женька. Меным сійӧ кажитчӧ! Но сыӧн менӧ эн на эльтӧй. Ме бӧрся ӧд нӧшта кык зон вӧтлысьӧны, и нӧшта ӧти сӧмын видзӧдӧ. А тіянлы сэні жӧникъясыд эз на паныдасьны?
Аттьӧ, мый чолӧмалінныд чужан лунӧн. Да, со меным дас арӧс нин. Колис бура. Козьналісны платтьӧ да свитер, а сэсся нӧшта понпи чача. Ме нимті сійӧс Лапаӧн, дзик ловъя быттьӧ. Гӧститны воліс Поля, и ми видзӧдім мультикъяс.
Регыд арся бал, ме кӧсъя йӧктыны Женькакӧд, но ӧдвакӧ сійӧ менӧ корас. А миян зонъяс куритӧны нин, а тіян? Маша, эн пузьы, ме ог курит!
Со и ставыс. Окышта, гижӧй!
Таня.
Ме юавлі сылысь: «Кыдзи сэні юыс? Эм-ӧ вӧрас пувйыс? Кӧдзыд?», а сійӧ некор татшӧмторъяс йывсьыс эз юасьлы: сылы вӧлі веськодь миянӧс тані кытшалысь олӧмыс, а кар нимным мыйлакӧ весиг серамсӧ петкӧдліс. Но зонкаяс йылысь мӧвпаліс да юасис век. Во куим мысти Танька гижис тадзи кымын нин:
Чолӧм-чолӧм!
Тайӧ бара ме! Чолӧмалӧй менӧ! Буракӧ, Жекакӧд миян ставыс эштіс.
Тӧрыт ми Настякӧд да Костянкӧд ветлім Жекалӧн гаражӧ дзоньтавны мотоцикл. Первойсӧ шмонитім, куритчим и сідз водзӧ, сэсся матыстчисны Анатолий да Колян, кыкнанныслы 19 арӧс. Коляныс сьӧдов юрсиа.
Заводитіс гымавны. Ми кӧсйим чепӧсйывны гаражсьыс зэр улӧ, коді унджыкысь вермас. Сэсся кодкӧ на пиысь шуӧ: «А пасьтӧг лысьтанныд?» Ми кутім серавны, ме, дерт, ӧткажитчи, а Настя чепӧсйыліс, и сэсся ставныс дурмисны да пондісны лезитны сы дорӧ. Жека видліс менӧ сэтысь кыскыны, но ме шуи: «Тэ мый, интереснӧ ӧд! Да гымалӧ на ещӧ, кӧдзыд петнысӧ». И гымньӧлыс кытчӧкӧ лыйис. Проводкаас, буракӧ. А вӧлі пемыд нин, и ми колим битӧг... Сэки менӧ кодкӧ кутіс малавны да окавны. Ме гӧгӧрвои, мый тайӧ абу Жека, но эг мынтӧдчы. Чайта, Колян вӧлі. Бӧръя кадас сійӧ тшӧкыда пыравліс мела школаӧ да ньӧбаліс чупа-чупсъяс, а ӧтчыд весиг
Ме, гашкӧ, кори эськӧ тіянлысь сӧвет, но, ӧти-кӧ, ті нем он гӧгӧрвоӧй таын, а мӧд-кӧ, вочакывныд воигкості ме верӧс сайӧ нин петавла и юкся.
Кыдзкӧ абу лӧсьыд меным... Но ладнӧ, данньӧ.
Таня.
Водзӧ сійӧ пондіс гижны нӧшта на веськыдджыка да сэтшӧмторъяс йылысь, мый ме вочасӧн дугді вочавидзны письмӧяс вылас, а ичӧт чойлы петкӧдлыны найӧс яндыси.
Босьтны и локны Питерӧ миян семьялы регыд мысти лои эз кокни, Танькакӧд аддзысьӧмыс ӧтырышъя бӧрыньтчис, и, буракӧ, Танька дзикӧдз дӧзмис таысь.
И со ми век жӧ паныдасим сизим во мысти.
Зэра лунӧ сійӧ восьлаліс посёлок уличаӧд вушйӧм зонтикӧн киас: кызь арӧса на, а ыджыд тушаа, топыд яя и веськодь синма. Йӧз чукӧрысь кӧ, ме сійӧс эськӧ эг и тӧдмав. Еджыд чутӧсь сьӧд платтьӧа, вурун ковтаа. Синлапсӧ мавтӧма лӧзӧн, вом дорсӧ — гӧрдӧн.
— Машка? — нюмъёвтіс сійӧ. Кык водз пиньыс эз вӧв. Читкыртіс воддза дорсьыс нӧшта на векньыдджык синсӧ. Паськыд, тшӧгыштӧм чужӧм вылас тыдовтчисны нёптовъяс.
— Ме... Таня?!
Ми сывъясим. Сійӧ тывйыштіс менӧ синнас.
— Абу и вежсьылӧмыд. Эн на вайлы?
— Э-эг... Ме...
— Институтын велӧдчан? Помалан, да сэки нин семьятӧ лӧсьӧдан? Сідз и колӧ. Тэ сэтшӧм...
— А тэ?
— Колледж помалі, ӧні уджала.
— Да? Но и бур! А кӧні?
— Вузася.
— Тані али карас? Мыйӧн вузасян?
— Тані, станция вылас, прӧдукта...
— А бать-мамыд нӧ кыдзи?
— Некод абу. Мамӧй куліс, кор меным дас вит вӧлі, а батьӧй — кор дас сизим.
— И тэ ӧні ӧтнад?
— Ӧтнам. Гришка корсюрӧ волывлӧ. Сійӧ молдаванин, стрӧитчанінын уджалӧ. Гежӧда аддзысьлам, объектсянь объектӧ вуджӧ да. Сійӧ шань. Верӧссайӧ корӧ, арнас, гашкӧ, Молдавияӧ ӧтлаын мунам.
Сійӧ висьтасис и шпуткис, шпуткис и видзӧдіс веськыда синмам — ньӧти лӧгавтӧг, вежавтӧг, весиг дойтӧг — лӧня. Шуньгис кельыдлӧз син-пыжыс помтӧм-дортӧм гудыр юӧд и быттьӧ висьталіс: «Юыд сійӧ сэтшӧм, визувтӧ и визувтӧ... Кӧть кутшӧм, а визувтӧ».
Ми сулыштім орччӧн зэр улас и разӧдчим.
А бӧрыннас — ветлім гуляйтны. Танькалӧн вомыс эз и тупкысьлы... Сэтшӧмторъяс висьталіс, мый эз лӧсьыд эськӧ вӧв чӧв овны. Но и ачымӧс гугӧдны эз кыскы. Меным сэки чайтсис, мый меӧ некор некод оз радейтчы, и век жӧ аттьӧалі кытшалысь олӧмӧс сыысь, мый сійӧ водзӧ мунӧ да дзоридзалӧ.
Но кыдзи нӧ Танькалы гӧгӧрвоӧді эськӧ тайӧс? И сылӧн юалӧмъяс вылӧ ме вочавидзлі тадзи: да, мися, радейтлі... А сійӧ?.. Сійӧ — эз... Да, сідзи чайтсис... Вӧлӧмкӧ, мӧдарӧ.
И, кӧнкӧ, Танька кыліс асьсӧ шудаӧн:
— А Гришка менӧ радейтӧ. Сійӧ меным первойӧн шуис. Розаяс козьнавліс, шоколад, шампанскӧй. Ковта козьналіс. Быд лун sms-тӧ ыстӧ. А тэныд — гижӧ?
— Оз.
— И оз звӧнитлы?
— Корсюрӧ звӧнитлӧ.
— И мый висьталӧ?
— Быдторсӧ. Олӧм йылысь мӧвпалӧ...
— А кыдзи тэнӧ шуӧ?
— Нимнам.
— А менӧ Кӧчильӧн шуӧ!
И менӧ босьтліс таысь нимкодь. Эски, мый налӧн ставыс водзын на, Танька шонтыштас лысьӧмсӧ молдавияса шонді водзын и бӧрыннас найӧ локтасны Питерӧ, чужтасны уна нывкаӧс да зонкаӧс. А гашкӧ, и оз локны, кольччасны сэтчӧ, Гришкалӧн ыджыд семьяӧ, и Танькаӧс пондасны шуны мичаа: Татьяна Кудряно.
Ми ветлім сыкӧд купайтчыны вӧрса ыркыд лӧнь тыӧ. Берегыс ставнас вӧлі гож сайын, пӧльтіс тӧв, и войвыв «жарыслӧн» 20 градусыс менӧ ньӧти эз шонты. Но Танька ӧтырышъя упкис-ышлолаліс, жар пӧ... Муніганым сійӧ ловзьӧдліс мобильниксьыс молдавияса сьыланкывъяс да висьтавліс, мый йылысь найӧ.
— Но, нылыс быттьӧ виччысьӧ зонсӧ лун и вой, а зонмыс мӧд муын, и сылӧн сэні, буракӧ, выль гӧтыр. А нылыс новлӧдлӧ сьӧлӧм улас пиӧс. Но зонмыс друг кӧ локтас и пондас корсьны сійӧс, нылыс дзебсяс бать керкаас и оз петкӧдлы сылы рушкусӧ. Лӧсьыд, да?
— Мича шылад.
— Шыладыс вывті бур!
— Гажыд бырӧ?
— У-у-у! Юасян?! Ме эськӧ сійӧс сідз и ньылышті! Мед сӧмын сюрлас! Гижӧ, ме пӧ висьми, кисьталіс пӧ. А ме сылы: мися, кӧть чума, а меысь он мын! Лок сӧмын-а!
И сійӧ вӧйтчыліс сьыланкыв шыясӧ. А шоссе пӧлӧн сулалісны вӧччӧм пожӧмъяс, на улын вугралісны пашкыр пелысьяс, кӧнсюрӧ тыдаліс ӧмидз. А дзик му бердас, нюдзвиж турун пиас, дзебсясис гырысь оз.
Танька лэчыд синнас ӧдйӧ казявліс сійӧс вӧрса турунсьыс да ӧтарӧ копрасис:
— Тэ мый он ӧктысь?
— А кытысь?
— Да быдлаысь! — Танькалӧн вом дорыс гӧрдӧдіс озсьыс, и чуньяс вылас тыдовтчис вотӧс вир, быттьӧ емӧн сатшкысьӧм бӧрын.
Юль помлань, кор ме велалі вотчыны, оз пӧраыс колис, и ми пондім ветлыны чӧдла.
Эг ылӧ ветлывлӧй.
— Дыш петӧ, — шуліс Танька. — Ӧти варенньӧ банка кӧ лоӧ и, Гришкалӧн воигкежлӧ... А водзын мамкӧд ёна вотчылім. Морт вылӧ литр 3–4 вайлім. Сійӧ вузавліс туй дорас. Бӧрыннас, кор висьмис, ме тшӧтш ветлі вузасьны. Гожӧмнас бура босьтӧны. Ньӧблывлі мамлы лекарство, кык «Балтика» — сылы и аслым, но, нӧшта мыйкӧ сёйыштны. И сотӧвӧй вылӧ на пуктыны кольліс.
— А ӧні он вузась?
— Меным унаыс оз ков. Удждоныс тырмӧ. Дай дышӧдіс тӧргуйтнысӧ. Арнас кӧсъя институтӧ пырны.
— Но и бур! А код вылӧ?
— Гашкӧ, юрист вылӧ. Аттестатӧй тай лёк-а, и паметьӧй. Экзаменъяссьыс пола и. А платнӧй вылас этша на чӧжи.
— Гришкаыд, гашкӧ, отсалас?
— Сійӧ? Мед оз отсав! Ӧні тай ме на сылы отсала-а... Ерӧмакань, номйыс пӧгибӧ воштіс... Уп... Тонӧ ыджыд из, лок пукыштам. Мышкӧй мыйкӧ оз веськав.
Ми лэптім кокнымӧс да, быттьӧ плюш диван вылын, кӧйгӧдчим нитшсялӧм из вылын. Танька водіс да пуктіс кисӧ юр улас, пондіс видзӧдны пожӧмъяс туганӧд сӧдзӧдчысь югыд вылӧ.
— Дышӧдіс меным ставыс, Машка. Гришка оз звӧнитлы. Другъясыс шуисны, сійӧ пӧ Молдавияӧ мунӧма.
— Кыдзи?! Тэтӧг?!
— Буракӧ...
— Важӧн?
— Вежон сайын кымын. А меным шуис, тӧлысь чӧж на пӧ Лосевоын лоа объект вылын.
Танькалӧн вом дорыс пондіс тіравны.
— Но ӧд позьӧ кыдзкӧ прӧверитны?
— Сотӧвӧйсӧ кусӧдӧма. Машка, ме ӧд тӧрыт пошта вылӧ ветлі. Аддзан, кытчӧдз лэдзчыси: звӧнитлі бать-мамыслы Молдавияас! Сійӧ ӧтчыд сёрнитіс менам сотӧвӧйсянь, а ме босьті и коли номерсӧ аслым...
— И мый?
— Мы-ы-ый! Босьтіс мужик, батьыс, буракӧ... Ме шуа, мися, видза оланныд! Гришанытӧ позьӧ? А сійӧ: код нӧ тэ? Мися, гӧтырыс. И кыла, корӧ сійӧс: «Гриша, тэнӧ Россиясьыд краляыд». Но, ме виччыся, виччыся. Кутшӧмкӧ зык-шум кылӧ. И сэсся батьыс висьталӧ: «Таня, сійӧ абу гортын». Горза, мися, ті ӧд коринныд сійӧс. Эг пӧ, тіянлы каститчис. И трубкасӧ шыбитіс... Со и ставыс.
— Виччысьлы, гашкӧ, локтас на...
— Колантор! Менӧ он нин ылӧдлы. Абу первойысь. Найӧ ставныс сэтшӧмӧсь.
Таня куйліс и видзӧдіс пемыдруд енэжӧ, и синмыс тайӧ здукас вӧлі сэтшӧм жӧ рӧма. Бан бок кузяыс, чурвидзысь гожъялӧм бан лыыс пӧлӧн, тюрис синва.
— Сӧмын Жека менӧ радейтліс. Жека... Ме тэныд висьтавлі?
Ме довкниті юрӧн, письмӧясыс дум вылӧ усины да.
— Ми сэки ичӧтӧсь на вӧлім... Тешкодьӧсь... Школаын велӧдчигӧн эз и дугдывлы ме бӧрся вӧтлысьныс. Тӧдан ыджыд козсӧ, туй дорсьыс, кор тай мунан Суходольеӧ, хутор саяс? Тайӧ миян козйыс! Миянлы сэки дас ӧти арӧс вӧлі. Усис лым, гӧгӧр сэтшӧм мича. И сійӧ вайӧдіс менӧ тайӧ коз дорас да шуис: «Таня, ме козьнала сійӧс тэныд». Тешкодь сэтшӧм. Быдмис козйыс и быдмис. Мыйдыра тані ола, некор сійӧс эг казявлы. Но Жека сэтшӧм лӧсьыда тайӧс шуис... Меным кажитчис. Сэксянь ми заводитім гуляйтны. Сійӧ менӧ первойӧн окыштіс. Сійӧ менам медводдза зон. Меным сэки дас нёль тырис...
— Сувтлы, тэ ӧд гижлін меным, мый ті дас куимнас торйӧдчинныд нин.
— Збыль мӧй гижлі? Но дак ми ӧтырышъя торйӧдчим да миритчим. Нинӧм абусьыс пинясьлім... Дженьыда кӧ, сентябрын меным тырис дас нёль, а октябрас сылӧн мамыс, Катя тьӧт, ыстіс миянӧс пувла. Но, ми и мунім. Кӧдзыд нин вӧлі, вӧрас сэтшӧм букыд. Пувсӧ ӧд кӧдздӧдӧм бӧрас вотлӧны. Ми вошим, и нюрас кокӧй кӧтасис. Сідзсӧ гажа вӧлі, эм мый казьтыштны!.. Первойсӧ горзім, ме ревги, сійӧ бурӧдіс, сэсся пондіс ме вылӧ горзыны, весьӧпӧртан пӧ. Жӧдзыштім ӧтарӧ-мӧдарӧ, кутім кывзысьны, самолётъяс кытӧнкӧ неылын пуксьылӧны да... Жека ӧтилаӧ петкӧдлӧ, ме — мӧдлаӧ. Но, тэ ӧд тӧдан, кор каститчӧ, шыыс быттьӧ дзик мӧдласянь кылӧ. Пинясим на та понда. Бур, сы ног мунім: ковмис эськӧ вӧрас войковтны. Ми ӧд сідзи нин сэні лунтыр олім. Пувсӧ ме сэки пӧтмӧн сёйи... А кор петім вӧрсьыс, сійӧ менӧ гортас вайӧдіс. Температураӧй — матӧ нелямын. Катя тьӧт быдсяма кӧлуйнас менӧ тыртіс, ки-кокӧс спиртӧн зыраліс. А Жека войбыд вольпась дорын дежуритіс... Машка, ме вылӧ сэсся некод тадзсӧ эз видзӧдлы, кӧть эськӧ зонмыс менам бӧрыннас вӧлі тырыс!..
Мый миян нӧшта вӧлі бурыс? А! Ӧтчыд сійӧ меным сэтшӧм козин вӧчис! Рытнас звӧнитіс, корис чеччыны водз асывнас и пасьтавны еджыд платтьӧ. «Загсӧ али мый нуӧдан?» — юася. А сійӧ: «Ог, бурджыклаӧ!» Но, войнас менам, дерт, эз узьсьы. А квайт час асылын сійӧ пыравліс мела. Мунім вокзал вылӧ, сӧлім электричкаӧ. Сійӧ шуӧ: «Ӧні ме синтӧ кӧртала, а бӧрыннас разя». Мися, кӧртав. Ачым кывзыся. Станция нимъяс висьтавлӧны — Приозёрсклань мунігӧн татшӧмъясыс. Недыр мысти петны колӧ. Сійӧ босьтіс менӧ ки вылас, петкӧдіс и пондіс нуны кытчӧкӧ. Зэв дыр быттьӧ мунім. А сэки ме эг нин ичӧт вӧв, ог тӧд, кыдзи кыскис менӧ. Ӧтчыдысь усьлім на и. Но, ме сылысь туй чӧжыс на ещӧ юаси, мися, кытчӧ нуан? И гильӧді. Воим, сійӧ пуктіс менӧ мыйкӧ пу сяма вылӧ и синмӧс разис. Видзӧда, а гӧгӧр — ва. Руыс сэтшӧм кокни. Ыркыд. И ми катерын, кыкӧн. А гӧгӧрбок тырыс пыж, яхта да катер. Флагъяс, музыка. И ме вӧсньыдик ковтаа да еджыд платтьӧа. Киноын быттьӧ! Вӧлӧмкӧ, мунӧ военно-морскӧй флотлы сиӧм смотр. Мича...
— А мыйла ті торйӧдчинныд?
— Мыйла? Ми ӧд тшӧтшъяӧсь. Ме ачымӧс ыджыдӧн нин лыдди, а сылӧн ставыс ичӧтлӧн кодь: и мӧвпъясыс, и вир-яйыс, и лолыс. Дышӧдіс меным. Ме сылы быттьӧ мам лои, а меным тадзсӧ абу интереснӧ... Эг, ме сійӧс ньӧти эг радейтлы. Но бӧрыннас Санёккӧд паныдаси, сэсся Виталякӧд, сэсся Суренкӧд. А кыдзи бать-мам эз лоны, мужикъясыс тшӧкыдакодь кутісны ме дорӧ кыскасьны. Ӧдзӧсӧс пӧдлала, а найӧ балкон вылӧ кавшасьӧны. Йӧйӧсь кӧ-а? Коймӧд судтаӧ! И Жека пыравлывліс жӧ. Код юрӧн. Кӧть эськӧ сэки миян костын нинӧм нин эз вӧв. Волывліс, пукавліс кухняын, олӧм йывсьыс висьтавліс. Но ми сӧмын ёртасим. Ме сійӧс вокӧн шулі, сійӧ менӧ чоюкӧн. Ӧтчыдысь локтіс йӧй код, пондіс чарзыны, тэнӧ ӧтнадтӧ пӧ радейтлі и радейта, бушуйтчыны. Став патераӧс урӧстіс. Кӧсйи эськӧ вӧтлыны, а сэсся думышті, мед, мися, пальӧдчыштас. Сідзи и узис джоджас...
— Гашкӧ, сійӧ эз и ылӧдлы. А тэ сыкӧд тадзи... Гӧтрасинныд кӧ и, олінныд эськӧ.
— Меным сэки мӧдарӧ чайтсис. Ставыс кажитчис, и семьяыс меным эз на ков. Ӧні эськӧ быттьӧ и колӧ... А Жека — да... Ӧні на жаль сійӧс босьтлӧ...
— Кӧні нӧ ӧні сійӧ?
— Пуксьӧдісны.
— Мыйысь нӧ?
— Мортӧс пӧ виӧма. Да сэні неминуча лоӧма. Пилитчанінын косьӧ воӧмаӧсь, а Жека сэтчӧ некымын зонкӧд локтӧма другыслы отсыштны. Со и суйим да гудырас ӧти зонмӧс виӧмаӧсь. А мыжсӧ вештӧмаӧсь Жека вылӧ. Да сійӧс и пуксьӧдӧмаӧсь.
Жекаӧс ӧд некодлы дорйыныс... Катя тьӧт эськӧ видліс мыйкӧ вӧчны, но уна деньга колӧ. А сылӧн абу, Жекалысь чойсӧ на велӧдны колӧ и... Со и пукавны лоӧ вокыслы...
Сійӧ висьтавліс тайӧс и быттьӧ весиг эз чуймав. Кыдзи шуӧма Енмыс пукавны сюзьлы пу вылын, а вӧрса пемӧслы — гуын, сідзи и Женькалы вӧлі шуӧма пукавны тюрмаын... А Танька эз нин бӧрд, сёйис стӧканчикысь бӧръя китыр чӧд.
Бӧръяпомыс ме кори сійӧс ветлыны ю дорӧ.
— Кутшӧм ю дорӧ? — чуймис Танька.
— Кыдзи кутшӧм? Вуокса дорӧ!
— Юыс ылынджык, Суходолье сайын, и войвылынджык, а тайӧ ты. Вуокса жӧ нимыс.
— Кыдзи? Сэні жӧ визулыс эм!
— Но, ог тӧд. Дзолядырйи ме сідз жӧ чайті, мый ю. А ӧні шуӧны, ты. Визувтан сӧмын.
Ми мунім Вуокса дорӧ, и меным синва петмӧн жаль лои, мый сійӧ, вӧлӧмкӧ, абу ю, а ты. Дай куш на ты кӧ. Визула вӧлӧма.
Мунім чӧла, гожӧмыс помасис нин да: ми ставсӧ нин висьталім ӧта-мӧдлы, мый позис и эз. Ытшкӧм луд весьтті кыссисны увтас эзысь кымӧръяс, миянӧс ылысянь синйис хуторса Яна мӧс, туй ворга дінын сулалісны буссьыс люньгысьӧм ыджыд юра катшасинъяс.
Сӧмын на пырим пожӧма вӧр діӧ, миян вылӧ ӧвтыштіс ыркыдӧн да турунвижа-зарниа пуяскостса чӧв-лӧньӧн. Тайӧ здукас лолӧс, ичӧтдырйи моз, шымыртіс ыджыд радлун. И ми сёрнитчытӧг, воддза мозыс чожа, панласигтырйи тӧвзим Танькакӧд пуяс сайын лӧзалысь ва дорӧ.
Муса Вуокса! Сыкӧд аддзысьӧм бӧрын сьӧлӧмӧй пондіс нӧйтчыны дзик кагалӧн моз, и сэтшӧм окота лои шыбитчыны паськӧдӧм сывъяс! Ӧдва-ӧдва, вӧсни мӧдаръюгыдса визьӧн тыдаліс мӧдлапӧлыс. Сійӧ вӧлі синва петмӧн ылын. Шӧрас пемыд гӧрдовлӧзӧсь, быттьӧ ыджыдсьыс-ыджыд черилӧн мышкас жмитӧм бордъясыс, дорышас кельыдджыкӧсь, гулыда валъялісны гыяс. Кыркӧтш йылын сулаліс пипу; тӧвдӧраӧ пӧльтны чужлӧм тӧв нёриньтіс пипусӧ му бердӧ. Дзирдаліс быд кор, и синмыд доймис на вылӧ видзӧдігӧн.
Танька ӧдйӧ шыбитіс коксьыс туфлисӧ, пӧрччис платтьӧсӧ, ӧшӧдіс пипу вож вылӧ черань вез кодь кокни колготкисӧ, гыясӧн нюлӧм ыджыд из вылӧ пуктіс гӧрд сикӧтшсӧ. Сулыштіс валань чужӧмӧн кияссӧ шевкнитӧмӧн. Тӧлыс дебелитіс шавмунӧм вижоват юрси кудрисӧ. Танька воськовтіс, бара воськовтіс, сэсся котӧртіс. И кор ваыс лои тшӧка выйӧдзыс, катласьыштӧмӧн кывтіс сьӧд гыяс поткӧдӧмӧн.
Сійӧ муніс саридзса лэбачлань. Ва весьтын вӧлі лайковтчӧма енэж, и сійӧ быттьӧкӧ эз гӧгӧрво, кӧні ӧні — збыльыс: вылысас, ас дорас либӧ жӧ ва веркӧсас. А гыясыс ӧтарӧ джудждаммисны да скӧра ызгисны. Сьӧлӧмӧй майыштчис Танька понда. Но Танька радліс — тӧлыс вайис пельӧдз сылысь серамсӧ.
Сійӧ серавліс кокниа.
Сійӧ серавліс вӧляысь.
Сійӧ серавліс мичаа.
И вӧлі веськодь, ты миян водзын либӧ ю.
