АРЛӦН ЮРКЫТШ

Арся коръяс разалісны му вылын, быттьӧ енэжын кодзувъяс. Ывлаын сэтшӧм шоныд, быттьӧ оз ар, а гожӧм воӧ. Талун ме ог нимкодясь ясыд луннас, ог видзӧдась ас гӧгӧр, лолӧй оз акнитлы ывлавыв мичсьыс. Муна гусьӧн, ньӧжйӧ, тэрмасьны некытчӧ. Сэтшӧм окота бӧрдны, а синваӧй абу. И татшӧмыс овлӧ. «Енмӧй, — мӧвпала ас кежысь и сёӧдысь юала, — мыйысь? Мыйла ме сэтшӧм шудтӧм морт?» Неважӧн на петі больничаысь. Син бӧжӧн весиг ог кӧсйы аддзыны тайӧ местасӧ. Вирысь мыйкӧ аддзисны, лёк анализъяс, сьӧкыд висьӧм. Кутшӧм висьӧм? Ме сэтшӧм том! Мый вӧчны? Кытчӧ мунны? Татшӧм висьӧмнас йӧзыс дырсӧ оз овны. «Долыдмӧдісны», нинӧм татчӧ сэсся он шу. Век жӧ ог эскы тайӧ юӧрыслы. Гашкӧ, тайӧ абу мекӧд? Гашкӧ, тайӧ вӧт? Мӧвпъясӧс торкис телефон. Кодлыкӧ тӧд вылас уси. Сашалы. Мусаӧйлы.

— Тэ кӧні? Мыйла та дыра он звӧнит? — кутіс тыртны менӧ юалӧмъясӧн.

— Ме со муна. А тэ мый вӧчан?

— Кыті мунан? Ветлін больничаад? Кыдзи олан? Мый шуисны?

— Кыдзи-кыдзи, ставыс бур, Саш. Эн майшась, ставыс бур, — шуи ме.

— Сідзкӧ, аддзысьлытӧдз?

— Аддзысьлытӧдз.

Мыйлакӧ эз ло окота сыкӧд аддзысьнысӧ. Кыдзи шуны сылы выльтор йывсьыс? Гашкӧ, ог и висьтав? Мыйла мортсӧ весьшӧрӧ дзугльӧдлыны? Тайӧ менам шогӧй, менам висьӧмӧй, и некод сэсся менӧ оз гӧгӧрво. Оз вермы гӧгӧрвоны ловкылӧмӧс. Сӧмын сьӧлӧмӧй мед оз пот. Юрӧс бара тыртісны мӧвпъяс.

...Йӧз, керкаяс, пуяс... Быттьӧкӧ медводдзаысь аддза найӧс. Кымын долыд чужӧма, нюмбана морт муніс ме дорті, а синъясыс налӧн, синъясыс! Мукӧддырйиыс колӧ сӧмын видзӧдлыны мортыслы синмас — и пыр жӧ гӧгӧрвоан сылысь ловрусӧ, бурӧс либӧ лёкӧс, шудаӧс либӧ, мӧдарӧ, сьӧкыдӧс. А мый аддзӧны талун йӧзыс менам синъясысь? Шогӧс, сьӧлӧм зывгӧмӧс? Кодлы восьтыны дойӧс? Пӧшти быдӧнлӧн эм матысса йӧз: гырысь да ичӧт чой-вокъяс, ёрт-нывъёртъяс, сьӧкыд кадӧ найӧ век отсаласны. А меным код дорӧ шыӧдчыны отсӧгла? Ӧд тані менам некод абу. Ме ӧтнам тайӧ ыджыдсьыс-ыджыд карас. Эм сӧмын Саша... Сыкӧд нӧ мый вӧчны?

Вои жӧ сэсся гортӧдз. Пыри тыртӧм керкаӧ, сэні менӧ некод эз виччысь. Шыбиті ключьясӧс, кӧлуйӧс, сьӧкыдпырысь шлапкыси диван вылӧ. Сувтӧді синъясӧс стенвывса ӧти чутӧ. Быдсяма мӧвпыс да казьтылӧмыс тшын-бус пызйыштісны юрам. Дыр-ӧ тадзи пукалі, ог тӧд. Палялі ӧдзӧсӧ звӧнитӧмысь. Веськӧдчи восьтыны. Восьті — сэні Саша.

— Мыйла та дыра он восьты? — юаліс менсьым.

— Сэтшӧм дыр ӧмӧй?

— Ме коймӧдысь нин звӧнита, — шуис Саша.

— Коймӧдысь? Мыйлакӧ эг кывлы. Чайтӧ юан?

— Юа.

Саша... Тайӧ карас ӧти морт, коді век мекӧд орччӧн и сетӧ меным вынъяс. Мый эськӧ ме сытӧг вӧчи?

— Мый шуисны больничаад? — юаліс Саша.

— Нинӧм выльсӧ, ставыс важкодь, ставыс бур.

— А чужӧмыд мыйла жугыль? И нюмыд вошӧма? Гашкӧ, мыйкӧ лоис? Тэ висьтав, ме отсала, ковмас кӧ, — висьталіс Саша.

— Саш, ме мудзи. Весиг сёрнитнысӧ вынӧй абу.

— Гашкӧ, шойччан лунъясӧ ветлам грездӧ гӧститны?

— Да, ветлам видлыны.

Мӧд луннас меным нӧшта на лёкджык лои. Став вир-яйӧй биӧн ӧзйис, юрӧй висис, ӧдва кыпӧді сійӧс юрлӧс вывсянь. Менӧ кодкӧ быттьӧкӧ то пуан ваӧн сотас, то йиа ваӧн киськалас. Виччыси асылӧдзыс да лӧсьӧдчи мунны больничаӧ. Ог и вермы тӧд вылӧ уськӧдны, кыдзи сэтчӧдз воӧдчи. Садьми — палатаын. Гӧгӧр — нёль стен, и ме ӧтнам. Ӧшиньӧ таркӧдчис зэр, омляліс тӧв. Юрӧй из кодь, сьӧкыдсьыс-сьӧкыд. Друг меным сэтшӧм шуштӧм лои, синваӧй тюрӧбтіс, горшӧ тасасис ёкмыль. Сашаӧй дум вылам усис. Аддзывны эськӧ сійӧс! Ме судзӧді юрлӧс улысь телефонӧс да гижи сылы: «Слӧйман кӧ, пӧжалуста, пырав ме дорӧ больничаӧ. Меным зэв лёк». Виччыся, тӧда: сійӧ эновтас ставсӧ и локтас. Синваӧй киссьӧ, некыдз оз сувт. Куни синъясӧс, ланьті.

Кутшӧмкӧ кад мысти ӧдзӧсӧ кодкӧ игӧдчис. Тайӧ вӧлі Саша. Юрсяньыс кок улӧдзыс кӧтасьӧма, киас — астраясысь букет, а синъясас — юалӧм: мый тэ тані вӧчан?

— Саша!!! — нимкодя горӧді ме. — Мый сэтшӧм дыр?

Астраяслӧн чӧскыд дукыс тыртіс палатаӧс. Ме садьтӧг радейта тайӧ дзоридзьяссӧ. Наын эм мыйкӧ шоныд, лӧсьыд, мелі, ловрутӧ кыпӧдана. А ӧні видзӧда да, быд дзоридз вылын — зэр тусь.

— Дыр ӧмӧй? Ме пыр жӧ мӧді, котӧрӧн. Мый тэкӧд лоис?

— Ог тӧд, Саш. Кутшӧмкӧ грипп кадысь водз топӧдіс. Ме сэтшӧм рад, мый тэ локтін!

— Мыйла пыр жӧ эн звӧнит меным?

— Весиг ог тӧд, Саш. Ме кӧсъя сёрнитыштны тэкӧд.

— Кывза, — пуксис сійӧ орччӧн.

— Саша... Миянлы колӧ торйӧдчыны.

— Кыдзи торйӧдчыны? Мый тэ висьталан? — шемӧсмис Саша.

— Саш, ме вися. Мыйла тэныд висьысь нылыс?

— Мусаӧй, тэ бурдан. Меным веськодь, кутшӧм тэ. Талун тэныд лёк, тэ висян, юрад пырӧны лёк мӧвпъяс, — шуаліс Саша.

— Саша, тырмас! Корсь аслыд мӧдӧс! Дзоньвидза бур мортӧс! Он ӧмӧй аддзы, кутшӧм ме лёк?..

— Мый тэ висьталан?! Меным тэ кындзи некод сэсся оз ков!

— Тэ ӧд менӧ шыбитан, Саша. Он кӧ талун, сідзкӧ, аски. Мый весьшӧрӧ та йылысь...

— Ме ог мун тэ дорысь, ог торйӧдчы тэкӧд, вӧтлы кӧть эн.

— Саша, тэ меным он ков! — горӧді став вынысь. Синва пыр содті:

— Мун татысь, ог кӧсйы тэнӧ аддзыны.

— Шу, сӧмын веськыда. Тэ радейтан мӧдӧс?

— Ог, тэ кындзи некодӧс ог радейт.

— Сідзкӧ, мыйла тэ менӧ вӧтлан? Сэтшӧма кӧ радейтан, мыйла кӧсъян торйӧдчыны мекӧд?

Ме бӧрда, а ӧшиньсайса зэрыс нӧшта на ёнджыка. Ми быттьӧ кык бур нывъёрт, сӧмын огӧ отсалӧй ӧта-мӧднымлы.

— Пӧжалуста, висьтав меным, мый лои, — кутчысис киясам. Сылӧн ыджыд да крепыд киясас кыліс кутшӧмкӧ вын.

— Саша, колӧ торйӧдчыны. Менсьым аддзисны сьӧкыд висьӧм. Татшӧм висьӧмнас дырсӧ оз овны. Ме выльысь сдайта анализъяс и сэки... Сэки ме ставсӧ тӧдмала. Выльысь сдайта и...

— Ме ог кӧсйы кольны тэнӧ весиг здук кежлӧ. Гӧгӧрвоан? — меліа видзӧдліс ме вылӧ.

— Виччысьлам врачьяслысь кывкӧрталӧмсӧ, — шуи ме.

— Мыйла виччысьны? Ӧд менам олӧмын тэ меддонаыс. Тэтӧг ме некод. Кылан? Видзӧда да, тэ тайӧс он гӧгӧрво...

— Ставсӧ гӧгӧрвоа, Саша! Ме ог жӧ вермы тэтӧг овнысӧ.

— Уна-ӧ кадыс? — видзӧдліс часі вылас. — Регыд лоӧ дас час, меным колӧ удж вылӧ. Муна. Кӧсъян кӧ, вошла мыйкӧдыра кежлӧ. Сӧмын эн вунӧд: ме локта бӧр.

Сійӧ окыштіс менӧ, бергӧдчыліс ӧдзӧс дорын да шуис:

— Бурдӧдчы, сьӧлӧмшӧрӧй! Аддзысьлытӧдз!

Сы бӧрся ӧдзӧсыс тупкысис. Ок, ок, ок, мый нӧ ме вӧчи? А кутшӧма бӧрді тайӧ войнас! Тӧда сӧмын ме да коньӧр юрлӧсӧй.

Кык лун мысти, анализъяс сдайтӧм бӧрын, менӧ лэдзисны гортӧ. Веськыда кӧ шуны, кылі ачымӧс эг ёна бура. Меным нинӧм эз ков, дышӧдіс тайӧ карыс, йӧзыс, сынӧдыс, ставыс! Чукӧрті кӧлуйӧс да мӧдӧдчи грездӧ вежань дорӧ гӧститны. Некор ог вунӧд, кутшӧм шоныда менӧ сэні вочаалісны. Сэні олігӧн ме зіли не мӧвпавны висьӧм да анализъяс йылысь. Меным вӧлі зэв лӧсьыд, лунтыръясӧн ворсі каньпиянкӧд. Вежаньӧй шуліс:

— Тэ ӧд ыджыд нин, а век на кага моз окалан тайӧ пушыд ёкмыльяссӧ.

— Ме найӧс радейта, — нюмъёвтлі воча.

Сӧмын ӧтитор йылысь ме век мӧвпалі — Саша йылысь. Лун и вой бергаліс юрам. Кыдзи сійӧ ӧтнас олӧ сэні? Гашкӧ, мӧд нывкӧд нин? Быд вой аддза сійӧс вӧтӧн. Звӧнитлі эськӧ, да вунӧдсьӧма карас ӧнія кадӧ медся коланаторсӧ — телефонӧс.

Вежоныс помасьны кутіс. Ковмас бӧр мунны карӧ. Абу окота эськӧ, да анализъясӧс колӧ тӧдмавны. Бӧръя войнас ме татшӧмтор вӧталі: сулала ыджыд турунвиж эрд вылын, мекӧд орччӧн — нывбаба. Сійӧ кыӧ юркытш. Матыстчи, и сійӧ пуктіс юр вылам мичасьыс-мича юркытшсӧ, нюммуніс, малыштіс юрӧд и ... ме садьми. А кадыс — туйӧ нин колӧ лӧсьӧдчыны.

Ог тӧд мыйла, но тайӧ вӧтыс дыр эз пет юрсьым. Сэтшӧм аслыспӧлӧсӧн сійӧ вӧлі.

Карыс вочааліс менӧ йӧзлӧн помтӧм люзьгӧмӧн. Ставныс кытчӧкӧ тэрмасисны: коді велӧдчыны, коді удж вылӧ. А ме котӧрті больничаӧ, анализъясӧс тӧдмавны. Сьӧлӧмӧй сэтшӧма тіпкис, быттьӧ кӧсйис чеччыштны морӧсысь.

Ме пыри, тэрмасьӧмпырысь корси ассьым бумагаясӧс да вешйи ыджыд ӧшинь дорӧ. Киясӧй сырмисны, эз кывзысьны. Сэсся лыдди жӧ... Кымынысь лыдди, ог тӧд, ог помнит. Меным некыдзи эз эскыссьы гижӧмторйыслы, шыпасъясыс чеччалісны-вошласисны син водзам, чужӧм кузя тувсов шорӧн киссис синва. Сӧмын эз шогысь, а, мӧдарӧ, бур юӧрысь: «Тіян бур анализъяс. Некутшӧм висьӧм абу». Ме уси пидзӧс вылӧ. Кыв-ворӧй вошис. Сэсся чукӧрті став бумагасӧ да муні врач дорӧ. Сійӧ нимкодясьыштіс ме вӧсна да лэдзис гортӧ.

Больничаысь петігӧн ме кылі кык уджъёртлысь сёрнисӧ: тӧрыт, вӧлӧмкӧ, рӧштшӧтайтӧмаӧсь выль уджалысьӧс. Сійӧ, вӧлӧм, оз вӧч ассьыс уджсӧ, нинӧм оз куж, да и тӧднысӧ нинӧм оз кӧсйы, сӧмын дзугӧ-сорлалӧ анализъяссӧ...

Со коді мыжаыс! Тайӧ больничаас ӧти лёк мортӧн этшаджык лоис. А гашкӧ, сійӧ пырас уджавны мӧд татшӧм местаӧ?! Кымын вийсьӧм, кымын узьтӧм вой, кымын кисьтӧм синва... Некод оз тӧд.

Ӧні тэрмася гортӧ, колӧ корсьны телефонӧс, сэсся Сашаӧс. Кутшӧма нюмъялӧ талун шондіыс, кутшӧма шонтӧ! И ме окотапырысь нюмъяла тайӧ луныслы. Ме дзоньвидза, Чипаз ^Шонді Ен./^, ме дзоньвидза! Кок улам кышакылӧны коръяс. Буракӧ, найӧ тшӧтш нимкодясьӧны мекӧд, мед кӧть бӧръя лунъяссӧ олӧны.

Гортын медводз босьті киӧ телефонӧс. Сійӧ вӧлі тырӧма юӧръясӧн да вочавидзтӧм звӧнокъясӧн. Ставыс Сашасянь.. Сійӧ менӧ вежон кежлӧ воштыліс. Сӧмын кымынысь сылы эг звӧнит, нинӧмыс эз артмы. Чорыд гӧлӧс вочавидзліс меным, абонент дорас пӧ ӧні он сибав.

— Саша! Меным сэтшӧм нимкодь! Кытчӧ тэ вошин? — сёрниті ме ачым аскӧд. Водзӧ виччысьны меным эз вӧв окота. Ме гижи сылы: «Муні грездӧ, бабуш дорӧ. Кута овны, ог кув».

Ме дыр нин эг вӧвлы бабуш дорын. Пыр корӧ менӧ, а ветлынысӧ некор. Сӧмын рытгорув ме воӧдчи грездӧдзыс. Бабушӧй зэв ёна вӧлі гажтӧмтчӧма меысь, а ме, гашкӧ, и ёнджыка на. Эг удит пырны, кутіс менӧ чӧсмӧдлыны.

Сылӧн пызан вывсьыс ме аддзи «Житие святых» небӧг. Восьті, видзӧда. Синмӧй крукасис ӧти лист бок вылын. Сэні вӧлі... сійӧ нывбабаыс, юркытшсӧ вӧтам козьналысьыс.

— Бабуш! Лок татчӧ ӧдйӧджык! — чукӧсті сійӧс.

— Мый лоис? Мый сэтшӧма горзан?

— Видзӧд, тайӧ нывбабаыс петкӧдчыліс меным вӧтын да козьналіс юркытш.

— Юркытш, шуан? Нылук, сійӧ тэныд бур сиис. Тайӧс вунӧдны оз ков. Вичкоын ӧзты сы вӧсна сись.

— Дерт, кыдзи нӧ! Ог вунӧд.

Ми бабушкӧд вой шӧрӧдзыс варовитім. Сёрнитігмозыс ме и ланьті.

Асывнас миян дорӧ пырис кузь тушаа мужичӧй. Саша.

— Видзӧдтӧ, коді локтіс! — нимкодьпырысь горӧдіс бабуш.

Ме котӧрті Саша дорӧ, ӧшйи голя вылас.

— Саша, ме тэнӧ некор ог шыбит! Прӧстит менӧ, кылан? Сэні сорсьӧмаӧсь, анализъяссӧ сорлалӧмаӧсь. Некутшӧм висьӧм абу, нинӧм абу, Саша!

— Ӧвсьы, ӧвсьы, — меліа вашкӧдіс сійӧ.

Тайӧ кывъясыс вӧйисны пӧсь сывъясӧ да окыштчӧмӧ.