МЫЙ СУЛАЛӦ НЁЛЬ ВОСЯ ВОЙНА
Дас во нин пондіс кольны му пасьтала ыджыд война пансьӧмлы. Ӧнӧдз на му вылын оз вермыны кыпӧдны овмӧсъяс, сэтшӧм ёна воюйтысь государствоясын йӧзыс, пабрик-заводыс жебмылісны. Война дырйи воюйтысь государствояслӧн унджык пабрик-заводыс вӧчис война вылын коланторъяс — снарад, пушка да уна мукӧдтор. Овмӧс кыпӧдан кӧлуйяс — машинаяс — вӧчавны дугдісны. Сёян-юан эз пондывлы судзсьыны, новлан кӧлуй сідзжӧ. Томджык дзоньвидза мужичӧй йӧзсӧ ставсӧ вӧлі корӧма тышкасьны. Сы понда уна пабрик-заводын некодлы лои уджавнысӧ. Крестьяналӧн видз-му уджалӧм зэв ёна жебмис, некодлы вӧлі уджавнысӧ, бурджык вӧвъяс босьтісны фронтъяс вылӧ, мӧсъяс сідзи жӧ.
Со ӧд мыйӧдз воштісны войнанад унджык государствосӧ, йӧзсӧ му вылын.
Война помысь пӧльза босьтісны сӧмын Америка да Япония. Найӧ война помасигас нин сувтлісны воюйтны, мед сюрас этшаджык рӧскодӧн унджык пӧльза. Мукӧд воюйтысь государствояс эськӧ и вермисны Германияӧс да сылысь союзникъяссӧ. Думайтан да, колӧ эськӧ налы вӧлі ӧдйӧнджык сӧвъявмыны, сӧмын эз ло тадзи — век ӧтарӧ гӧльмӧны: сэтшӧм гырысь дойяс вӧчис войнаыд.
Вайӧ видзӧдламӧ, уна-ӧ йӧзӧс войнаыд му пасьтаысь нетшыштліс. Став му пасьта мобилизуйтлӧмаӧсь 69 миллион 681 сюрс морт. Ӧти Роч муысь нулӧмаӧсь 18 миллион, да рочлӧн союзникъясыс мобилизуйтлӧмаӧсь 28 миллион 211 сюрс морт. Германия союзникъясыскӧд мобилизуйтлӧма 23 миллион 450 сюрс морт. Ӧні видзӧдламӧ, уна-ӧ йӧз усьӧма, доймӧма, пленӧ сюрӧма.
Роч государствоысь: усьӧма 2 миллион 550 сюрс дорысь унджык морт, доймалӧма, калечитчӧма 5 миллион 700 сюрс морт, сюрлӧма пленӧ 2 миллион 550 сюрс морт.
Роч союзникъяслӧн: усьӧма 2 миллион 880 сюрс 781 морт, калечитчӧма да пленӧ сюрлӧма 8 миллион 127 сюрс 772 морт. Германиялӧн союзникъясыскӧд: усьӧма 4 миллион 66 сюрс морт, калечитчӧма 7 миллион 579 сюрс 360 морт, сюрлӧма пленӧ 3 миллион 429 сюрс 640 морт.
Воюйтӧмыдла, виӧмысь ӧтдор, чинӧма йӧзыс гежӧдджыка кага чужӧм понда, вуджан висьӧмъясӧн висьӧм понда, тшыгъялӧм понда да мукӧдтор понда: Роч муын да мукӧд сы союзникъяс муын 22 миллион 250 сюрс гӧгӧр морт, Германияын союзникъясыскӧд 14 миллион 221 сюрс гӧгӧр морт.
Война нуӧдӧм вылӧ видзӧма деньга: роч государство союзникъясыскӧд 173 миллиард дорысь уна шайт (быд миллиардын сюрс миллион), Германия союзникъясыскӧд 90 миллиард шайт гӧгӧр.
Таысь ӧтдор, пондан кӧ артавны торъя крестьяна овмӧс рӧзӧритчӧмсянь пабрик-заводъясӧдз — став рӧскод ещӧ содӧ мӧд та мында дорысь уна.
Со ӧд мый вӧчисны саръясыд, буржуйясыд, генералъясыд став му пасьта олысь йӧзыдкӧд. Колян войнасьыд абу на ещӧ пӧтӧмаӧсь, бара нин видзӧдӧны мӧда-мӧдсӧ пурны. Уджалысь рабочӧй-крестьяналы быд ногӧн водзӧ ковмас торкны налысь мӧда-мӧд вылӧ кавъясьӧмсӧ да мездыны татшӧм страсьтъяссьыд.
П.
