КОМИНТЕРН ИСПОЛКОМЛӦН СТАВМУВЫВСА ЭМБУРТӦМЪЯСЛЫ ЧУКӦСТЧӦМ
Нёль во чӧж тышкасисны-косясисны мӧда-мӧдыскӧд уна государствояс (важ война). Квайт во чӧж ас костас война бӧрын венысь (вермысь) государствояс сёрнитісны-тӧлкуйтісны вермӧм государствоясӧс грабитӧм йылысь, налысь эмбур юклӧм йылысь, найӧс накажитӧм йылысь. Квайт воӧн некытчӧ помӧ‐дорӧ эз воны, эз тыр горшныс.
Ӧні бара найӧ корсьӧны выль туйяс пычкыны Германияса эмбуртӧмъяслысь, уджалысь йӧзлысь пӧсьсӧ-вирсӧ. Нёль во чӧж мырдӧн, гуся войнаӧн Германиялысь эмбур пычкӧм бӧрын, ӧні важ бӧрын бара мыччысьӧ, нырсӧ кӧсйӧ сюйны Европа делӧясӧ медъён важ войнасӧ нуӧдысь, медыджыд да медгорш грабительыс — Америка.
Код тӧдас, колӧкӧ бара регыд уна миллион уджалысь йӧзӧс пондасны виавны танкъясӧн, пӧдтыны лёк дука газъясӧн, тшыгйӧн.
Важ война пыдди лоис выль гуся война: велӧдчӧм, тӧдысь (экспертъяслӧн комиссия) йӧзлӧн лӧсьӧдӧм план серти ньӧжйӧникӧн Германияса уджалысь йӧзлысь вир пычкӧм, пӧсь перйӧм.
Вир пычкысьяслы (буржуазиялы) отсасьӧ ставмувывса социал-демократия. Найӧ дас во сайын война кусӧдӧм пыдди отсасисны асланыс (быд государствоса) буржуазиялы война нуӧдны; Германияӧс вермӧм бӧрын найӧ тшӧтш кырымалісны Версальса грабитан мир йылысь договор; быд государствоса буржуазиялы сійӧ отсасис война бӧрас уджалысь йӧзӧс нартитны, налысь пӧсьсӧ, вирсӧ пычкыны; ӧні найӧ тэрмасьӧны ошкыштны эксперт комиссиялысь Германияӧс выль ногӧн пӧдтан плансӧ.
Ӧні Лондон карын (Англия) мунӧ сёрни (конференция) Францияа-Англияа костын эксперт комиссия план серти водзӧ кежлӧ удж нуӧдӧм йылысь. Правительствояслы отсасьӧны 2-ӧд Интернационал да Амстердамса Профсоюз Интернационал (кыкнан Интернационалыс важ война заводитчӧмсянь пыр на кыв вылас революция дор сёрнитісны, удж вылын пыр вузавлісны эмбуртӧмъясӧс).
Мый корӧ Франция Лондонса конференция вылын?
Сылы колӧ век кежлӧ босьтны ас киас Европаса государствояс вылын ыджыдалӧм, кӧсйӧ дзикӧдз пычкыны, нёнявны вирсӧ германияса уджалысь йӧзлысь, медым вермыны вевттьыны ассьыс уджйӧзъяссӧ мукӧд государствояслы; Франциялӧн аслас доходъяс зэв жӧ омӧльӧсь: 1924 вогӧгӧрся доходъяс ӧдва вевттисны прӧчентсӧ уджйӧзыслысь.
Мый колӧ Англиялы тайӧ конференцияысь?
Англия оз кӧсйы лэдзны Франциялы босьтны ас киас Европаса государствояс вылын ыджыдалӧм.
Ӧні Франция да Англия оз вермыны ӧтув, сӧгласӧн овны ни торйӧдчыны; война панны мӧда-мӧдкӧд ӧні оз на лысьтны: ӧти-кӧ — эз на удитны помавны ассьыныс война кежлӧ лӧсьӧдчӧмъяссӧ, мӧд-кӧ — оз тӧдны, код дор сувтас Америка. Америкасянь виччысьӧны отсӧг, а Америка ачыс ӧні корсьӧ нажӧвитчан-грабитанінъяс, ӧні сэтӧн ас эмбурӧн овны дзескыд жӧ лоны пондіс. Америка регыд нин нюжӧдчас да аслас ён, чорыд кабырнас босьтчас Европаса государствояс вылын ыджыдавны да эмбур пычкыны. Дерт, медъёна сюрас бара жӧ Германиялы.
Ӧні Лондонса конференция вылын шуисны пуктыны ыджыд вотъяс Германияса пабрик-заводлы, но ми тӧдам нин, коді пондас мынтыны тайӧ вотъяссӧ — уна вир да пӧсь ковмас перйыны Германияса уджалысь йӧзлысь да крестьяналысь. Лондонса конференция шуӧм серти Германияса уджалысьяс (рабочӧйяс) пондасны кӧкъямыс час пыдди уджавны дас кык часӧн лун, чинтасны-вӧтлаласны джын уджалысь-служитысьсӧ кӧрт туйяс вылысь да учрежденньӧясысь; усьтӧдз уджалӧм, ыджыд вотъяс, ветлӧм-мунӧмысь дон содӧм (кӧрт туй вылын), сёян-юан донсялӧм — та вӧсна Германияса уджалысь йӧз мукӧд государствоса уджалысьяслы революция вӧчны отсасьӧм пыдди пондас аслас вирнас да пӧсьнас отсасьны ставмувывса буржуйяслы. Германияын кӧ пондасны уджӧдны дас кык час лунын, Францияын содас нин уджӧдӧм дас часӧдз; пондасны кӧ быд ногӧн дзескӧдны уджалысьясӧс Германияын — пондасны сідз жӧ дзескӧдны и мукӧд государствоясын: Францияын, Англияын, Чехословакияын, Польшаын и с. в.
Лондонса конференция вылын ставмувывса буржуйяс вермасны бара ӧтувтчыны да сёрнитчыны Сӧвет Республикаясӧс дзескӧдӧм йылысь. Найӧ вермасны сюйны ассьыныс нырсӧ Германияа-Россияа костӧ, вермасны торкны дзикӧдз налысь ньӧбасьӧм-вузасьӧм (тӧргӧвля).
Ставмувывса эмбуртӧмъяс, уджалысьяс! Видзӧдлӧй лючки, мый пондіс керсьыны гӧгӧр, да энӧ кывзӧй тіянӧс вузавлысьяслысь, социал-демократъяслысь, да мукӧдлысь ылӧдлӧм!
Отсасьӧй Германияса эмбуртӧмъяслы, уджалысьяслы мездысьны асланыс Германияса буржуйяс нартитӧмысь, сувтӧ уна миллиона ён чукӧрӧн Германияса уджалысь дор, энӧ лэдзӧ найӧс пӧдтыны ставмувывса буржуйяслы!
