ОЛӦМ ДА КУЛӦМ КОСТЫН
«Олӧмыс муслунтӧг — абу олӧм, а эмлун.
Муслунтӧг овны оз позь, мортыслы лолыс
сетӧма, медым радейтны»
Максим Горький.
«...муюгыдас эм мыйкӧ сэтшӧмтор, кодлань
век колӧ нырччыны и коді корсюрӧ сетчылӧ
киясад, и тайӧ мыйкӧыс — мортлӧн муслун»
Альбер Камю.
1
Зоя садьмис талун зэв аслыспӧлӧса: пель бокас шлячнитӧмысь да гажаа тёльӧдчысь кага гӧлӧсысь. Восьтіс синъяссӧ, а чужӧм весьтас Ренатик сулалӧ. Чойыслӧн вильыш пиыс. Чеччы пӧ, вывті дыр узян. Менӧ пӧ видз. Нӧшта ӧд и нерсьӧ. Быть лои чеччыны. Вежоннас ӧти шойччан лун (вузасьысьӧн уджалӧ), да и сэки водза-водз пальӧдасны.
— Зоя, чеччан он? — пыді жыръяс мыччыліс юрсӧ Зина чойыс.
— Да чечча, чечча, — узян гӧлӧсӧн шыӧдчис Зоя.
— Меным мунны нин колӧ. А тэ Ренатикӧс ӧтнассӧ эн коль. Быдлаӧ нырсӧ сюйӧ. Пӧсь утюгӧ тӧрыт кисӧ ляскис. Бур, казялі: сӧмын ӧти чунь аньӧдіс. Вель дыр сэсся бӧрдіс... Ме муні, сідзкӧ! Ренатик, пока!
Зонка данньӧасис мамыскӧд да котӧртіс кытчӧкӧ мӧд жыръяс пустуйтны. Зоя звирк чеччис, корсис вильышпозлы чачаяс да мӧдіс пелькӧдчыны керкаас. Гожӧмнад тай бусыд век тырмӧ: кӧть быд лун мыськав джоджъястӧ... А сэсся найӧ петісны ывлаӧ. Ренатик котӧртіс ворсны машинанас лыа чукӧр дорӧ. Зоя сайӧдчис пӧжысь шондіысь пуяслӧн ыркыдінӧ, пуксис потшӧс вылӧ да вӧйтчис мӧвпъясас... Другысь кодкӧ чукӧстіс сійӧс: «Зоя! Зоя!». Суседкаыс вӧлӧма.
— Зоя, мый нӧ кагатӧ эновтӧмыд? Он и казявлы, доймас...
Со тані би проводыс столб вывсьыс мынӧма да, мед эськӧ оз жӧ инмӧдчы...
— Кӧні, кӧні? — кыліс Ренатиклӧн чуймӧм гӧлӧсыс (быдторсӧ сылы окота тӧдны), да зонка уськӧдчис муӧ ӧшйӧм проводлань.
Зоя кутчысис сьӧлӧмас да вӧтчис сы бӧрся мыйкӧ горзігмоз. А мӧдыс нӧшта на ӧдӧбсис, ворсӧмӧн тайӧс чайтіс да. Зоя ӧдва и суӧдіс, но ачыс эзджык удит вешйынысӧ да шняпкысис-усис провод вылӧ. Токыс топӧдіс морӧссӧ... Суседкаыс чукӧстіс верӧссӧ да кыдзкӧ-мыйкӧ торйӧдісны Зояӧс пӧв отсӧгӧн провод бердсьыс. Регыд мысти воис скорӧй да тюрӧдіс нылӧс больничаӧ.
2
Зоя дыркодь нин восьлаліс кутшӧмкӧ изъяинті. Вӧлі пемыд да лӧнь, и ныв ёна гажтӧмтчис. Кадыс муніс зэв надзӧн. Весиг ӧти битор эз тыдав. Тіпкысь сьӧлӧмыс быттьӧ арталіс олӧмсьыс медбӧръя здукъяссӧ. Зэв шуштӧм, кор колян ӧтнад, кор некод оз кыв ӧткалунтӧ и оз отсав. Но со Енмыс быттьӧ кылӧма на Зоялысь гажтӧм мӧвпъяссӧ.
— Эн пов, — кодкӧ виччысьтӧг инмӧдчис нывлӧн киас.
— Тэ коді? — виччысьтӧмысла Зоя чеччыштіс боклань.
— Ме — тэ кодь жӧ ӧтка морт... А гашкӧ, и абу нин морт...
— Кыдзи абу... морт?
— А сідзи... Ми жӧ кулім... Но эгӧ на дзикӧдз. Кывлін кома йылысь?
— Но кывлі...
— Ми комаынӧсь... Ни адын, ни райын... А кӧнкӧ шӧрас.
— Но дзик тай Сюзь Матвей моз, — содтіс Зоя.
— А код нӧ сійӧ?
— Коми драматургияын герой. Сійӧ адас ни раяс инасьны эз вермы. Му вылӧ сійӧс кыскис. Но бӧрсӧ ловзьыны эз нин вермы. И эз ёна шогсьы та вӧсна.
— А ми вермам на. Но сӧмын колӧ-ӧ?
— Кыдзи оз ков? Колӧ!
— А меным абу окота му вылас бӧрсӧ косны. Менӧ некод сэні оз виччысь... А тэнӧ?
— Виччысьӧны, кӧнкӧ. Мамӧй, батьӧй, чойӧй...
— Кыдзи нӧ нимыд эськӧ?
— Зоя.
— Зоя... Киыд зэв небыд да шоныд. А чужӧмтӧ ог аддзы. Мича, кӧнкӧ... Менӧ Закарӧн шуӧны...
— Закар... Ме неуна дугді полыштны. И сьӧлӧмӧй оз нин сэтшӧма тіпкы... Мый и виччысьӧ миянӧс?
— Ог тӧд, ог тӧд... Либӧ ловзям, либӧ кулам. Дзикӧдз.
— Закар, эн лэдз киӧс, топыдджыка кут. Ӧтлаынсӧ гажаджык...
Тадзи найӧ восьлалісны вель на дыр, корсюрӧ изъясӧ крукасьлӧмӧн. Но со мыйкӧ водзвыланыс югдыштны кутіс. Том ловъяс радпырысь котӧртісны сэтчаньӧ. Виччысьтӧг кок уланыс муыс чездіс, и найӧ усисны пыдӧстӧминӧ. Киясныс торъялісны — ныла-зонма воштісны ӧта-мӧднысӧ.
3
Зоялӧн бать-мамыс пыр и котӧртісны больничаӧ. Но найӧс эз лэдзны пырны ныв дораныс: оз на пӧ позь. Сӧмын мӧд луннас вермисны видлыны нылуксӧ. Быттьӧ и Зоюкныс куйлӧ крӧвать вылас, а быттьӧ и абу: быдсяма провод везйӧдлӧмаӧсь, гӧгӧрыс приборъяс. Чужӧмыс еджыд, синъясыс куньсаӧсь, а киясыс кӧдзыдӧсь. Но эз тайӧ медъёна повзьӧд бать-мамсӧ: нылукныс эз кыв найӧс, кӧть кыдзи эз сёрнитны сыкӧд, кӧть кыдзи эз шамравны кияссӧ. Быттьӧкӧ лолыс эновтӧма вир-яйсӧ, пышйӧма да дзебсьӧма кытчӧкӧ, а сэсся воштӧма косан туйсӧ. А ӧні оз кыв бать-мамыслысь дойсӧ, оз аддзы налысь синвасӧ. И аддзӧ кӧ, оз вермы та йылысь висьтавны. Некыдзи. Став йитӧдыс быттьӧ вошӧма: вир-яй да лов костын, лов да йӧз костын... Гашкӧ, тайӧ йитӧдъяссӧ позьӧ на аддзыны. Но кымын лун, вежон, тӧлысь мунас та вылӧ? Код тӧдас...
— Зоюк, Зоюк! Дитяӧй! — шуаліс мамыс нывсӧ киӧдыс кутӧмӧн, синваыс дугдывтӧг тюргис шог синъяссьыс. А батьыс нинӧм эз шуав, эз вермы. Сійӧ гусьӧник бӧрдіс да дзебис синвасӧ гӧтырсьыс, и пытшкӧсас ставыс тіраліс кутчысьӧмысла. Думсьыныс кыкнанныс кевмисны, мед нылукныс ӧдйӧджык садьмас. А сэсся нин найӧ кыдзкӧ-мыйкӧ сувтӧдасны сійӧс кок йылас.
— Ольга Петровна, Иван Владимирович, петавламӧй мекӧд здук кежлӧ, — корис шогалысь гозъяӧс бурдӧдысь да нуӧдіс кабинетас. — Веськыда шуа, ме ог тӧд, дыр-ӧ куйлас комаын Зояныд. Лоӧй дасьӧн быдтор кежлӧ... Но, главнӧйыс, пыр надейтчӧй. Эскӧй. Виччысьӧй. Гашкӧ, сійӧ кылӧ тіянӧс... Сёрнитӧй сыкӧд, лыддьӧй сылы медрадейтана небӧгъяссӧ. Гашкӧ, музыка... Зояныд быть кылас тіянӧс да локтас. Эскӧй... А ӧні ветлӧй гортаныд, шойччыштӧй. Сёрӧнджык бӧр верманныд локны...
4
Зоя веськаліс ю берег вылӧ. Гӧгӧр вежӧдісны видзьяс, быдсяма дзоридзыс быдмис: и еджыдыс, и гӧрдыс, и лӧзыс... На весьтті лэбалісны бобувъяс, чеччалісны чиркъяс. «Райӧ ӧмӧй нин веськалі?» — мӧвпыштіс ныв. А сэсся выль ёртыс тӧд вылас уси:
— Закар! За-а-ка-а-ар!
Но сӧмын йӧлӧгаыс кӧнкӧ ылынкодь нерыштіс нылӧс... Зоя ышловзис да лэччис ва дорӧ. Берег дорас лайкъяліс кӧвйӧн пысыштӧм ичӧтик пыж. Ныв чеччыштіс пыжӧ да йӧткыштчис пелысӧн. Гашкӧ пӧ, коркӧ да кытчӧкӧ воа? Лунтыр кывтіс. Видзьяс кындзи, немтор некӧн эз тыдав. Вӧртас сайӧ нин шондіыс катовтчыны кутіс, кор кыліс кутшӧмкӧ гӧлӧс:
— О, пӧда, пӧда! Ен могысьӧн, отсалӧй!
Вугралысь Зоя пыр жӧ паляліс да веськӧдіс пыжсӧ пӧдысьлань, уськӧдчис ваӧ да кыскис мортӧс береглань. Ар квайтымына баб вӧлӧма. Кысь и усьӧма ваас?
— Аттьӧ, дона нылӧй, аттьӧ! — упкис мездмӧм баб. — Енмыс кылӧма на кевмӧмӧс...
— А позьӧ ӧмӧй тані выльысь кувны? Ме мыйкӧ нинӧм ог гӧгӧрво...
— Позьӧ, нылук, позьӧ. Енкӧлаыс паськыд, муртавны позьтӧм. Быдлаӧ верман веськавлыны, уналаӧ верман вуджавны. Лолыд ӧд и мортлӧн, и лэбачлӧн, и пулӧн ӧткодь. Тэа-меа вӧлім йӧзӧн, а мӧд олӧмын, гашкӧ, и каньясӧн лоам.
— Ог ӧмӧй сэсся бӧр гортӧ косав? Ог ӧмӧй...
— Быдӧн вермас косны, кӧсъяс кӧ. И матыссаясыс кӧ кӧсйӧны и виччысьӧны. Кома дырйиыд ӧд ок ыджыд лача да терпенньӧ колӧ!.. А тэ, дитюкӧй, и сідзи косан. Мӧдар югыдас тэнӧ некод на оз виччысь: му вылас ёнджыка колан...
— Мыйла?
Баб сэсся нинӧм эз висьтав, бласлӧвитіс нылӧс да вошис. Зоя видзӧдліс ас гӧгӧрыс — некӧн абу. Ва вылӧ видзӧдліс — и пыжыс нин кылалӧма. Мый водзӧ вӧчны? Ныв пуксис берегдорса видз вылӧ да думыштчис баблӧн кывъяс вылас...
5
Пыдӧстӧминӧ усьӧм бӧрын Закар веськаліс гӧраинӧ. Да зэв ӧд джуджыдӧсь гӧраясыс: вильснитан кӧ, пыр и клопкысян кытчӧкӧ. Лыястӧ оз чукӧртны. Закар видзӧдліс ӧтарӧ-мӧдарӧ — пом ни дор оз тыдав. И шуис лэччыны. Лэччынысӧ ӧд кокньыдджык. Некымынысь эськӧ изъясыс тюрлісны кок увсьыс, но зон быттьӧкӧ эз казяв. Кулӧмысь эз нин пов: сійӧ ӧд абу нин морт, а лов. Но кыркӧтш вывсянь век жӧ эз чеччышт: мыйыс оз овлы. А сэсся Закар аддзис пещера. Паськыдкодь. Сӧмын на кутіс пырны, тшук эз люкась ар нелямына мужичӧйкӧд.
— Чолӧм! — нюмъёвтіс тӧдтӧм лов.
— Чолӧм! — воча шыасис Закар.
— А ме тэнӧ ӧнтайсянь нин виччыся! Мися, кор нин и волас?
— Кысь тӧдан, мый ме локта?
— Андел висьталіс. Тані ӧд юӧръясыд ӧдйӧ жӧ паськалӧны. Лок мунам мекӧд пытшкас, ог ӧд ӧтнам тані ов. Найӧ тэнӧ виччысьӧны жӧ.
Найӧыс вӧлӧмаӧсь нӧшта куимӧн. Тӧдмасисны. Медся олӧмасӧ шуисны Григорий Михайловичӧн. Сыкӧд орччӧн пукалысь нывбабасӧ — Людаӧн. Закарӧс татчӧ вайӧдысь мужичӧй висьтасис Олегӧн.
— А тайӧ миян Зарни, — индіс пон вылас да шуис Григорий Михайлович. — Нимсӧ огӧ тӧдӧй, да тадзи шуим. Вывті нин гӧныс мича, быттьӧ зарни и эм.
— Кытысь нӧ Зарниыс татчӧ веськаліс? — чуймыштіскодь зон.
— Сэтысь жӧ, кытысь и ми, — ышловзьӧмӧн вочавидзис олӧма лов. — Кӧнкӧ... Висьтавнысӧ ӧд оз вермы.
— Лок, Закар, пуксьы татчӧ, — вешйыштіс Люда да корис зонмӧс бипур дорӧ. — Кӧнкӧ, гӧгӧрвоин нин, кӧні тэ?
Зон довкнитіс юрнас.
— Сідзкӧ, водзӧ кывзы... Татчӧ веськалысь быд ловлысь анделъяс тшӧктӧны юавны: мыйла тэ эн кай гӧра йывлань, а лэччин. Мый корсин тэ сэтысь? Мыйкӧ, гашкӧ, виччысин?
— Сэки ме весиг нинӧм йылысь эг мӧвпыштлы. И нинӧм эг корсь ни эг виччысь. Кытчӧкӧ ӧд колӧ мунны... И шуи лэччыны кайӧм дорысь. Кокньыдджык жӧ-а, — вочавидзис Закар.
— А тэ эн думыштлы сійӧ здукас олӧм йылысь, матыссаяс йывсьыд?
— Эг. Ме ӧд некодлы ог ков. И овнысӧ сэсся ог кӧсйы...
— Со тэ и вочавидзин анделъяслӧн юалӧм вылас: лэччӧ увлань сійӧ, коді оз кӧсйы овнысӧ. И веськалӧ тайӧ пещераас. Кайин кӧ, гашкӧ, бӧр вир-яяд лэбин да комасьыд петін. А ӧні... ог тӧд...
— Сідзкӧ, тіян пиысь некод оз кӧсйы овны?
— Да.
— А коркӧ ставыс сэтшӧм лӧсьыд вӧлі: муслун, радейтана семья... И ставыс сыліс ӧти здукӧн, — сюйсис сёрниас Олег. — Миянӧс радейтісны, ми радейтім...
— Но ӧні сійӧ олӧмсьыс нинӧм эз коль, — содтіс Люда.
Ставныс другысь лӧнисны. Быдӧн казьтыштіс ассьыс олӧмсӧ, коді неважӧн на сэтшӧм югыдӧн кажитчис. Чӧв-лӧньсӧ торкис Закар:
— Дыр-ӧ сэсся ми тані овны кутам? Мый лоӧ водзӧ?
— Кодкӧ дырджык, а кодкӧ и регыдджык, — вочавидзис Григорий Михайлович. — Колӧ кад. Мӧвпалыштны. Бӧр му вылас косны либӧ райӧ вуджны.
— А мыйла сӧмын райӧ? Адыс нӧ?
— Адас веськалӧны мӧдъяс: виысьяс да асьсӧ виысьяс. Налӧн оланіныс мӧдлаын. А ми — райӧ либӧ му вылӧ... Миян грекыс, буракӧ, этшаджык...
Зарни сӧгласа увтыштіс да водіс Григорий Михайловичлӧн кок улас.
— Со и понйыс гӧгӧрвоӧ...
6
— Зоя, Зоюк! Тайӧ бара ми, — небыда шыӧдчис нывбаба да мӧдіс меліа шыльӧдны нывсӧ юрӧдыс, мӧд кинас синвасӧ чышкалігмоз. — Сэтшӧм надзӧн кадыс мунӧ, и сэтшӧм сьӧкыд виччысьнысӧ... Зоюк, кылан кӧ менӧ, ӧдйӧджык нин миян дорӧ кос!..
— Мам, эн бӧрд, — инмӧдчис пельпомас Зинаыс. — Сійӧ ӧд миянӧс кылӧ, сӧмын некыдзи оз вермы тайӧс петкӧдлыны... Эн бӧрд... Лыддьыштам сылы радейтана небӧгсӧ. Со тай, мукӧдлаас весиг визьйӧдлӧма бурджык шуӧмъяссӧ...
Зина пуксис чой дорас матӧджык да кутіс гораа лыддьыны. Мамыс сэк кості меліа видзӧдіс куйлысь ныв вылас да мыйкӧ мӧвпаліс, недыр мысти сэсся шуис:
— Мичаа гижӧма кодкӧ... Миян Зояыд пыр казяліс ас гӧгӧрсьыс мичасӧ. Мыйкӧ аддзас да часъясӧн дась нимкодясьны... Зоя, кылан? Коркӧ ичӧтдырйиыд шор дорӧ пожъясьны лэччим. Зэрӧм бӧрын, буракӧ. А тэ ылысянь на аддзин ӧшкамӧшкасӧ да котӧрӧн уськӧдчин шорлань,
— Зояыд миян зэв аслыспӧлӧс... Ой! Мам! Мый нӧ тайӧ вӧлі? Синмыс здук кежлӧ воссьыліс... — радпырысь тувкыштіс мамыслы Зина.
— Зоя, Зоюк! Кылан кӧ миянӧс, чуньнад кӧть легнитышт...
Зина да мамыс быттьӧ пӧрисны ӧти ыджыд синмӧ, лолыштны оз лысьтны. Куйлысьлӧн вӧрзис ӧти чунь, сэсся мӧд дай коймӧд!
— Зоя, дитюк! — топӧдчис мамыс ныв дорас. — Ловзин!
А Зинаыс вайӧдіс нин бурдӧдысьясӧс. Збыль пӧ, шуисны найӧ, петіс комасьыд нывныд. Ӧні пӧ позьӧ радлыны. Сійӧ здукас Зоя и синъяссӧ на восьтіс. Видзӧдӧ мамыс да чойыс вылӧ, а шунысӧ нинӧм оз вермы.
7
Григорий Михайлович босьтіс пельӧссьыс некымын пес да шыбитіс бипурӧ. Закар велалӧмпырысь нюжӧдіс кисӧ биланьыс (чери кыйигӧн сійӧ тшӧкыда шонтысьліс бипур дорын), но нинӧм эз кыв, быттьӧ пещераыс ньылыштӧма шоныдсӧ.
— Бипурыс тай... кӧдзыд, — шуис жӧ сэсся.
— Ми ӧд абу му вылынӧсь, — видліс гӧгӧрвоӧдны Олег. — Тані бипурыслӧн могыс мӧд пӧлӧс. Да, сійӧ оз шонты. Ӧзйӧ сӧмын. Бипурыс йитӧ тайӧ местасӧ райкӧд, Енъяскӧд, анделъяскӧд. Сы пыр найӧ видзӧдӧны миян бӧрся, а ковмас кӧ, пыр жӧ кодӧскӧ отсӧг вылӧ ыстӧны...
— Кытысь нӧ пескыс?
— Анделъясыс и вайӧны. Найӧ ӧд йӧз кодьӧсь жӧ, сӧмын зэв шаньӧсь. Синъясныс — лӧзсьыс-лӧзӧсь! Юрсиныс — еджыд...
— Бордъясыс эмӧсь и?
— Абу век. Анделыс кӧ мыжмӧ, Енмыс мырддьылӧ сылысь бордъяссӧ. Кутшӧмкӧ кад кежлӧ. Бордтӧгыд ӧд зэв сьӧкыд: дыр колӧ воӧдчыны местаӧдзыс. А эм кӧ, лэбзян — и сэні нин...
— Со тай кыдзи вӧлӧма, — шензис Закар. — И тані абу кокни овнысӧ, вӧлӧмкӧ...
Здук кежлӧ ставныс лӧньлісны, а сэсся Григорий Михайлович вӧзйис:
— Вай жӧ висьтыштам ӧта-мӧднымлы, коді кыдзи татчӧ веськаліс... Колӧ ӧд мӧвпыштлыны, мый сэсся водзӧ вӧчны. Век тані миянӧс оз кутны видзны... Олӧмнымӧс колӧ гӧгӧрвоны, ставсӧ выль пӧв артыштны. Гашкӧ, кодӧскӧ му вылӧ на кыскас?.. Та вӧсна колӧ ӧтвыв сёрнитны, думыштны... Но, коді медводз заводитас?
Ставныс чӧв олісны, весиг понйыс юрсӧ лэдзыштіс. Люда кызӧктыштіс, лӧсьӧдыштіс юрсисӧ, а сэсся шыасис:
— Но ме заводита дай... Дас во сайын петалі верӧс сайӧ. Олім Колякӧд эг лёка, радейтім да гӧгӧрвоим ӧта-мӧднымӧс, юксим став мӧвпнас, кылӧмнас. Дерт, зыксьылім жӧ, но ӧдйӧ бурасьлім. А сэсся кутшӧмкӧ кадӧ гӧгӧрвоим: миянлы колӧ кага. Став тӧдсалӧн сійӧ кад кежлас быдмисны нин челядь, а миян ӧтиыс на эз вӧв. Но мыйлакӧ каганым эз артмы. Ветлім больничаӧ, прӧверитчим — ставыс пӧ бур. Сьӧлӧмӧй таысь эз инась; ачымӧс мыжді и верӧсӧс, мися, омӧля ӧта-мӧдӧс радейтам, да сійӧн ог и сяммӧй... Коля дыр эз думайт да ньӧбис путёвка — Венецияӧ. Зэв ёна ӧд кӧсъя вӧлі сэтчӧ веськавлыны! Ветлім, шойччим... А гортӧ воӧм бӧрын и казялі — сьӧктаммӧма. Радӧй вӧлі! Верӧскӧд керка тыр кӧлуй да чача ньӧбалім, мӧдім виччысьны чужӧмсӧ. Коля корсюрӧ жмитчывліс кынӧм бердам да кывзіс кагалысь легӧдчӧм-чужъясьӧмсӧ, сёрнитіс сыкӧд... А сэсся нуӧдіс менӧ чужан сиктас мамсӧ видлыны: зэв нин окота вӧлі шуднас и рӧдвужыскӧд юксьыны. Эськӧ пыксьыштікодь: мися, мыйыс туяс оз овлы, удитам на ӧд ветлынысӧ. Но сійӧ синіс асланьыс. Ковмис сӧгласитчыны: скӧрмас ещӧ да. Петім туйӧ. Первой потіс кӧлесаыс (сійӧс эськӧ вежис), сэсся ӧшиняс из веськаліс — чездавмӧн. Коля кутіс мӧдарӧ шуны, абу пӧ колӧма мунны. Но он ӧд бӧр кос. Мам дорас гӧститім кык лун, а сэсся карӧ бӧр мӧдім. Сэки асывсяньыс кынӧмӧй висис: кагаӧй зэв ёна чужъясис, быттьӧ вӧзйысис миян олӧмӧ. А сӧмын на квайт тӧлысся вӧлі. Коля казяліс майшасьӧмӧс да зілис ыджыдджык ӧдӧн мунны. Другысь кынӧмам сэтшӧма ёнтыштіс — тшук садьӧс эг вошты. Сійӧ жӧ здукас машинаным бергӧдчис: вӧлӧмкӧ, воча локтысь камаз сайсянь виччысьтӧг петӧма джип, а Коля, мед не люкасьны, кежӧдӧма боквыв... Тайӧс тӧдмалі сёрӧнджык нин, больничаын куйлігӧн. Кагаӧс, дерт, вошті. А сэсся Коля шуис меным... Некор пӧ... оз вермы лоны кагаыд... Дыр та бӧрся эг вермы бурдны. А кор петі больничаысь, кагуклысь став кӧлуй-чачасӧ чукӧрті да лунтыръясӧн синва кисьті. Верӧсӧй унаысь такӧдліс, но дорам эг лэдз. Ӧд лыдди сійӧс ставсьыс мыжаӧн. Весиг мам-батьӧс эг кывзы. Кагукӧй кутіс меным вӧтасьлыны: быттьӧ куйлӧ ӧтнас пемыд жырйын да зэв гажтӧма бӧрдӧ, а ме корся сійӧс да некыдзи ог аддзы. Нӧшта на жаль лои воштӧм кагаӧс. Гусьӧник куті юыштавны, шогӧс пӧдті. Первойсӧ этшаник, а сэсся унджык и унджык. Меным кутіс каститчыны. Верӧсӧй дыр на кутчысис да нуис менӧ больничаӧ, ӧтнамӧс поліс кольнысӧ да. Бурдӧдчигӧн меным нӧшта на лёкджык лоис, и висьӧмӧй надзӧник вуджис комаӧ. Ӧд кагаӧй корис менӧ пыр ас дорас...
— А кытысь тэ кӧсъян сійӧс аддзыны? — шемӧсмис Закар. — Квайт тӧлысся вӧлі да!
— Му вылас — да. Но лолыс ӧд сӧвмӧ жӧ. Ӧні сійӧ ӧкмыс тӧлысся нин. Виччысьӧ менӧ райын, дитюкӧй... Анделъяслысь юавлі, висьталісны. Раяс менам локтӧдз кодкӧ мӧд видзыштас.
— Дивӧ тай! А ме чайті, лолыс оз вежсьы раяс... — век на чуймаліс Закар.
— Лолыс вермӧ лэччывны му вылӧ да сетны мортлы олӧм. А сэсся коркӧ бара либӧ райӧ, либӧ адӧ... — пырӧдчис сёрниас Григорий Михайлович.
— Со тай ми ӧні нетшкысям олӧм да рай костас, — нуӧдіс сёрнисӧ Люда. — А думыштны кӧ, огӧй нин. Нетшкысим му вылас олігӧн. Ӧні миянӧс виччысьӧ лӧнь шуда олӧм — райын нин...
— Кодӧс кӧні, кодӧс кӧні... — быттьӧ мыйкӧ дзебӧмӧн шуыштіс Григорий Михайлович.
Бара чӧв-лӧнь пуксис. Олег дыр нин пукаліс юрас кутчысьӧмӧн, быттьӧ поліс висьтасьнысӧ либӧ казьтылӧмыс сетчис сылы эз кокниа. А сэсся шогпырысь мӧдіс висьтасьны:
— Ме эськӧ му вылад эг жӧ нин кос... Ни пиӧй, ни гӧтырӧй... абу нин ловъяӧсь. Вошті найӧс пӧшти ӧтпырйӧ. Первой ӧтиыс, сэсся мӧдыс. Эк, косӧдны кӧ сійӧ кадсӧ! Аслым эськӧ на пыдди кувны... Но Енмыс мӧд ног шулӧма.
Мужичӧй другысь лӧнис, быттьӧ зілис венны доршасьысь синвасӧ. А сэсся водзӧ висьталіс:
— Гӧтырлы пуктісны лёк диагноз. Рак. Бӧръя стадияыс. Лина ёна омӧльтчис. Виччысим операция. Гӧтырӧй надейтчис бур вылӧ. Бурдӧдысьыс шуис, операцияыс пӧ лоӧ сьӧкыд. Кык вежон чӧж ӧтитор мӧвпалі: «Вермас — оз, вермас — оз...». Эз вермы. Дзеби. Коліс водзӧ овны... Пиӧй нинӧм эз тӧд: баб дорас сиктас вӧлі. Мӧдӧдчи. Кыдзкӧ висьтавны та йылысь. Туйын звӧнитіс бабыс. Лок пӧ ӧдйӧджык, кагаыд доймис. Пӧлать вывсянь усьӧма. Врачьяссӧ виччысьны кадыс этша вӧлі. Ачым нуи пиӧс больничаӧ. Сайдас эз и волы — куліс сійӧ войнас. Эз удит тӧдмавнысӧ.
Мужичӧй шыбитіс бипурас ӧти пес.
— А сэсся ме юси. Дыр кежлӧ. Ставыс веськодь лои. Руль сайын кодӧн ветлӧдлі. Правоӧс эськӧ мырддисны нин. Гажа юрӧн и люкаси мӧд машинакӧд. Ог тӧд, доймаліс эз кодкӧ. Сэнісӧ. А ме тай татчӧ веськалі.
— Да, олӧмыд абу жӧ юмов вӧлӧма, — кывкӧрталіс Григорий Михайлович.
— Грекыс ме вылын уна. Гӧтырӧс видзны эг куж ни пиӧс. Ас кадӧ кӧ ставсӧ казялі эськӧ. Гажаа водзынджык ёртъяскӧд овлі. Ёна гуляйтлім. Мичаа олім. А менӧ накажитӧм пыдди Енмыс босьтіс менсьым медся донаторъяссӧ. Менӧ ловйӧн колис, пӧшти. Сӧмын ӧд тайӧ медсьӧкыдыс. Ок, косӧдны кӧ ставсӧ...
— Да эськӧ да... — шуис Григорий Михайлович. — Но ми абу Енъяс. Да и косны кӧ, бурджык олӧм оз ло. Судьбатӧ он веж.
8
Зоя ӧдйӧ и сувтіс кок йылас. А сэсся сійӧс лэдзисны гортас. Йӧзыс шензьӧмпырысь видзӧдісны сы вылӧ, быттьӧ мӧдар югыдысь воис. А сідзи кымын и вӧлі. Сӧмын мӧдар югыдсьыс бӧрсӧ оз локны. Став матыссаыс юасисны нывлысь, кутшӧмджык сійӧ — комаыс. Но Зоя нинӧм эз висьтав. Гашкӧ пӧ, вӧтаси больничаын куйлігӧн аддзылӧмторсӧ. И зілис вунӧдны. Но баблӧн кывъясыс мӧрччисны вежӧрас: «Му вылас ёнджыка колан». «А коді тайӧс шуӧ, му вылӧ, райӧ ли адӧ ыстыны?.. Енмыс? Сідзкӧ, олыштны на мем тшӧктіс, курыд да сьӧкыд олӧмсӧ эг тӧдлы да, — мӧвпаліс Зоя. — Ме и рад олыштны. Сы мында на колӧ вӧчны... Весиг радейтана мортӧй абу. Другӧн оз и сюр. Кӧнкӧ, ветлӧдлӧ месянь ылын, либӧ неылын, да весиг оз мӧвпыштлы мекӧд паныдасьӧм йылысь. Но немтор, аддзысям на небось коркӧ...».
Олӧм вылас Зоя быттьӧ мӧд ногаджык кутіс видзӧдны: ставыс сылы тӧдчанаӧн кажитчис. Шонді пуксьӧм, зэрӧм, кымӧръяслӧн енэжӧд кывтӧм, пуяс вылын коръяслӧн легӧдчӧм — ставыс шензьӧдіс нылӧс. Часъясӧн вермис нимкодясьны сійӧс кытшалысь вӧр-ва петкӧдчӧмъясӧн. Зоялы кажитчис: найӧ ловъяӧсь, сӧмын сёрнитӧны асланыс кывйӧн. «Налӧн йӧзлӧн кодь жӧ олӧм, сӧмын тӧждъясыс, сьӧлӧмкылӧмъясыс торъялӧны. Гӧгӧрвоим кӧ ӧта-мӧднымӧс, найӧ сы мында выльтор, мӧвп эськӧ восьтісны, весиг думыштны он куж. А гашкӧ, вӧр-ваыс гӧгӧрвоӧ йӧзлысь сёрнисӧ? Сідзи кӧ, кымын гусятор сійӧ ас пытшкас кутӧ?..»
Вӧр-ванас Зоялысь нимкодясьӧмсӧ бать-мамыс эськӧ казялісны, но нинӧм эз шуны. Тайӧ пӧ комаыс сідзи мӧрччӧма. Бур, кӧть пӧ ловъя. А ныв эз и тӧд, мый сылӧн оласногыс йӧз синмын тешкодьӧн кажитчӧ.
9
— А ӧні, кӧнкӧ, ме сёрнитышта, — кызӧктіс да шуис Григорий Михайлович. — Пӧрысь мортыдлы быттьӧ и уна нин позьӧ висьтавны, но вывті кузясӧ ог кут: дыр тырмас. Олӧм чӧж олі ичӧт чужан грездын, уджалі совхозын, быдті гӧтыркӧд пиӧс да нылӧс. Нылӧй карӧ муніс овны, а пиӧй, удж вывсьыс вӧтлісны да, первой уджтӧмаліс, сэсся надзӧникӧн юсис. Грездад ӧд ӧдйӧ татшӧмыс... Гӧтырӧс гуалі кык во сайын нин. Сійӧ вӧлі ассьыс пенсияторсӧ гусьӧн пайдыштлӧ пинымлы, мед бӧрсяньыс вӧтлысьӧмӧн оз дзайгы. А куліс, да ме вылын мӧдіс смекайтчыны дона пиӧй. Коркӧ меным тайӧ дышӧдіс, да вӧзйыси индомӧ. Корӧны жӧ вӧлі-а. Ныв дорӧ эг мун, сідз нин ичӧт патераас куимӧн тӧрӧдчӧны да. А индомад и гажтӧм босьтіс. Гортысь быри гажӧй... Тӧлысь олі сэні да шуи грездӧ кайлыны. Пыри керкаӧ, а сэн пиӧй «ёртъяссӧ» вайӧдӧма, юӧны. Ме вылӧ вувзьысис, лӧсьыда пӧ овсьӧ индомад, ва ни пес оз ков пыртны, вай пӧ деньгатӧ, некытчӧ жӧ бырӧдны-а. Ме первой ставнысӧ вӧтлі керкасьыс, а сэсся сьӧлӧмӧ кутчыси. Инфаркт. Пиӧй убӧлитіс кӧть скорӧйсӧ корны, эз жӧ коль сэтчӧ кувны. Кулі кӧ и, эз нин ков сэсся мучитчыны. Гӧтырӧй, кӧнкӧ, виччысис менӧ, а ме неуна вошышті туяс. Костас сибді. Да оз нин дыр ковмы виччысьны. Овсьӧма нин ассьым пайӧс. А тіянлы, том йӧзлы, овны на и овны...
Сӧгласмоз Зарни кыкысь гораа увтыштіс. Дед шылькнитіс сійӧс, шань пӧ, шань.
— Сьӧкыдӧн олӧмыс кутіс лоны, — ышловзис Олег.
— Олӧмыс векыс сьӧкыд вӧлі, — вомаліс сійӧс Григорий Михайлович. — Йӧзыс тай слабджыкӧсь лоины. Быдторйыслы мӧдісны сетчыны. Вина-водка, наркотикъяс. Сьӧдасьны йӧзыс кутісны — пытшкӧссяньыс. Дерт, оз ставныс. Но... Сьӧкыд, дерт. Сійӧ век сьӧкыд вӧлі.
Дед лӧнис. Видзӧдласъяс сертиыс Закар гӧгӧрвоис: воис кад и сылы висьтасьны. Зон виччысьыштіс на мыйкӧ дыра да заводитіс:
— Григорий Михайлович, вот ті шуанныд, том йӧзлы пӧ овны колӧ. А мыйла? Мед водзӧ вӧйны няйтӧ, юны-кодавны, торксьыны вежӧрнад, а сэсся кутшӧмкӧ ӧти лунӧ сюйны юртӧ петляӧ? Абу-ӧ кокньыдджык тадзи со кувны, грексӧ ас вылад босьттӧг?
— Тадзсӧ эськӧ кокньыдджык да, — вочавидзис дед. — Но олӧмсӧ сетӧма, медым овны, кутшӧм кӧть сьӧкыд сійӧ эз вӧв. Шуӧма кӧ лёк да шог ньылавны, ньылыштан. Юмов олӧмыс некӧні абу. Тэ тані медтомыс, да сэтшӧмторъяс висьталан...
— Но и мый, медтомыс кӧ?! А тіян бать-мамныд вӧліны? Тшӧкыда нӧйтлісны? Сёяныд век тырмыліс? Ставныд дорӧ шыӧдча.
Ставныс синсӧ лэдзӧмӧн кывзісны Закарӧс. Сӧмын пон бӧжсӧ легӧдӧмӧн веськыда синмас видзӧдіс: меным пӧ сідз жӧ овсис.
— Детдомын ме быдми, — лӧньджыка нин шуис зон. — Быдторйыс сюрліс ыджыдджыкъяссянь. Кор окота лоӧ, нӧйтасны. Сёянтӧ мырддясны ли. Ичӧтдырйи ёна на ӧшинь дорын пукавлі, мамӧс виччыси. Но сійӧ эз лок. Чужӧм бӧрам эновтлӧма больничаын. Мыйла и чужтылӧма сідзкӧ? Сэсся дугді виччысьны. Кодлы ме кола? Некымынысь пышйылі детдомысь, но бӧр косӧдлісны. Сэні и ковмис овны дас кӧкъямыс арӧс тыртӧдз. А сэсся воис кад мунны сэтысь. Государствоыс кӧсйысьліс сетны патера, но дыркодь на ковмис виччысьны. Ковмис общагаын олыштны, техникумын велӧдчигкості. Кыдзкӧ-мыйкӧ помалі велӧдчӧмӧс. Армияӧ ветлі. Сэсся паныдалі муса нылӧс... Кутшӧма жӧ ме сійӧс радейті! Став чӧжсьӧм муслунӧс сеті сылы. Ӧтлаасьны весиг кӧсйим. Но... ӧти тӧдса шуис меным, пӧдругаыд пӧ мӧдкӧд колльӧдчӧ. Эг эскы. А ӧтчыд удж вылысь водзджык муні, думысь кӧсйи козин Светалы вӧчны, нуӧдлыны кытчӧкӧ шойччыны. И — кыйи сійӧс мӧдкӧд. Гоз-мӧдысь пӧвсышті, сэсся шошукӧдыс шыбиті зонсӧ. Буракодь Света вылӧ горзі да вӧтлі гортысь. Вежон чӧж, гашкӧ, юи сэсся. Тшук ӧшиньӧд эг шыбитчы. Но мыйкӧ кутіс на. А сэсся войнас лавкаӧ петалігӧн и котшнитісны юрам. Коді, мыйысь? Тӧдтӧм нин, буракӧ, лоӧ.
— Да, ми асьным огӧ бӧрйӧй, кутшӧм ногӧн веськавны комаас, — ышловзис Люда. — И олӧмнымӧс огӧ жӧ бӧрйӧй...
— А ме думысь, олӧмыс миян сайын, — шуис Олег. — Ми асьным сійӧс лӧсьӧдам, асьным и тшыкӧдам. Чужӧмсянь корсям кутшӧмкӧ шуд, нырччам сылань, а аддзам кӧ, быд ногыс зілям сійӧс видзны. И сӧмын тайӧ шудсӧ воштӧм бӧрас гӧгӧрвоам, мый сытӧг овнысӧ, вӧлӧм, зэв сьӧкыд. А выльсӧ корсьны таысь на сьӧкыдджык...
— Но мый сэсся, Закар, кытчань думайтан сетчынысӧ? Мулань али райлань? — юаліс Григорий Михайлович.
— А код тӧдас? Му вылас некод оз виччысь ни раяс. Татчӧ, гашкӧ, кольччыны да? — мудерамоз вочавидзис зон.
10
Зоя бӧр пырис уджавны лавкаас. Майшасисны: оз вермы висьӧм бӧрас артасьнысӧ. Но вермис. Сӧмын корсюрӧ вунӧдчыліс, да сійӧ немтор. Бура тай вузасис, эз сорсьывлы. Ӧти жар лунӧ сы дорӧ чойыс пиыскӧд пырис пляж вывсянь локтігмоз. Шойччыштам пӧ ыркыд лавкаад. Сёрнитігкостіыс Зоя другысь юрас кутчысис, мыйкӧ пӧ висьмис. Нывлӧн син водзас виччысьтӧг пемдіс, и сійӧ аддзис ясыд серпас: лыа, ю, пӧдысь морт. Кодкӧ ичӧт на. Том йӧз уськӧдчӧны сылы отсӧг вылӧ, петкӧдӧны берег вылӧ...
— Зоя, мый лои? — пельпомӧдыс тракнитіс чойыс.
— Да вот... Ог тӧд. Збыль тайӧ абу?.. Ичӧт нывка син водзам петкӧдчыліс, тшук эз пӧд.
— Тайӧ тэныд кома бӧрсяыд каститчӧ, — эскӧдіс Зина. — Прӧйдитас...
— А быттьӧ дзик збыльысь ставыс вӧлі, — нор гӧлӧсӧн шуис Зоя. — И нывкаыс быттьӧ тӧдса. Дзик Семен Валелӧн Тоняыс кодь.
— Ме тэд шуа, каститчис. Омӧльджыка тайӧс думайт... Мед юр вежӧрыд дзикӧдз оз торксьы.
— Но, но... — сӧгласитчис Зоя.
Колис некымын лун. Чойяс вунӧдісны нин тайӧ сёрни йывсьыс, но вежон кымын мысти Зоялӧн кывъясыс збыльмисны: тшук эз пӧд налӧн сиктсьыс ӧти нывка — Тоня. Удитісны мездыны. Сэки сӧмын Зина эскис чойыслы, шармӧм синъясӧн котӧрӧн воис.
— Зоя, а тэ сэки збыль висьталін... Ясновидящӧй али мый? Ме кыськӧ лыддьылі: ӧти мужикӧс токалӧма, да тунасьны сы бӧрся кутіс. Гашкӧ, тэ сэтшӧм жӧ? Менсьым висьтав жӧ водзӧ вылӧ олӧмӧс!
— Да кутшӧм меысь ясновидящӧй?! — шӧйӧвошис ныв. — ӧтчыд сӧмын аддзылі да. Вот унаысь кӧ, сэки позис тадзсӧ шуны...
— А ми виччысьлам, — эз сетчы Зина. — И тэ мен сэки висьталан аскиа лунӧс.
— Эн сӧр, — нюмдіс Зоя. — Нинӧм абусӧ висьталан.
Лун куим мысти нывлы петкӧдчис мӧд серпас: сатшкӧны пуртӧн сылысь тӧдсасӧ. Сійӧ жӧ луннас Зоя ветліс висьтавны та йылысь зонлы, видзчысьӧмӧнджык пӧ ов, некодкӧд эн пинясь. Зон эськӧ эз ёна эскы, но кӧсйысис кутны висьталӧмторсӧ тӧд вылын. Но... векжӧ сійӧс сатшкисны. Клубын дискотека вылын нывсӧ абу юкӧмаӧсь. Бур, кӧть кувмӧныс абу лоӧма. Зоя шогӧ усис, быттьӧ сійӧ таын мыжа, эз куж тӧдсасӧ бура эскӧдны да...
Кутшӧмкӧ кад мысти ставнас сиктыс тӧдмаліс нывлӧн сям йылысь. Йӧзыс муртса эз вӧтлысьны сы бӧрся. Но Зоя некодлы нинӧм эз кӧсйы висьтавны: ме пӧ тадзсӧ ог вермы. Аддзыла пӧ кӧ мыйкӧ, ачым вола да висьтала. Вочасӧн Зоя гӧгӧрвоис: висьтав кӧть эн водзвыв лёк виччысянатор йывсьыс, оз отсав. Нылӧн став аддзылӧмторйыс збыльмыліс, кӧть кыдзи йӧзыс эз зільны дзебсьыны либӧ пышйыны сыысь. Сэсся вежӧртісны жӧ: судьбатӧ он веж. Кыдзи шуӧма, сідзи и лоас.
Зина ёна корліс чойсӧ, медым видзӧдлас сылӧн локтан олӧмас. Но Зоялӧн эз артмы. Петкӧдчӧмъясыс асьныс локтісны вежӧрас, кӧсйытӧгыс. А мед аслас кӧсйӧм сертиыс мыйкӧ аддзыны — эз вермы. Кӧть сэсся джынъясь.
11
Зарни куйліс юрсӧ лапаяс вылас лэдзӧмӧн да кывзіс сёрнитысьясӧс. Сійӧ ставсӧ гӧгӧрвоис: буракӧ, воддза олӧмас мортӧн вӧлӧма. Корсюрӧ и ачыс сюйсьыліс сёрниас, но понйӧс эз гӧгӧрвоны. И ним кутшӧмкӧ сылы сетісны — Зарни. Думыштасны жӧ! Мый, налы зарниыс оз тырмы? Аслас нимыс бурджык — Дружок. Но кыдз налы тайӧс шуны? И лапасӧ сетліс, и нюмъяліс — век ӧтарӧ Зарниасьӧны.
«Ставныслӧн эм кутшӧмкӧ тӧжд, — мӧвпаліс пон. — Ставныс мый йылысь кӧ пессьӧны, шогсьӧны. Муртса со оз кувны весиг, шудсӧ ассьыныс воштӧны да, олӧмыслысь вежӧртассӧ. А менам шудӧй на дорын зэв ичӧт: кӧзяин да шоныд чом кӧ эм и. Но найӧ менам абуӧсь нин. И та вӧсна ме зэв шудтӧм.
Менам кӧзяинӧн вӧлі зэв шань зонка. Сійӧ ёна радейтіс менӧ, ворсліс быд лун. А сэсся бать-мамыс торйӧдісны миянӧс. Ӧти лунӧ чукӧртісны став кӧлуйсӧ да тюрӧдісны ичӧт кӧзяинӧс ылӧ-ылӧ. Вӧтчылі эськӧ, гуляйтанінысь вои да, но эг суӧд. Ёна жӧ ме сэки бӧрді, никсі, думысь виччыси на. Эз локны бӧрсӧ. Тшыгъявны куті да, помӧйын мӧді луасьны. Сэні и тӧдмаси ӧти бомжкӧд. Шань дядьӧ. Вердліс менӧ. Сы дорӧ и кольччи овнысӧ — ӧти важмӧм гаражын. Сӧмын кыктор меным эз кажитчы бомжас: быд лун юис да чӧскыдтӧм дукӧн сысянь паркйис. Тулысбыд сы дорын олі. А сэсся менӧ кыйисны кутшӧмкӧ мужикъяс, нуисны машинаӧн да йӧртісны клеткаӧ. Ме кодь жӧ кӧзяинтӧм понъяс дорӧ. Найӧ и висьталісны: кӧзяиныд кӧ пӧ вежон мысти тэла оз лок, пагӧдасны, укол сюясны, и ставыс — ланьтан. Локтас кӧзяинӧй кыськӧ! Важӧн нин вунӧдіс. Та вӧсна эг ёна и пыксьы, кор менӧ нуӧдісны винысӧ. Лэдзи юрӧс лапаяс вылӧ, куни синъясӧс — и лэбзи... Дыр-ӧ лэбалі, ог тӧд. Места вылӧдзыс тай абу восьӧма-а.
Тані меным лӧсьыд. Ставныс радейтӧны менӧ, малалӧны. Кодӧс кӧзяин вылас бӧрйынысӧ-а? Людаӧс, гашкӧ? Ог, кага кындзиыс сылы некод оз ков. Олегӧс? Ог. Мыйкӧ сійӧ дзебӧ, оз ставсӧ висьтав. Закарӧс? Да сійӧ вывті ӧдйӧ пузьысь. Кӧнкӧ, ме вӧсна весиг тӧждысьнысӧ оз сяммы. Пӧдругаыс ӧд эськӧ мӧдӧс эз аддзы? Буракӧ, Григорий Михайлович лоӧ меным медбур кӧзяинӧн. Пӧрысь да, оз нин эновт менӧ, гортсьыс некытчӧ ылӧ оз мун ни. Кодарлань сэсся ачыс сетчас — ме сэтчань жӧ. Абу-ӧ мен веськодь? Кӧзяин кӧ эм и...»
12
Зоя дыр эз вермы ланьтны. Быдторйыс юрас бергаліс: и аслас олӧмыс, и йӧзыслӧн. Быттьӧ ӧтилаӧ ставыс гартчӧма. И мыйла сылы тайӧ водзвыв аддзыны кужӧмыс, оз вермы некодлы отсавны таӧн да? Нинӧм оз позь вежны. Сідзкӧ, и нинӧмла олӧмсӧ водзвыв тӧдны. Дыр на Зоя бергаліс вольпасяс, а сэсся ланьтіс жӧ. Бабушсӧ вӧталіс. Кык во сайын кувліс. Дзигӧдчылісны: ёна гажныс бырӧма.
— Ёна жӧ ме тэ вӧсна майшаси, комаад кор куйлін, — висьтасис бабыс.
— А тэ тӧдін та йылысь? — чуймис Зоя.
— Тӧді, дерт. Ми ӧд, кулӧмаяс, ставсӧ аддзам. Отсасям быд ногыс, кевмысям тіян вӧсна.
— Збыль?
— Збыль, збыль.
— А Енмыс эм?
— Эм, сӧмын сійӧ оз ёна миянлы петкӧдчывлы, уджыс уна да. Райнас ӧд веськӧдлыны жӧ колӧ, мед сэні нинӧм эз торксьы. Мед ловъясыс ас кадӧ воисны раяс, мед ас кадӧ му вылӧ лэччисны. Мед анделъясыс бура уджалісны, эз дышӧдчыны.
— Интереснӧйторъяс висьталан, бабуш. Думыштны весиг он куж... А кома дырйиыс йӧзыс кытчӧ веськавлӧны, тайӧс тӧдан жӧ? Либӧ найӧ ставсӧ вӧтасьӧны?
— Оз, оз вӧтасьны. Налӧн ловъясыс сэки олӧны муа-рая костын. Вир-яйыс му вылын, а лолыс вӧля вылын.
— Мыйла нӧ тэ сэки ме дорӧ эн волы? Кор ме дзик ӧтнам кольлі?
— Меным эз позь. Сэтчӧ лэдзӧны сӧмын отсасьысьясӧс.
— Кутшӧм отсасьысьяс?
— Найӧ отсалӧны муа-рая костын сибдӧм ловъяслы бӧр гортас муннысӧ. Колӧ кӧ быттьӧ. Тэныд паныдасис ӧти баб, пӧдӧ тай вӧлі. Тэ сійӧс мездін — и сійӧ тэнӧ мездіс.
— А коді сетіс меным выль кужанлунсӧ — водзвывсӧ аддзыны? Сійӧ жӧ?
— Эз. Тэ пытшкын вӧлі нин. Сӧмын петкӧдчис кома бӧрсяыд. Быд морт пытшкын ӧд мыйкӧ эм, оз тай век сійӧ воссьы-а...
— Баб, мыйла нӧ мен тайӧ кужӧмыс? Некодлы отсавнысӧ ог вермы да? Слава радиыс али мый?
— Абу, дитюк, абу. Отсӧгыд тэнад колӧ ӧти мортлы. Сӧмын сійӧ абу дзик ловъя.
— Куліс нин ӧмӧй?
— Эз на. Комаын сійӧ. Помнитан, зонкӧд тай тӧдмасин? Комаад.
— Закар?
— Да. Сылы колӧ отсавны. Мед на олыштас мортыс. Му вылас сійӧс некод оз виччысь, и лӧсьӧдчӧ мунны райӧ. А ӧд сэтшӧм на том! Олыштны на эськӧ сылы.
— Бабуш, а кыдзи нӧ?
— Юр-вемтӧ зэвтлы. Тэ верман. Сӧмын он на тӧд та йылысь. Унатор на верман.
— Висьтав, мый...
— Сійӧс тэ ачыд нин восьтан. Сьӧлӧмыд туйсӧ петкӧдлас. Кадыс воас да... Но меным сэсся мунны колӧ.
— Бабуш, сёрнитыштам на! Меным сэтшӧм на уна колӧ тӧдмавны!
— Оз позь, нылук. Енмыскӧд венӧ пырны оз позь.
— А ми тэкӧд аддзысьлам на?
— Ковмас кӧ, аддзысьлам.
13
Григорий Михайлович дыркодь нин видзӧдіс бипур вылас да шуис:
— Анделъясыд бара нин локтӧны. Со тай биыс кыдзи чеччавны кутіс...
И збыль: недыр мысти пещераӧ пырисны кык андел.
— Видза оланныд, ловъяс! Думыштінныд энӧ кодкӧ, кытчӧ мӧданныд? Либӧ тані кажитчис? Гашкӧ, кодкӧ талун райӧ кӧсйӧ вуджны?
Чӧв-лӧнь пуксис. Сэсся Олег шыасис:
— Ме кӧсъя.
— Талун? — юалана синъясӧн видзӧдліс сылань ӧти анделыс.
— Талун, — чорыда вочавидзис мужичӧй.
— Ме тэкӧд жӧ муна, — сетіс гӧлӧссӧ Люда.
— Бура думыштлінныд? — юаліс мӧд анделыс.
— Бура, — ӧтлаӧнмоз артмис Людалӧн да Олеглӧн.
— Но сідзкӧ мӧдім, — шуисны анделъяс. — Мукӧдыс верманныд колльӧдны. Кыркӧтшӧдз.
— Пукыштам бӧръяпом, — усис Людалы тӧд вылас мувывса оласногыс.
Пукыштісны. А сэсся петісны пещераысь да сувтісны кыркӧтш дорышӧ.
— Прӧщайтлӧй, — шуис нывбаба колльӧдысьяслы. — Гашкӧ, аддзысьлам на сэні...
— Люда, — виччысьтӧг сылань бергӧдчис Олег. — Прӧстит менӧ... Эг вермы водзджыксӧ шуны да... Сэки ӧд ме... Ме понда ӧд сэки ті машинанад бергӧдчинныд. Тэрмаси сэки... доймӧм пилы отсӧг вылӧ. Прӧстит, верман кӧ...
— Ме некытчӧ ог мун, — бергӧдчис мышнас Люда да бӧр пырис пещераӧ.
Олег мыжа морт моз лэдзис юрсӧ да нинӧм сэсся эз шу. Анделъяс босьтісны сійӧс сойбордйӧдыс кыкнан боксяньыс да чеччыштісны кыр йылысь.
— Со и ставыс, — кывкӧрталіс Григорий Михайлович да довгис пещералань. Бӧрсяньыс вӧтчисны Закар да Зарни. Люда зумыштчӧмӧн пукаліс пемыд пельӧсын, паръясыс тіралісны, но сійӧ эз бӧрд, сьӧлӧмыс быттьӧ чорзьӧма скӧрысла.
— Ог гӧгӧрво, мыйла Олегыс татчӧ веськаліс? — пинь пырыс сӧдзӧдіс нывбаба. — Виысьяс ӧд мӧдлаынӧсь...
— Люда, ме эг жӧ лысьт сэки шунысӧ, мед не дойдны, — шыӧдчис Григорий Михайлович. — Кагаыдлы шуӧма вӧлі кувны сійӧ луннас. Ачыд ӧд висьталін, кынӧмӧй пӧ зэв ёна висис. Чӧвтсис ӧд кагаыд, выкидыш лоис. Но сійӧ здукас ті веськалінныд аварияӧ. И ставыс вештыссис сы вылӧ.
— Мый ті сӧранныд?! — скӧрмис Люда. — Кокни йӧз шог йывсьыд сёрнитнытӧ...
— Люда, кывзы менӧ. Эн скӧрмы веськыд сёрниысь. Олег, дерт, мыжа. Сы пыдди вермис лоны кодкӧ мӧд. Но кага воштӧмыд — абу сы вылын. Эськӧ татчӧ эз веськав... Век ӧд кокньыдджык кодӧскӧ мыжавны.
— Сідзи, — нурбыльтіс Закар.
— Но мый, Люда, прӧститан Олегӧс? — юаліс Григорий Михайлович.
— Енмыс прӧститас, — гусьӧн вочавидзис нывбаба да бӧр вӧйтчис мӧвпъясас.
14
Зоя садьмис, нюжмасьыштіс. Заводитіс пелькӧдчыны керкаас. И другысь юрас быттьӧ дзенгис: вӧтыс тӧд вылас усис. Ставнас, бӧръя кывъясӧдзыс. «Зон. Закар. Колӧ сылы отсавны. Кыдзи?» — мӧвпаліс ныв. Лунтыр та йылысь думайтіс, но эз на тӧд, мый вермас вӧчны. Ӧд петкӧдчӧмъясыс асьныс локтісны юрас, а ӧні колӧ аслас вынъясӧн видлыны йитчыны сійӧ зонмыскӧд. Войнас нин, кор ставныс водалісны, Зоя сиптысис жыръяс да видліс уськӧдны тӧд вылас Закарӧс. Со найӧ мунӧны, кинас кутчысьӧмӧн, тӧдмасьӧны. Весиг ӧд эз аддзывлыны ӧта-мӧднысӧ пемыдысла, кылісны сӧмын киясыслысь шоныдлунсӧ да восьлассӧ.
— Закар, Закар... — тайӧ кывсӧ ӧтырышъя шуалӧмӧн Зоя став мӧвпсӧ веськӧдіс зонмӧс казьтылӧм вылӧ, быттьӧ став ловнас вуджис сійӧ кадас.
— Тэ коді? — ясыда кыліс ныв, а сэсся кодкӧ кутчысис киас. Тӧдса да шоныд.
— Закар? — шемӧсмӧмӧн артмис.
— А тэ? Зоя?
— Да.
— Тэ мӧй комаын на? Мыйла ме тэнӧ ог аддзы?
— Ме важӧн нин комасьыд петавлі...
— А кыдз сэсся ми ӧні тэкӧд сёрнитам?
— Кома бӧрын ме куті аддзыны унатор... Мый водзӧ вылӧ лоас на. Но ог ставсӧ.
— Ясновидящӧй мӧй?
— Сідз кымын...
— Мый менӧ виччысьӧ?
— Ог тӧд, Закар, сійӧс ог тӧд.
— А кыдзджык сэні ӧні му вылас?
— Лӧсьыд, гажа. Гожӧмыс регыд помасяс. Эг и тӧдлы...
— Миян тані ог тӧд мый. Ар ли тулыс, гожӧм ли тӧв. Абу кӧдзыд ни абу жар.
— Тэныд сэні кажитчӧ?
— Ачым на эг гӧгӧрво. Быть ӧд кӧнкӧ ов. Му вылас оз кыскы, и раяс вуджнысӧ быттьӧ кадыс эз на во...
— Мыйла нӧ му вылас бӧр он кӧсйы?
— Некод менӧ сэні оз виччысь...
— А олӧмыс? Сійӧ жӧ сэтшӧм бур! Ӧтчыд ӧд олам!
— Кодлӧн кыдзи... Меным овнысӧ эз ёна кажитчы.
— Но и мый! Сідзкӧ, став бурыс водзын на. Сӧмын колӧ виччысьыштны. Сьӧкыдсӧ да лёксӧ венӧм бӧрын и гӧгӧрвоан олӧмыслысь донсӧ.
— Гӧгӧрвои нин. Олӧмыс нинӧм оз сулав, абу кӧ весиг ӧти матысса морт.
— А ме? Кӧсъян, ме тэд лоа матысса мортнас?
— Ог тӧд... Мый, зонмыс тэныд оз тырмы сэні? Лов вылӧ кадтӧ воштан.
— Тырмӧ эськӧ да. Но эз на сюр на пиысь сэтшӧмыс... Мед сьӧлӧмӧс вӧрзьӧдіс...
— Ме ог жӧ вӧрзьӧд.
— Но... сійӧ ми видзӧдлам на... Абу ӧмӧй дивӧ, мый ме верми тэкӧд тасянь йитчыны?!
— Менӧ нинӧмӧн нин он шензьӧд.
— А позьӧ видлыны?
— Видлы...
Виччысьтӧг ныла-зон костын йитӧдыс вошис. Зоя быттьӧ паляліс, но сійӧ тӧдіс: тайӧ абу вӧт. И ӧні нывлы воссис выль дзебас.
15
— Закар, кытчӧ нӧ вошлін? — шензьӧмпырысь чепӧсйыліс пырысьлань Григорий Михайлович.
— Да ачым ог тӧд... — юрсӧ гыжйыштіс зон. — Ме тіянлы эг висьтавлы... Кор ме веськалі комаӧ, пемыдінын мунігӧн паныдалі нылӧс. Зоя нимыс. Ми сыкӧд зэв дыр мунім ӧтлаын, а сэсся торъялім. Но вот... Сійӧ петӧма комасьыс, а ме татчӧ...
— Сэсся мый? — юаліс Люда.
— Зоя корліс менӧ ас дорас. Ӧні. И ме ветлі. Сёрнитыштім. Сӧмын ӧта-мӧднымӧс эг аддзылӧй...
— Ог гӧгӧрво! Кыдзи? — чуймаліс нывбаба.
— Да сідзи... Сійӧ кужӧ йитчыны ловъяскӧд.
— Вот тай на! — шлапкерис кияснас Григорий Михайлович.
— Сійӧ ӧд и эм... — нурбыльтіс Закар. — Кӧсйылі нин райӧ... Эг удит. Аддзис...
— Мый нӧ сёрнитінныд кӧть? — окота лои тӧдмавны Людалы.
— Кӧсйӧ ёртасьны мекӧд.
— А тэ?
— Ог тӧд, колӧ оз.
— Сьӧлӧмыд мый шуӧ?
— Окота пӧ...
— Но и кывзы!
— Ог.
— Некор эн тэрмась шуны «огсӧ», — сюйсис Григорий Михайлович. — Позьӧ на ставсӧ вежны. Том на.
— А кыдзи нӧ р...
— Удитан на раяд, — быттьӧ керыштіс дед. — Олышт первой ме мындаыс...
— Сэсся Зояыдкӧд мусманныд ӧта-мӧдныдлы, — нюммуніс Люда.
— Кутшӧм ещӧ муслун? Вӧлі нин менам... ӧти, — скӧракодь шуыштіс зон.
— Тайӧ лоӧ мӧд пӧлӧс. Со тай кутшӧм интереснӧя ставыс заводитчӧ! — эскӧдіс Закарӧс нывбаба.
— Муслунсянь ставыс пансьӧ, — мӧдіс мойдны Григорий Михайлович. — Муслунысь артмин тэ. Олӧм чӧжыд корсин муса мортӧс. Аддзин, сэсся воштін, и олӧмыдлӧн вежӧртасыс воши. Вежӧртасыс кӧ воши, сідзкӧ, колӧ корсьны мӧдӧс. Мӧд муслун. Сӧмын сійӧ тэнӧ ловзьӧдас, ышӧдас выль олӧм вылӧ...
— Мичаа эськӧ висьталанныд да, — торкис дедӧс зон. — Но кыдзи ме верма ӧні радейтчынысӧ?
— Мӧвпъяс пырыд...
16
Зоя да Закар кутісны аддзысьлыны быд рыт. Сёрнитісны, бурджыка ӧта-мӧднысӧ тӧдмалісны. Нывлы тайӧ казьтыштіс карас велӧдчӧмсӧ, кор сійӧ тӧдмасис ӧти зонкӧд телефон пыр да часъясӧн сыкӧд бызгыліс. А коркӧ найӧ аддзысисны, и Зоялӧн сьӧлӧмас весиг нинӧм эз вӧрзьы: эз сэтшӧмӧс чайт аддзыны, ичӧт тушааӧс да омӧликӧс. Та бӧрын найӧ сэсся эз нин сёрнитлыны ни эз аддзысьлыны. Закаркӧд ставыс дзик аслыспӧлӧса заводитчис. Да и кылісны найӧ ӧта-мӧднысӧ мӧвпъяс пырыс. Закар, вӧлӧм, зэв интереснӧй, унатор йылысь тӧдӧ, быдторнас позис сыкӧд юксьыны. И, вӧлӧмкӧ, налы кажитчӧ ӧти пӧлӧс музыка. Ӧтчыд Зоя кык рыт чӧж эз вермы сыкӧд йитчыны, а коймӧд рытнас кор артмис, кыліс зонлысь дузӧм гӧлӧссӧ:
— Кытчӧ та дырасӧ вошлін?
— Эг вермы. Вынӧй эз тырмы, вывті сьӧкыд лунъяс вӧліны да... А мед эн скӧрав, лӧсьӧді тэныд козин... Кылан?
Ныв ловзьӧдіс магнитофонсӧ.
— Менам радейтана группаӧй! Кутшӧм ёна гажӧй бырӧма! Аттьӧ...
— Енлы.
— Жаль, ме ог вермы вӧчны козинсӧ воча. Но думыштлыны кӧ...
— Мый тайӧ вӧлі? Вом доръясӧй шонавлісны... Сэтшӧм небыд, чӧскыд...
— Кажитчис?
— Ме некор на эг окасьлы... Эг чайт, мый медводдзасьыс тадзи лоӧ...
Зоя вочасӧн кутіс йитчывлыны Закаркӧд эз сӧмын гортас, но и ывла вылын. Ныв мичаа вӧччыліс, синъяссӧ краситыштліс и петавліс гуляйтны Закаркӧд. Зоя тшӧкыда ветліс ва дорӧ. Найӧ ӧтлаын кывзісны юыслысь гыалӧм шысӧ, каляяслысь горзӧмсӧ. Зэра поводдяӧ ныв пуксьыліс ӧшинь дорӧ: найӧ кыкнанныс радейтісны гымалӧм-чардалӧм да гырысь зэр чутъяслысь ӧшиньӧ гольӧдчӧм.
— Кылан, Закар? Тӧдан, кодъяс кодьӧсь зэр тусьясыс?
— Ог.
— Найӧ дзик некодлы ковтӧм ловъяс кодьӧсь... Лэбӧны, лэбӧны енэжсянь, кодъяскӧ усьӧны няйтӧ, кодъяскӧ — керка вевт вылӧ, а этайӧяс исковтӧны стеклӧ кузя, здук кежлӧ аддзылӧны керкаын олысьяссӧ и водзӧ тюрӧны, йиджӧны муӧ. Косьмӧм мулы кындзи, найӧ сэсся некодлы оз ковны.
— Регыд на ме ачымӧс сэтшӧмӧн жӧ кылі — ӧткаӧн, мустӧмӧн, ковтӧмӧн...
— А ӧні... мыйкӧ вежсис?
— Вежсис, дерт. Ӧні менам эм тэ.
— Мый сэсся мӧжган?
— Думайтан, сэтшӧм кокни му вылас бӧр веськавны? Ӧти делӧ — татчӧ, а мӧд делӧ — бӧр... Верма ог ме ачымӧс ловзьӧдны? Сыысь пола...
— Ме отсала. Тэ сӧмын ачыд зэв ёна кӧсйы! И артмас. Локтан?
— Зоя, ме...
Йитӧдыс виччысьтӧг вошис. Но ныв тӧдіс, мый кӧсйис шуны Закар. Чужӧм вылас шуда нюмӧн Зоя недыр видзӧдыштіс на ывласӧ югзьӧдысь чардалӧм вылӧ да пӧт кань моз гӧгыльтчис вольпасяс.
17
Григорий Михайлович да Люда нюмъялӧмпырысь видзӧдісны на дорӧ матыстчысь Закар вылӧ. Шуда синъяснас зон ӧти вылас видзӧдліс, сэсся мӧд вылас, но нинӧм эз шу. Бӧжсӧ легӧдӧмӧн Зарни мыйкӧ виччысис жӧ...
— Но, висьтав нин, — эз вермы кутчысьнысӧ Люда.
Закар здук-мӧд чӧв на оліс, а сэсся шуис:
— Буракӧ, ме радейтчи.
— Уф! — кокниа лолыштіс дед. — Умсялін жӧ сэсся... Но ӧні, кӧнкӧ, раяд он нин лӧсьӧдчы мунны?
— Ог. А кыдзи бӧр вир-яям веськавны?
— Тэ сыысь эн пов. Овнытӧ кӧ окота лои, то и ловзян нин кыдзкӧ-мыйкӧ... — такӧдіс зонмӧс Григорий Михайлович.
— Да. Колӧ. Ме ӧні абу нин ӧтнам.
— Но и бур, мый гӧгӧрвоин... Закар, ми тані тэнад ветлігкостіыд сӧветуйтчыштім Людакӧд... Да ми... Талун колям тэнӧ, — норпырысь висьталіс дед.
— Райӧ?
— Да.
— Миянӧс сэні виччысьӧны. А тэ аддзин жӧ матысса мортӧс, — пырӧдчис сёрниӧ Люда.
— Закар, татчӧ сэсся эн нин веськӧдчы, — тапкӧдыштіс зонмӧс пельпомӧдыс Григорий Михайлович. — Му вылад кор лэччан, эн жӧ вунӧд миян вӧсна сисьяссӧ пуктыны.
— Аддзылан кӧ верӧсӧс, — шуис Люда, — висьтав сылы, мый нинӧмысь сійӧс ог мыжав. Важ мозыс радейта на и... Но кагукӧй...
— Ме гӧгӧрвои, Люда. Висьтала.
Регыд мысти локтісны анделъяс. Кыркӧтш вылын куимнан лолыс топӧдчылісны: тані коллялӧм кадколастнас найӧ быттьӧ семьяӧн нин лоисны. Люда да Григорий Михайлович кутчысисны кияснас анделъяскӧд да чеччыштісны. Зарни видзӧдліс Закарлань нор синъясӧн да увтчӧмӧн лэбыштіс на бӧрся увлань, вунӧдінныд пӧ менӧ. Зон бара на коли ӧтнас.
18
Зоя талун бобув моз жбыркъяліс. Лавкаас быд пырысьлы нюмъяліс, ставныскӧд меліа сёрнитіс. Весиг юысь-кодалысьяскӧд эз пинясь, но уджйӧзнас век жӧ эз сет курыдторсӧ. Рытланьыс нин Зинаыс пырис, ӧтлаын пӧ удж вывсьыд каям. Сэсся казяліс нюмъялӧмсӧ да серӧктіс:
— Мый нӧ, пластическӧй операция вом вылад вӧчин? Дугдывтӧг нюмъявны кутан, вомыд оз сиптысь да?
— Да. Но операциясӧ мӧдлаӧджык вӧчисны.
— Кытчӧ нӧ?
— Сьӧлӧмӧ.
— Вай эн гудрась! Кутшӧмкӧ зонкӧд мӧй тӧдмасин?
— Да.
— Коді сійӧ?
— Тэныд ставсӧ и висьтав. Зоя игналіс лавкасӧ пытшкӧссяньыс да кутіс артавны лунтыръя вузалӧмторсӧ. Джынвыйӧ арталіс нин, но син водзас виччысьтӧг пемдіс. Сэсся бӧр югдіс. Аддзис: больнича, дас ӧкмысӧд палата, крӧвать вылын куйлысь зон. Сьӧд юрсиа, паськыд пельпомъяса. Синъяссӧ куньӧма, но таысь кажитчис нӧшта на мичаджыкӧн. Орччӧн сулалӧны еджыд халатаяс. Буракӧ, бурдӧдысьяс.
— Аски ковмас кусӧдны аппаратсӧ. Рӧдвужсьыс некод эз лок. Ми сэсся ог вермӧй виччысьны. Государстволӧн та мында сьӧмыс абу...
— Сідзи, дерт. Татшӧм висьысьыс абу этша. Пыр кодкӧ доймӧма. И оз быдӧнлӧн рӧдвужыс вермы отсавны. Вывті дона артмӧ комаын куйлысьясӧс бурдӧдӧмыс.
— Да. Кӧть и жаль, но ковмас кусӧдны.
— Оз кӧ ачыс садьмы...
Зоялы сэтшӧм лёк лои тайӧс аддзылӧм бӧрын. Эз весиг помав уджсӧ, эновтіс ставсӧ, кватитіс чойсӧ киӧдыс, игналіс лавкасӧ да тӧвзис гортланьыс.
— Зоя, мый лоис? — кашкигтырйи вӧтчис сы бӧрся Зина.
— Бӧрыннас висьтала. Колӧ талун жӧ мунны карӧ!
— Но талун нинӧм нин оз ветлы. Кыдзи тэ кӧсъян воӧдчыны? Да и аски, буракӧ, нинӧм оз ло, вӧскресенньӧ да.
— Веськодь. Меным быть колӧ мунны.
— Он и висьтав?
— Ог.
Зоя чукӧртліс нин кӧлуйсӧ, но бать-мамыс эз лэдзны: кытчӧ пӧ вой улас петан. Ныв игнасис жыръяс да сыркъялӧмӧн бӧрддзис. Сійӧ эз кӧсйы воштыны сӧмын на сюрӧм муса мортсӧ. Вывті ёна майшасьӧмысла ныв эз вермы петны йитӧд вылас, да нӧшта на ёнджыка синваыс мӧдіс тюрны.
19
Асывводз пыкталӧм синъяса Зоя петіс туй вылӧ. Машинаясыс эз на ветлыны. Сэсся заводитісны жӧ, но некод эз сувт. Ныв ветлӧдліс ӧтарӧ-мӧдарӧ да мӧвпаліс Закар йылысь. Час мысти кымын удайтчис сувтӧдны кер кыскалан машина, но сійӧ муніс сӧмын орчча сиктӧдзыс. Гашкӧ, куим ли нёль машинаӧн Зоя воӧдчис карас да. Сӧмын найӧс виччысигкостіыс колис уна кад. Лун шӧрын кымын ныв чеччис карын. Кыйис такси. И другысь вунӧдіс адрессӧ. Коркӧ эськӧ пасйыліс да, Закарыс висьтавліс. Видзӧдліс сумкасьыс — абу, гортас кольӧма. Зоя тшук эз бӧрддзы, но кутчысис. Ӧні эз на позь. Таксистыс нуис сійӧс больничнӧй городокӧ. Гашкӧ пӧ, тані куйлӧны сэтшӧм висьысьясыс да? Ныв дыркодь на котраліс больничаысь больничаӧ, юасис бурдӧдысьяслысь, висьысьяслысь. Висьталісны. Ӧти медсестра весиг вайӧдіс местаӧдзыс. Со и сійӧ — дас ӧкмысӧд палата. Зоя тіпкан сьӧлӧмӧн восьтіс ӧдзӧссӧ — крӧватьыс вӧлі куш.
Ныв кутчысис стенмас да ырӧстӧмӧн бӧрддзис. Эг пӧ и удит аддзӧдлынысӧ. Сэсся лӧньыштіс да нырсӧ кыскалӧмӧн довгис бӧр. Друг кодкӧ кыскыштіс сійӧс гач кокӧдыс. Видзӧдліс — виж рӧма кутшӧмкӧ пон. Зоя кышнитіс да водзӧ мӧдліс, но пон эз лэдзчысь, а быттьӧ кыскис сійӧс орчча палатаас. Ныв пырис сэтчӧ пемӧс бӧрся — и джӧм сувтіс. Сы водзын куйліс тӧрыт на петкӧдчылӧм зонмыс.
— Закар! — радпырысь горӧдіс ныв да уськӧдчис куйлысь дорӧ.
— Зо-я, — слаб гӧлӧсӧн воча шыасис зон да небыда нюмъёвтіс.
Виж рӧма пон гажаа увтыштіс да вошис ӧдзӧс сайын. А кык радейтысь морт меліа видзӧдісны ӧта-мӧд выланыс кияснас кутчысьӧмӧн.
