БЫДӦН ЧУЖӦ ОВНЫ

Сӧмын на шондіыс мыччысьыштіс вӧртас сайсянь, а Мирон Анна вӧлі кок йылас нин. Сюся ломтыштіс пачсӧ, пуыштіс рок. Гашкӧ, нукъясыс локтасны, быттьӧ тай кӧсйӧны вӧлі-а. Ачыс эз сёй — сьӧкыд лоас вӧрад муннытӧ. Чышкис дзуртысь пӧвъяса джоджсӧ, босьтіс кык нянь шӧрӧм, чуман да петіс туйӧ. Веськӧдчис ылынкодь лӧзалысь раслань. Орччӧн югыд шонді улын зарниӧн дзирдаліс ю.

Ва веркӧсас ворсӧдчысь шондіыс чолӧмасис Аннакӧд, югзьӧдіс сылысь чусмыны заводитӧм, но век на мича лӧз синъяссӧ. Унаӧс ылӧдліс тайӧ синъяснас том дырйиыс, но сьӧлӧм вылас воис сӧмын ӧти — Петыр Вань. Сыкӧд и йитіс олӧмсӧ Анна, эз ышты мукӧд зонъяслӧн мичлун вылӧ. Вань кӧть и эз ёна мича вӧв, но шаньлунӧн йиджтысьӧм сӧдз синъясыс, мелі сьӧлӧмыс венісны том нылӧс. И во мысти сиктын юргис гажа кӧлысь.

Со и вӧр. Сӧстӧм сынӧда вӧр. Анна азыма апаліс сынӧдсӧ, кольӧм восянь ӧд эз на волы татчӧ. Весиг чужӧмсӧ везйӧдлӧм чукыръясыс быттьӧ веськалыштісны нимкодьысла, радлунӧн тырӧм лӧз синъясыс кытшовтісны гӧгӧрбок. Но... Мый нӧ тайӧ? Буретш чӧдъяинас, кытысь вотчылісны нэмъяс чӧж, сьӧдвидзисны нитш кульӧминъяс... Кутшӧмкӧ сьӧлӧмтӧм морт муыслысь кучиксӧ кульӧма... Абу гӧгӧрвоӧма кытыськӧ мӧдлаысь нитшсӧ перйыны, татысь киыс лыбӧма босьтны. Регыд-ӧ сэсся выль чӧд кустъяс петасны, абу и мӧвпыштлӧма. Анналӧн пузис сьӧлӧмыс, но лӧгавны вӧрын эз позь: оз мойви. Нывбаба чышъянасис да горакодь шуис: «Сет, Господьӧй, ассьыд озырлунтӧ, юксьышт чӧднад», — и мӧдіс вотчыны. Чӧд тусьясыс пев пом гырсяӧсь, здукӧн и чукӧрмӧ киад. Анна вотӧ ки тырыс, сэсся пӧльыштӧ — унджык ёгыс лэбзьӧ, этшаджык ковмас гортас весавны.

Синъясыс сюся котралісны, корсисны гырысьджык тусьяс. Тонӧ, сяргӧдчӧмаӧсь тай ӧтчукӧрӧ! Нывбабалӧн кокъясыс асьныс и нуисны сэтчӧ. Нитшсялӧм мыр сайысь эськӧ сэтшӧм жӧ гырысь тусьяс казявлас, да кысь нин: вунӧдас либӧ кокыс водзӧ нуас. Анналӧн киыс корсюрӧ тӧдлытӧг сюйліс юмов тусьсӧ вомас, и сійӧ пыр жӧ сывліс, чӧскаммӧдліс вом пытшкӧссӧ. А выль чӧдъяинӧ мунігӧн весиг чумансьыс мӧдіс вомас сюявны... Видіс жӧ эськӧ асьсӧ, да мый вӧчан: он ӧд вурышт вомтӧ. Сідзи и вотчис: то дозмукас, то вомас...

Лун шӧр кад нин вӧлі, кор чуманыс тырис. Шонді югӧръясыс писькӧдчисны пуяс костӧдыс, визъялісны веж нитш кузя. Анна шуис шойччыштны. Нуръясьыштіс няньӧн да чӧдйӧн — со и став пажыныс. Гусьӧник шувгисны пуяс, шӧпкӧдчисны ас костаныс, сӧмын «ш-ш-ш» кыліс. Кык коз пу быдмисны дзик орччӧн, ӧта-мӧд бердас топӧдчӧмӧн, он весиг гӧгӧрво, ӧти пу тайӧ либӧ кык. Анналӧн виччысьтӧмысла нюмыс петіс, а сэсся синваыс тюрӧбтіс, верӧсыс тӧд вылас уси да. Ваньыс и вӧлі сылӧн сьӧлӧм бурдӧдысьӧн, пыр казявліс Аннушлысь шогсьӧмсӧ: топӧдас вӧлі гӧтырсӧ ас бердас небыдика да сэтчӧдз оз лэдз, кытчӧдз Анна сьӧлӧм майшӧдланторсӧ оз висьтав. Верӧсыслӧн сывйын сійӧ кыліс асьсӧ став лёксьыс торйӧдӧмаӧн, став шогыс сэки вунліс.

А кутшӧм шуда вӧлі Ваньыс, кор Анна висьталіс нӧбасьӧм йывсьыс! Ки вылас дась новлӧдлыны гӧтырсӧ. Горт гӧгӧр уджсӧ ставсӧ ачыс вӧлі вӧчас: керкатӧ пелькӧдас, тасьті-паньтӧ мыськас, пес-ватӧ пыртлас, песласяс и пожъясяс. «Зарни сьӧлӧма морт», — мӧвпыштлывліс Анна верӧс йывсьыс. Кор локтіс гӧтырысла да пиысла роддомас, синъясыс дзирдалісны шуда биӧн, нимкодьысла ӧтарӧ нюмъяліс. Эз тӧд весиг, мый вӧчны: муса Аннушыслы дзоридзьяссӧ сетны либӧ ичӧт кагуксӧ киас босьтлыны. Медбӧрын небыдика сывйыштіс кыкнаннысӧ, Аннушсӧ да Мишуксӧ, козьналіс гӧтырыслы дзоридзьяссӧ, а сэсся полігсор босьтіс кагасӧ мам кияссьыс. Орччӧн мунысь медсестралӧн весиг нюмыс петіс шуда семья вылас.

Квайт во колис сійӧ кадсяньыс, Миша школаӧ нин мунысь вӧлі, кор Анна мӧдысь сьӧктіс. Тайӧ пӧрйӧ чужис ныв. Роддомас Аннушлӧн ки вылын ичӧт Светочка помся нюмъялӧ пиньтӧм вомнас. Шуда мамыс виччысьӧ верӧссӧ, но сьӧлӧм вылас мыйкӧ дільквидзӧ, оз сет помӧдз радлыны. «Эз-ӧ мыйкӧ Ванюккӧд туяс ло, Мишуккӧд ли», — майшасьӧ Анна, но пыр и лӧньӧдӧ асьсӧ: «Чӧв! Мый вермас лоны?»

Кор медсестра чукӧстіс сійӧс телепон дорӧ, сьӧлӧмыс мӧдіс лёкысь нӧйтчыны. Звӧнитіс батьыс:

— Аннуш... Сӧмын эн повзьы... Пуксьыштлы улӧс вылӧ...

Анна воштіс кыв-ворсӧ, надзӧник пуксис диван помӧ, горшас мыйкӧ гӧрддзасис...

— Пуксин?.. Меным сьӧкыд та йылысь висьтавны, но... Ваньыд... Ваньыд Мишакӧд... тэныд чери кӧсйисны кыйыштны... локтігкежлад... Тӧла вӧлі... Пыжыс бергӧдчис... Найӧ... пӧдісны... Аскомысь гуалам. Аннуш, крепитчы! Ме вола тіянла, кылан? Кылан?.. — юасис батьыс, но нылыс нинӧм эз кыв, садьтӧг куйліс диван вылын.

Кык лун эз вермы сайкавны Анна ыджыд шогысь, син гуранъясыс вӧйисны. Синваыс быри, но сьӧлӧмыс бӧрдіс дугдывтӧг. Анна некодкӧд эз сёрнит, весиг кагасӧ эз нёньӧд. Светочкаӧс вердіс орччӧн куйлысьыс. Батьыс эськӧ и воліс нала, да сідз бӧр и муніс, мамсӧ ыстіс, гашкӧ пӧ, тэ мыйкӧ верман вӧчны. Мамыс первой дыр сёрнитіс нылыскӧд, бурӧдіс думсьыс, но Аннуш нинӧм эз кыв, пыр ӧтилаӧ видзӧдіс. Быттьӧ олӧмыс сувтӧма, синъясас эз вӧв ловъя биыс, шогыс кусӧдіс сійӧс. Мамыс эз тӧд, мый вӧчны, кыдзи ловзьӧдны нывсӧ. Дыр пукаліс орччӧн, а сэсся босьтіс кагасӧ да Аннушлы син водзас вайис, аддзан он пӧ. Аннуш водзӧ веськодьпырысь видзӧдіс... «Аддзан он кагатӧ! — горӧдіс сэки мамыс. — Тшыглы ӧд виан! Аннушка! Аннуш! Видзӧдлы! Мыйла либӧ чужтін!» Сэсся эз вермы терпитны — ырзӧмӧн бӧрддзис. Эз кольччы сыысь и Света, бӧръя лунъяссӧ сійӧ эз на и дугдывлы бӧрдӧмсьыс. Ӧти жырйын куйлысьясыслӧн весиг синваыс доршасис, а Анналӧн сьӧлӧмыс быттьӧ изйысь. Но со мыйкӧ вӧрзис синъясас, куим лунӧн чукырӧссьӧм чужӧмӧдыс исковтіс синва моль, сэсся мӧд, коймӧд...

— Мам... Мам! — нетшыштчис Анна крӧвать вылысь, бан бокъясыс вазьӧмаӧсь, мӧдіс окавны мамсӧ, нывкасӧ... А сэсся мудзӧмысла лигышмуніс. Пукалыштіс, шойччыштіс... Да мӧдіс нёньӧдчыны. Светукыс нёнясис азыма: мам йӧлыд ӧд медся на чӧскыд. Нёнясьыштас, сэсся видзӧдлас мам вылас, быттьӧ гӧгӧрвоӧ ставсӧ. «Батьыслӧн синъясыс», — нимкодьпырысь казяліс Анна, но сьӧлӧмсӧ бара на ёнтыштіс бурдтӧм дойыс.

Мӧд луннас мамыскӧд да нылыскӧд Анна кайис гортас. Сьӧкыд эськӧ вӧлі мунны куш керкаас, но бать-мамыс дінӧ эз кольччы, колӧ пӧ кыдзкӧ надзӧник велавны. Керкаыс быттьӧ лолаліс бырӧм батя-пиалӧн лов шыӧн. Узьны водігас Анна дзигӧдліс Ванюкыслысь дӧрӧмсӧ да сідзи и унмовсьыліс, сьӧлӧм вылас кокньыдджык лоліс да. А мӧдысь верӧс сайӧ петӧм йылысь весиг эз и мӧвпав, став муслунсӧ сетіс Светуклы, мортӧдз нывсӧ вайӧдіс. Ӧні со карын олӧ, пиянсӧ — Сергейӧс да Сашаӧс — мамыс дорас сиктас ыстылӧ, да и ачыс отпускалігас волывлӧ.

Мирон Анна зэв ёна радейтіс нукъяссӧ, но ёнджыка Сашаӧс — ичӧтджыксӧ. Зэв нин ёна Мишукланьыс муніс да сійӧн, гашкӧ? Светалӧн бӧръяысьсӧ волігас эня-нылалӧн зыксьӧм кодь артмис. Света мырдӧн корис мамсӧ овны ас ордас, карас, но Мирон Анна сӧмын «ог» шуаліс. Том дырйи пӧ карас эг сетчы да ӧні ог нин мун. Сиктын пӧ медся на лӧсьыд, дай керкаӧс эновтны ог вермы.

Сэки ыръянитіс Анна, а ӧні гӧгӧрвоис, кутшӧм сьӧкыд лоӧ ӧтнаслы кузь тӧвнас. Воысь-во эбӧстӧммыны кутіс, а бӧръя кадас нӧшта юрсьыс ставыс кутіс петны. Тайкӧ керкасӧ сотас, чайниксӧ кӧ кусӧдны оз слӧймы. Мый нин мукӧд висьӧм йывсьыс висьтавны: джадж тырыс тай быдсяма лекарствоыс. Медсясӧ Анна сьӧлӧмсьыс юлӧ. Вӧрас чукӧртчигӧн дасьтіс жӧ пызан вылас гоз-мӧд кизь-таблеткасӧ.

Анна ышловзис, кольӧмасӧ казьтыштіс да. Сійӧ бара видзӧдліс кык коз вылӧ, зілис кольны найӧс вежӧрас, гашкӧ пӧ сэсся ог нин волы татчӧ да, мӧдліс нин чеччыны, но виччысьтӧг чужӧмыс кельдӧдіс, синъясыс былялісны. Анна кутчысис сьӧлӧмас, ёсь дойысла кусыньтчис, ымӧстіс... Тіралысь киясӧн нывбаба мӧдіс корсьны зепсьыс колана кизьсӧ, но сійӧ некыдз эз сюр. Анналӧн юрас вирдыштіс: «Вунӧма, пызан вылӧ коли...» Топӧдіс кияссӧ морӧс бердас, сьӧкыда ышлолаліс. «Кула, нукъясӧс ни нылӧс аддзывтӧг, — шогаліс Анна. — Некод нин меным оз отсав...» Сійӧ кунис синъяссӧ. Первойсӧ вӧлі са сьӧд пемыд, а сэсся вочасӧн пондіс югдыны. Син водзас сувтіс югыдлӧз енэж, паськыд, быдсяма дзоридзьясӧн ойдӧм видз. Эрд помланьыс важкодьыс на том сулаліс Петыр Вань. «Раяд тай оз пӧрысьмыны», — мӧвпыштіс Анна, а аслас синваыс петӧ, сы дыра нин верӧссӧ эз аддзыв да.

— Видза олан, Анна! — нимкодьпырысь шыасис Ваньыс.

— Видза олан, Ванюк, — тіралысь гӧлӧсӧн воча шуис Анна.

— Мый нӧ бӧрдан? Эн бӧрд... — бурӧдіс гӧтырсӧ Вань. — Лок ме дорӧ.

Анна кӧсйис чеччыны да воськовтны, но сійӧс быттьӧ тувъялӧма му бердас.

— Тэнӧ мыйкӧ кутӧ? — юасис Вань. — Гашкӧ, карӧ кӧсъян мунны, Света дорӧ.

— Мый нӧ ме карсьыс вошті? — вочавидзис Анна да тӧдлытӧг котӧртіс верӧс дорас, быттьӧ бордъяс быдмисны. Со сійӧ матын нин, мусаыс, радейтанаыс, кияссӧ сылань нюжӧдӧма. Но Анна виччысьтӧг крукасис, ставыс син водзсьыс вошис: и Ваньыс, и енэжыс, и эрдыс.

Анна восьтіс синъяссӧ и чуймис, гӧгӧр важ моз шувгисны пуяс, а орччӧн куйліс чӧд тыра дозмукыс. «Вӧт али вемӧс тайӧ», — мӧвпыштіс нывбаба. Кӧнкӧ гораа чардыштіс. «Илля Великӧй, Илля пророк, небеса вылын кылӧ ловъя Ен», — шуаліс Анна, но гымыс пыр матысмис. Сьӧд кымӧр ӧдйӧ ньылыштіс югыд шондісӧ, ывлаас пемдіс. Нывбаба кватитіс дозмуксӧ да гымсӧ лӧньӧдана кывъяс шуалігтыр сюся шавксьӧдіс гортланьыс. Кысь и чужис выныс? Тэрмасигас унаысь крукасьліс, но чумансӧ кутіс крепыда. Вӧрсьыс петігӧн нин крукасис турун пиӧ дзебсьӧм вужляӧ, чуманыс лэбзис кисьыс, а ачыс пласьтмуніс нитш вылӧ. Сьӧкыдпырысь чеччис, став чӧдйыс киссьӧма. Вотӧссӧ чукӧртны эз мӧд, «рӧдительяслы пӧ», кватитіс чумансӧ да тірӧдіс видз кузя. Но кутшӧм ёна кӧть эз тэрмась, а сьӧд нопъя кымӧрыс суӧдіс да мӧдіс кӧшысь моз кисьтны кӧдзыд зэрсӧ. Анналӧн мудзӧм ки-кокыс ӧдва нин вӧрисны, коліс шойччыштны. Сулик ва, зэрыс сылы вӧлі веськодь нин. «Эсійӧ кыдз дорас воа, и шойччышта», — мӧвпыштіс Анна да веськӧдчис туйбокса пашкыр кыдз пу дорӧ, коді паськыда шевкнитчӧм увъяснас легӧдігтырйи быттьӧ корис мудзӧм нывбабаӧс сӧстӧм сывйӧ. Ичӧтдырйиыс на Анналы пӧчыс висьтавліс, кыдз пуыд пӧ сетӧ вын. Сэки нывка эз эскы, но ӧні мыйкӧ тойлӧмӧн тойліс сійӧс пу дорас. Анна кокньӧдана ышловзис, кор нёровтчис сьӧд визя еджыд сарапана пу дорӧ. Сьӧлӧмыс ёна тіпкис, юрыс мӧдіс бергӧдчыны. Кӧнкӧ весьтас гораа гымакыліс, енэжсӧ поткӧдіс-югзьӧдіс яръюгыд чардби.

Мирон Анналӧн сьӧлӧмыс личалыштіс, но мыйлакӧ лоис деливӧ, кыскис гортас. Кыдз улысь петӧм бӧрын лои нӧшта на шуштӧмджык. Визьӧн куйлысь сикт кыскис вевт улас, шоныдінӧ. Сиктсянь, тыдалӧ, торйӧдчис кутшӧмкӧ вуджӧр, веськӧдчис юлань. «Оз тай пукавсьы кодлӧнкӧ гортас», — шензьыштіс Мирон Анна. Ю пӧлӧн кайысь мыгӧр пыр матысмис и лои сэтшӧм тӧдсаӧн, мый нывбаба весиг сувтіс. «Миша? Мишук?!» — юаліс нисьӧ горӧдіс Анна. Локтысь мортсянь воськов кызь-комын ылнаын куйлісны кымыньтӧм пыжъяс. «Чери кыйны али мый мӧдӧма? Татшӧм поводдяӧ? — вирдыштіс юрас. — Миша!!! Эн му-у-ун! Пӧ-ӧ-дан!» Пӧрысьлун вылас видзӧдтӧг нывбаба мӧдіс сьӧкыдпырысь котӧртны. Ю бокті восьлалысь зонка казяліс жӧ сійӧс да уськӧдчис паныд. Сійӧ мыйкӧ горзіс, но сувтса зэр понда нинӧм эз кыв. И со — тӧдса чужӧм. Сы мында во мысти... Сэтшӧм жӧ мича да муса. Матын нин, регыд нин Анна топӧдас ас бердас писӧ... Но друг мыйкӧ чорыда сӧтыштіс юрас, син водзас руаліс. Бӧръяпом Мирон Анна аддзыліс Мишукыслысь повзьӧм синъяссӧ, аслас тушаыс лои гӧн кодь кокни, торъяліс мусьыс... Ставсӧ кутіс аддзыны вылысянь. Со Мишукыс уна во мысти локтіс видлыны мамсӧ. «Но мыйла повзьӧма, синъясыс вазьӧмаӧсь, вомыс векыштчӧма? Мыйла «ыджыд мам» горзӧ... Да тайӧ жӧ Саша! Код дорӧ нӧ котӧртӧ? Тӧдса тай нӧ?.. Ме али мый?.. Ме? Ме... кулі? Ме абу».

Саша уськӧдчис ыджыд мамыс дорӧ. Сійӧ некыдз эз эскы, мый чардбиыс лыйис буретш ыджыд бабыслы, кытчӧдз эз аддзы сылысь потӧм, вирӧн ойдӧм юрсӧ. Чашкалӧм югыдлӧз синъясас вӧлі и шудлун, и шензьӧм, паръясыс нюммунӧмаӧсь... Саша ырзӧмӧн бӧрддзис, пуктыліс пельсӧ сьӧлӧм бердас, видліс кисӧ — абу на кӧдзалӧма... Мӧд киас ыджыд мамыс вӧлі шамыртӧма тыртӧм чумансӧ.

Саша тупкис ыджыд мамыслысь синъяссӧ да дыр на куйліс орччӧн, эз лысьт муннысӧ. Суседъяссяньыс Саша тӧдмаліс, мый бабыс кӧсйӧма ветлыны вотчыны, и петіс паныд, дыр эз кут локны да... И со...

* * *

Мирон Аннаӧс гуалісны верӧсыскӧд да пиыскӧд орччӧн, кыдзи ачыс и тшӧктыліс. Олӧмыс кӧ эз вӧв шуда, гашкӧ, енэж вылас аддзас ассьыс шудсӧ?

Гажа тулысын, кор ставыс чужӧ-ловзьӧ, Мирон Анна гу весьтын мыччысис ичӧтик кыдз пу, восьтіс синъяссӧ да видзӧдліс выль, тӧдлытӧм на олӧм вылӧ, нэриник коръяснас кыліс тӧврулысь небыдик пӧльыштӧмсӧ — выль олӧмлысь лов шысӧ.

Лолыд пӧ вермӧ вуджны и мортлы, и пемӧслы, и весиг пулы. Гашкӧ, тайӧ ичӧтик кыдз пуыслы олӧмсӧ Мирон Анналӧн лолыс сетіс...

Быдӧн чужӧ овны, и колӧ кужны видзны олӧмтӧ, ӧд сійӧ сэтшӧм дона.