ВЫЛЬ ШКОЛА

Колян номер «Югыд туйын» вӧлі гижӧма, Обоно пӧ кӧсйӧ восьтыны таво 4 выль пӧлӧс школа — «Крестьянскӧй Молодёжи». Гижӧма вӧлі: татшӧм школаысь пӧ петасны выль пӧлӧс уджалысьяс — выль туй вылӧ деревняясӧс сувтӧдысьяс.

Ме ногӧн, татшӧм школаыд зэв буртор миян коми деревнялы. Мед ёнджыка крестьяна тӧдасны сы йылысь, кӧсъя неуна содтыштны сы дінӧ, мый вӧлі гижӧмаӧсь нин выль пӧлӧс школа йывсьыд.

Школа Крестьянскӧй Молодёжи — шӧркодь школа. Сэтчӧ босьтӧны грамотнӧй том йӧзӧс, ар 14-сянь 18-ӧдз кымын.

Медвойдӧр босьтӧны сэтчӧ гӧльджык крестьяна челядьӧс, сэсся шӧркоддьӧм олысьяслысь. Оз дзикӧдз тупкыны ӧдзӧссӧ сэтшӧм школалысь и озыр крестьяна челядьлы, сӧмын налы медбӧръя ӧчередь.

Сэсся велӧдчӧмыс пондас сэтшӧм школаад мунны во чӧж. Кыдзи нӧ, шуасны, гожӧмнас крестьянскӧй ныв-зонмыс пондасны школаӧ ветлыны? Уджавнысӧ нӧ коді пондас?

Куим гӧжӧмтӧ позяс кыдзкӧ ӧтик уджалысьтӧг кӧзяйствоад бергӧдчыны, бӧрыннас унджык пӧльзасӧ ваяс. Дзик кӧ нин оз позь — вермасны лэдзлыны удж кежлас велӧдчысьтӧ гортса кӧзяйствоас уджавны, уджавны школа велӧдӧм-тшӧктӧм серти. Сійӧ уджыс урок велӧдӧм кодь жӧ лоӧ.

Кыдзи нӧ эськӧ пондасны велӧдны сэтшӧм школаас — мый сэні выльыс лоӧ? Медвойдӧр позьӧ шуны: пондасны велӧдны удж вылын. Арсянь арӧдз кутшӧм удж вежсяс крестьяналӧн, сэтшӧм велӧдӧм пыр мунас и школаад. Шӧрас лоӧ пуктӧма вочӧжся крестьянскӧй удж, а гӧгӧрыс кӧнасяс быдтор, мый колӧ тӧдны, мед вермас крестьянскӧй овмӧс кыпӧдны, ёнмӧдны, выль ногӧн лӧсьӧдны. Велӧдчыныс пондасны удж вылас, оз нига серти. Школа лӧсьӧдас аслыс выль кӧзяйство. Мыйяс первойсӧ оз понды судзсьыны, пондасны кӧртмавны крестьяналысь, босьтны джын вылӧ уджавны ли, ещӧ кыдзкӧ ли.

Школаын том йӧз велӧдчасны выль овмӧс лӧсьӧдны чукӧрӧн, ӧтувтчӧмӧн.

Мӧдладорыс выль школалӧн со кутшӧм колӧ лоны: выль школаын велӧдчӧм том йӧз лоасны ас деревняса крестьянаӧс (колӧкӧ бать-мамсӧ, рӧдвужсӧ) велӧдысьяс, югдӧдысьяс. Йӧзӧс велӧдан удж вылас школаын бара жӧ оз пондыны нигаяс серти велӧдны. Пондасны велӧдны изба-читальняын, библиотекаын, клубын, нардомын, исполкомын — быдлаын, кӧні сэтшӧм уджыс мунӧ, кытчӧ йӧзыс волӧны. Тайӧ учрежденньӧясас, удж вылын, пондасны велӧдны том йӧзӧс, кыдзи колӧ крестьяналы газет, нига лыддьыны, тӧлкуйтны, кыдзи собранньӧ нуӧдны, доклад вӧчны, спектакль сувтӧдны — кыдзи быдсяма культурнӧй уджсӧ нуӧдны.

Школалӧн олӧмыс сэтшӧм колӧ лоны, мед нинӧмтор сы бокиті эз мун. Сылы быдтор колӧ аддзыны.

Став общественнӧй деревенскӧй олӧмсӧ школалы колӧ тӧдны, колӧ гӧгӧр артавны, кыдзи оз позь вӧчны, кыдзи колӧ вӧчны.

Татшӧм школасьыд, збыльысь уджалан-велӧдчан школасьыд, петасны прамӧй деревенскӧй ас уджалысь йӧз.

Ме чайта, татшӧм школаыд зэв бур миян деревнялы. Сӧмын этша тай восьтӧны. Но да видлынытӧ — тырмас нёльыд. Кутшӧма ещӧ пондас артмыны, мунны уджыс. Бура кӧ — водзӧ кежлӧ ӧд пыр позьӧ восьтынытӧ. Сӧмын колӧ ёна видзӧдны, мед эськӧ веськаласны школаӧ сюсьджык, тӧлкаджык ныв-зон.

Сэсся колӧ крестьяналы, мыйӧн вермасны, отсавны выль школаяслы.

Тайӧ школаыд — крестьянскӧй школа, сетас деревнялы выль йӧзӧс.