КОМИ КРЕСТЬЯНИНЛЫСЬ ОЛӦМ БУРМӦДӦМ ЙЫЛЫСЬ
Бур вокъяс, коми крестьяна! Таво гожӧм учительясӧс Сыктывдінкарын велӧдісны, кыдзи, тіянлысь челядьтӧ велӧдӧм кындзи, тшӧтш тіянӧс асьнытӧ туйдыны бурджыка овны. Сэні налы висьтавлісны:
1) Кыдзи нажӧтка ыдждӧдны крестьянинлы.
2) Кыдзи видзьяс бурмӧдны гортса кӧлуйӧн, мед унджык, пӧтӧсджык турун быдмис.
3) Кыдзи скӧттӧ вердны-быдтыны, мед унджык йӧв, яй, гос ваясны.
4) Кыдзи муяс вывсьыд босьтны унджык пӧльза та мында куйӧдӧн жӧ.
5) Кыдзи кооперативӧн-ӧтувтчӧмӧн крестьяналы позьӧ регыдджык-кокньыдджыка босьтчыны бурмӧдны ассьыныс олӧмнысӧ.
6) Кыдзи велӧдны крестьянинӧс артавны, мыйысь сылы пӧльза воӧ, мыйысь убытка.
Прӧст пӧраӧ чукӧртчывлӧ, учитель тіянлы отсалас.
Миянлы, вокъяс, ставнымлы гаж петӧ овны бурджыка, кокньыдджыка. Сӧмын ми огӧ на тӧдӧ, кыдзи бурджыкасӧ овныс, позьӧ оз крестьянинлы овнысӧ таысь кокньыдджыкасӧ. Дерт, ті шуанныд: «Ӧні пӧ ӧд нажӧткаыд ичӧт да, дерт, сьӧкыд овныд». Кыдзи нӧ эськӧ вӧчныыс, мед регыдджык нажӧткаыс содіс?
Со ме и кӧсъя тіянлы индыны ӧткымын туйяс, ме думӧн, позяс медрегыд нажӧтка ыдждӧдны, олӧм бурмӧдны. Тайӧ лоӧ:
1) Сир, дьӧгӧдь, скипидар вӧчӧм.
2) Видз-му бурмӧдӧм.
Ті асьныд аддзанныд, мыйта миян сісьмӧ пожӧм мыр, колодаясыд. Ставсьыс позьӧ татысь вӧчны добра: сир, скипидар, канифоль, шом. Аслыныд лоас нажӧтка да-й казналы бур — вӧр весалӧм кламысь. Ӧтувтчӧй ас кодьныдкӧд 3−4 морт. Корсьӧ ю дор ягысь места. Лавка пырныд либӧ асьныд вӧчӧдӧй наперво ӧтик пач вылӧ: казан (кӧрт ящик), змеевик да скипидар труба, гортаныд вӧчӧ сюрс 2−3 кирпич. Бӧчкаястӧ асьныд вӧчанныд, сир вӧчигмозыд. Сэсся вӧчӧй керка; керка оз ков торйӧн ломтыны — кутас сир пачыд шонтыны. Керкатӧ ичӧтӧс вӧчны оз ков: сэні мед позяс вӧчавны бӧчкаястӧ и мукӧдтор. Кӧрта, ыргӧна кӧлуйтӧ лӧсьӧдны, ӧти пач вылад, ковмас 100 кымын чӧлкӧвӧй дон. Ӧтвывтчӧмӧн кӧ, кооператив пыр, позяс удждысьны, сы пыр жӧ закажитны казантӧ, змеевиктӧ и ыргӧн трубатӧ 4−5 аршын кузя. Кыті онӧ кужӧ — юасьӧ «Югыд туй» газетлысь.
Ӧні видзӧдлам, мый миянлы кутас локны уджсьыд: 1 кубик шӧркоддьӧм сирӧдысь петӧ 50 ведра сир, 10 пунт скипидар, 2 додь шом. 1 куб сирӧдтӧ ӧтик морт вермас 14 лунӧн чукӧртны. Ӧнія донӧн, зэв нин донтӧг лыддьыны, татысь локтас 50 шайт. Ӧні 50 шайтсьыд чинтам 8 шайт сир завод да дозмук вештӧм вылӧ, коляс миянлы 42 шайт. Быд лунысь локтас 3 шайт. Дерт, ковмас уджавны 11−12 часӧн лун.
Ӧні думыштам, локтас-ӧ миянлы та мында нажӧткаыс кырымӧн вартӧмсьыд, печкӧмсьыд, омӧлика вӧралӧмсьыд, тшак вотӧмсьыд, мукӧд татшӧм уджъяссьыд. Оз! Зэв нин уна локтас 20−25 урӧн лунысь.
Сир вӧчны кутчысьӧм бӧрад позяс лӧсьӧдны вартан машина, сійӧ миянлысь прӧстмӧдас вонад 20−30 пӧденщина.
Лӧсьӧдӧ сэсся ӧтвывтчӧм бӧрад, таво жӧ, «окучник», картупельтӧ 4-ӧд пай му выланыд мӧд во тулысын жӧ пуктӧ, окучникыд картупельыдкӧд тіянлы ваяс сы ыджда пӧльза, кутшӧмӧс ті нэмнаныд на энӧ вӧтавлӧй.
Мукӧдлы позяс и видзьяс дінӧ кутчысьны. Ми видзьяснад регыдджык овмӧдчам муяс дорсьыд. Ті асьныд гӧгӧрвоанныд, мыйла сійӧ сідзи. Сӧмын энӧ нин ті видзьяснытӧ паськӧдӧй; миян видзьясыд сідз нин паськыдӧсь, мукӧд гожӧмнас оз нин пӧраыс тырмы чукӧртны турунсӧ.
Частӧ овлӧ, пуктысигкостіыд сёрмӧ туруныд — а сёр турунсьыд, асьныд тӧданныд, кутшӧм пӧльзаыд.
Позьӧ важ видзьястӧ бурмӧдны: пинёвтӧмӧн (агсалӧмӧн), косьтӧмӧн (васӧдінъяс), турун вужсӧ вежӧмӧн, пӧимӧн куйӧдалӧмӧн. Нэмтӧ ӧд ми видзьястӧ огӧ небзьӧдлӧ, кыдзи ми вӧчам муястӧ, васӧдінтӧ огӧ косьтӧ, огӧ куйӧдавлӧ. Та понда миян видзьяс вывсьыд бур турун рӧдыс бырӧ, сы местаӧ петӧ нитш. Дерт нин, и васӧдінад гӧрдъюр либӧ шепта пырей оз кут кайны. Кутас петны лёк турун, сыысь йӧлыд оз ло, вермас на мӧсъястӧ висьӧмӧдз воштыны. Видзьястӧ бурмӧдны позьӧ босьтчыны гортса кӧлуйӧн, ковмас, гашкӧ, первойсьыд ньӧбны пунт 10−15 клевер да тимофеевка турун кӧйдыс. Важ видзьястӧ бурмӧдны нёль мында кокньыдджык выль видзтӧ вӧчӧмсьыд, кык мында унджык пӧльза воас.
Унаӧн нин ті асьныд тӧданныд, бур туруныд скӧтыдлы колӧ джын мында, йӧвтӧ вайны кутасны унджык.
Босьтчылӧй, вокъяс, тӧлкӧн уджавны, тӧлктӧгыд уджалӧмсьыд миянлы лоӧ во гӧгӧр чӧж лолышттӧг быд лун уджавны ныр вылад усьтӧдз, а сёян-юаныд да паськӧмыд судзсьымӧн оз и лолы.
Сӧветскӧй власьт, коммунист партия, учительяс, тшӧтш став велӧдчӧм йӧзыс тіянлы отсаласны. Мый онӧ кужӧ, мый онӧ тӧдӧй, юалӧ гортса велӧдчӧм йӧзыдлысь (медся матын учительыд), найӧ кӧ асьныс оз тӧдны, коми газет — «Югыд туй» — тӧдас нин, сійӧ тіянлы гӧтов отсавны лун и вой.
Н. Карманов.
