СЕЛЬСКОКӦЗЯЙСТВЕННӦЙ БАНКЫСЬ СЬӦМ УДЖДӦМ
Дзикӧдз ме ог тӧд, кымын морт нин удждіс сьӧм миян С.-К. Банк Отделысь — дерт, поводнӧй уна нин. Удждігӧн босьтсьӧ удждысьысьлысь залог гижӧд, мед сетӧм сьӧмыс оз вош — залогсӧ урчитӧны керка-карта, новланторъяс; медся унджыкысь: керка-карта, посни стрӧйбаяс, мӧс-вӧв, гӧр-пиня, вурсян машина; мукӧд донаджыктор сэсся крестьянинлӧн абу.
Сэтшӧм сьӧм удждӧмсӧ законӧн шуӧма сӧмын сельскӧй кӧзяйство бурмӧдӧм вылӧ. Видзӧдан да, сійӧ удждӧм сьӧмнас унджыкыс мукӧдтор вӧчӧны: спекулянталӧны, барышничайтӧны, вӧччӧны (лӧсьӧдӧны мича паськӧмъяс), самӧкуръяс юышталӧны, тӧварла ветлывлӧны Котласӧ, Яткаӧ, Печӧраӧ, Изьваӧ. Спекулянталӧмнас ӧтарӧ дон лэптӧны тӧварлысь. Ог тӧд, сюрӧ оз кӧть ӧти удждысьысь морт, коді удждӧм сьӧмсӧ видзӧ кӧзяйство бурмӧдӧм вылӧ, шуам кӧть: скӧт содтыны, бурджык рӧд быдтыны, выль видз-му вӧчны, нюръяс косьтыны, косінъяс кӧтӧдны (видзьяс), турун кӧдзны, куйӧд порошокъяс, му уджалан машинаяс лӧсьӧдны, вӧчасянінъяс (мастерскӧйяс) восьтавны. Газетын тай эз на гижлыны-а: со пӧ кӧнкӧ вӧчӧма сэтшӧмторсӧ.
Татшӧм удждысьӧмыд, ме ногӧн, абу шань, пӧльза некутшӧмӧс оз вӧч, колӧ регыдджык дугдыны, эновтчыны сэтысь. Водзӧ вылӧ сьӧмтӧ колӧ удждыны помӧн урчитӧмӧн: мый вылӧ сетӧма, сэсся ёна, унджыкысь туявны, видзӧдны, сы вылӧ-ӧ сьӧмсӧ видзӧны мый вылӧ сетӧма, мед мукӧдтор вылӧ абу нин видзӧма. Пӧльза вермас лоны сӧмын та ногӧн.
Сэсся: лоас-ӧ мыйкӧ бурыс сэтшӧм залогсьыс, код йылысь вӧлі гижӧма? Пондас-ӧ сійӧ залогнас мынны удждӧм сьӧмыс, оз кӧ ло сійӧс мынтӧма срок кежлӧ? Лэдзас-ӧ законыд вузавны крестьяниныдлысь керка-картасӧ, мӧс-вӧвсӧ, гӧр-пинясӧ, мукӧд коланторсӧ? Вузаласны кӧ, оз-ӧ удждысьыс мортыс рӧзӧритчы, оз-ӧ пом во сійӧ олӧмлы? Шуам: удждысьысьяс сэтшӧмӧдз, гашкӧ, оз воны, правительство оз лэдз налысь вузавны залогӧ пуктӧмторъяс. Сідзкӧ, Банк отделыдлы нинӧмла и гижны залогад сэтшӧмторъяссӧ, мый помысь лоӧ рӧзӧритчыны удждысьысьлы; нинӧмла сылы и кевмысьны, кыскасьны гижанінъясын. Сідзкӧ, бурджык нин Банк отделыдлы сьӧмтӧ удждыны залогтӧг, ӧти веритчӧм вылӧ: сюрас кӧ бӧр — сюрас, оз кӧ — ӧткодь нин вошнысӧ.
Шуасны, позяс пӧ ӧд удждынытӧ пӧрука вылӧ, залогтӧг. Кутшӧм нӧ сійӧ пӧрукаыс, мый? Пӧрука видзысьясыд ӧд гижсьӧны сэтшӧм жӧ залогӧн, кыдзи асьныс удждысьысьясыс: керка-картаӧн да мыйӧн да; налы ӧд бӧрыннас бара жӧ лоӧ рӧзӧритчыны, налог пӧрука вылас овмӧсыс сы мында жӧ, мыйта и удждысьысьыслӧн. Ӧти куш гижсьӧмыд поручикыдлӧн — «ручайтча пӧ сы пыдди мынтыны», залогтӧгыд, нинӧм оз сулав, сьӧм вошӧмсьыд оз кут, оз видз.
Ме ногӧн, бурджык вӧчны тадзи: сьӧм удждыны вӧлисти сэки, кор удждысьысь ваяс аслас сельсӧветсянь либӧ Исполкомсянь гижӧд, мый сійӧ збыльысь кутшӧмкӧ овмӧс кыпӧдӧм лӧсьӧдӧ: ньӧбӧ вӧв, мӧс, стрӧитӧ керка, вӧчӧ выль му, видз, мукӧдтор, эм ӧд быдсямаыс. Сэсся Исполкомлысь, сельсӧветлысь быд тӧлысь колӧ корны гижӧд (сведенньӧ), кыдзи удждысьысь уджалӧ, кутшӧма сылӧн уджыс мунӧ, сы вылӧ-ӧ сьӧмсӧ видзӧ, мый вылӧ удждӧма, видзӧ кӧ мукӧд ковтӧмтор вылӧ, колӧ сійӧс мыждыны, сідзжӧ колӧ мыждыны Исполкомса, сельсӧветса юралысьясӧс, сюрасны кӧ лӧжнӧй сведенньӧ ыстӧмысь. Кыпӧдны кӧ, бурмӧдны кӧ овмӧс крестьянинлысь, колӧ сьӧмтӧ удждыны зэв видзчысьӧмӧн, арталӧмӧн, кытчӧсюрӧ шыблавны сійӧс оз ков, казналы лоӧ ыджыд убытка.
П. М.
