КОЛӦ СТРАХУЙТНЫ
Эм олысьяслӧн шуан кывъяс: «Гусялысь пӧ гусялас да стенсӧ коляс, би пӧ нинӧм оз коль, ставсӧ нюлыштас». Збыльысь ӧд тадзи и эм. Биыд уна йӧзӧс нин рӧзӧритіс, нӧшта пыр на пондас рӧзӧритны, огӧ кӧ кыдзкӧ сылы паныд сувтӧй. Паныд сувтӧм миян омӧлик на: асьным биысь ньӧти огӧ видзчысьӧй, юралысьяс сідз жӧ. Ӧні видзӧдан да, кодлы кытчӧ колӧ, сэтчӧ и ляскӧ керкатӧ, мукӧдлаас эмӧсь планъяс, дай сы вылӧ оз видзӧдны. Исполкомскӧйяслы сэтчӧдз быттьӧнӧсь мог абу. Карса юралысьяс ни, милиция ни юрсӧ оз мыччывны. Тадз кӧ пондасны водзӧ дзескӧдчыны, вӧлисти лоас кӧстер вӧлӧсьтъяссьыд, пӧжар дырйи вермас ставыс сотчыны. Кусӧдчан машинаяс, кӧлуйяс косьмалӧмаӧсь, киссьӧмаӧсь, некод на вылӧ оз видзӧдлыв; мукӧдыс сісьмӧны ывла вылын.
Со ӧні пуксис нин шоныд кад, сэсся матысмас кос, жар гожӧм. Колӧ зэв ёна повны биысь, сотчӧмысь, он ӧд и тӧдлы: сотчан — дай нэм кежад рӧзӧритчан. Выльысь овмӧдчыны лоас зэв сьӧкыд. Мукӧдыс сэсся кувтӧдзыс оз и сувтлы кок йылас, пыр лоас корысь этшӧн овны.
Сӧвет власьт тӧдӧ сэтшӧм пикӧ воӧмсӧ. Мед эськӧ отсавны пикӧ воӧмаяслы, 6-ӧд лунӧ октябр тӧлысьын 1921 воын сійӧ лэдзис декрет (закон), тшӧктӧ керка-картатӧ и быдсяматор страхуйтны. Страхуйтӧмыд лоӧ со мый: керка-картаысь, мукӧд посни оланінъясысь, скӧт кулӧмысь, нянь жугӧдӧмысь шерӧн, лёльӧӧн, кынмӧмӧн, мукӧдторъясысь мынтан казнаӧ неыджыд дон. Мӧдысь тэныд мынтас сійӧ ыджыд дон, сотчас кӧ керкаыд, либӧ вӧлыд-мӧскыд кулӧ, либӧ няньыд жугалӧ, тшыкӧ. Сійӧ сьӧмыд лоӧ зэв ыджыд отсӧг выльысьтӧ овмӧдчыныд. Ӧні эськӧ государствоыд ёна ыджыд дон (сьӧм) оз на вермы сетны, ачыс на оз судзсьы унатор вылӧ. Кор сійӧ кыптас, кутас судзсьыны гӧгӧр, сэк пондас мынтыны тыр дон. Кымын ёнджыка пондас судзсьыны да унджык сетны, сымын этшаджык лоӧ мынтыны страхуйтӧмсьыд; бара жӧ йӧзыдлы лоӧ кокньӧд. Сӧмын быдӧнлы колӧ став страховкасӧ ассьыс мынтыны срок кежлӧ — кымын мынтан срок кежлӧ, сымын государственнӧй казнаыд сьӧмаджык лоӧ, сымын ӧдйӧнджык вермас паськӧдчыны республика пасьтала.
Мӧвпыштӧй: воас кад, страхуйтӧм уджыд зэв ёна вынсялас, паськалас, сэки сотчӧмысь ни, скӧт кулӧмысь ни, нянь жугалӧмысь ни, мукӧд быдпӧлӧс уронысь ни, огӧ пондӧй повны, быдтор вылӧ отсалас казна. Олӧм лоӧ лӧсьыд.
Бара жӧ ме шуа: та вылӧ гажӧн оз жӧ ков эновтчыны бияссьыд видзчысьӧмысь; быд здук колӧ сыысь видзчысьны кыдз-мый верман. Колӧ: мед машинаяс, кусӧдчан оруддьӧяс пыр вӧліны лючкиӧсь, заптӧма; мед пачьяс, трубаяс вӧліны дзоньӧсь; мед вӧлӧсьтса, карса юралысьяс ёнджыка видзӧдісны: оз-ӧ дзескыда, кыдзсюрӧ стрӧитчавны; весалӧны-ӧ горт гӧгӧрысь ёгъяс, чагъяс, регыд ӧзъянторъяс, пач трубаясысь са. Ӧд этшаджык кӧ лоӧны пӧжаръяс, этшаджык жӧ лоӧ и сьӧм мынтӧм казнасянь. Казнаыс миян асланым жӧ, шыблавны сьӧм весьшӧрӧ оз позь.
Озыръясӧс, вир юысьясӧс вермимӧй. Чорыда сэсся колӧ вермасьны бикӧд — йӧзӧс рӧзӧритыськӧд.
П. М.
