ГЕРОЙ ЙЫЛЫСЬ СКАЗ
I
Паськыд юдорса джуджыд кыр йылын
Кудри шапкаа пожӧм сулалӧ.
Вой Печераса ласта-луг вылын
Сикт Бугаево ӧні нималӧ.
Гожся войяс чӧж тані пӧртмасьлӧ
Енэж кыалӧн кыпыд алӧй мич.
Тані рӧдитчис удал зон миян —
Кисляков, Василий Павлович!
Кыдз тай быдмыштіс аймам борд улас,
Сувтіс зумыда крепыд кок йылас, —
Муніс-торйӧдчис корсьны грамота
Йиа саридзлань, Нярьян-Мар дорӧдз,
Медым сэтӧні гажа школаас
Тӧлка йӧз дінысь кужны-велавны,
Сӧдз Печералысь эзысь гыяссӧ
Пароходъясӧн бура венлавны.
Сӧвмис-кисьмис сэн миян Павлович,
Воис тырвыйӧ вежӧр-мывкыдӧдз;
Мусянь тэчӧма, паськыд пельпома,
Синъяс югыдӧсь, зумыд воськола.
Друг тай сибӧдчис кад дай пӧра сэн
Петны кузьысь-кузь сьӧкыд туй вылӧ —
Сӧвет му весьтӧ войшӧр-войын пӧ
Сім сьӧд кымӧръяс улӧдз ӧшйӧмны.
Чӧвлӧй, кымӧр-ӧ тайӧ пемдӧдӧ,
Югыд шондісӧ дзебӧ-сайӧдӧ?
Шуда му вылӧ тайӧ лэдзӧма
Ассьыс пеж вынсӧ дурмӧм Гитлер-пон.
Кӧдзӧ-разӧдӧ рӧднӧй му вылӧ
Шог-печаль сійӧ — оз позь лыддьыны.
Колӧ ӧдйӧджык, колӧ регыдджык
Война бисӧ кисьыс мырддьыны.
II
Скӧрмӧм гыяса паськыд ю кузя
Нярьян-Марланьсянь пароход катӧ.
Лэччӧ-тэрмасьӧ пароход дінӧ
Став рӧдвужыс сэн Кисляковнымлӧн.
Лэччӧ аддзысьны, сэсся-й колльӧдны,
Туйӧ велӧдны, ыджыдтор сины.
Пароходлӧн тай гора гӧлӧсыс.
Рӧднӧй берегӧ петіс Павлович.
Кадыд нюжалӧ курыд шог дырйи,
Кадыд котӧртӧ дыр мысьт аддзысиг.
Некор пируйтны муса другъяскӧд,
Некор вашнитны муса нывъяслы.
Сӧмын оз тай позь ылі муясӧ
Петны том мортлы сӧвет-вӧйпӧмтӧг.
Сӧвет-вӧйпӧмыс аймам рӧдвужсянь,
Дона ёртъяссянь, став колхозниксянь:
«Тэ эн копыртчы, миян Павлович,
Вӧрӧг киясын лэчыд саблялы.
Сӧмын кӧчлӧн кодь полысь сьӧлӧмъяс
Рӧднӧй му вӧсна тышын ляблӧны.
Тэ эн повзьы сэн, миян быдтасӧй,
Пушка гымъясысь, пуля шеръясысь.
Пушка гымалӧ — тӧлыс разӧдӧ,
Пуля шутьлялӧ — муыс лӧньӧдӧ.
Войвыв турӧбӧн тэнсьыд виръяйтӧ,
Чорыд кӧртӧс моз, важӧн калитӧм.
Гожся лун-войӧн олӧм-вылӧмтӧ
Вӧлі гажӧдӧм, бура лелькуйтӧм.
Шуйга морӧсад югыд сӧвесть моз
Комсомольскӧй знак тэнад дзирдалӧ!
Тэд-ӧ копрасьны дурмӧм немецлы?
Тэд-ӧ повзьыны лютӧй вӧрӧгысь?
Босьтлы киясад тэ вын-эбӧстӧ,
Босьтлы крепыда, багатырскӧя.
Сюрав паныдӧн зверь-фашист тэныд —
Эбӧс-силатӧ сэк эн жалит тэ.
Сюрас му вылысь — муас тувйышты,
Сюрас ва вылысь — ва пыдӧсас вӧйт,
Сюрас сынӧдысь — разӧд жалиттӧг
Посниторъясӧн чизыр тӧв йылӧ.
Эн лэдз ловйӧныс тэ пӧганӧйӧс
Миян царствоысь, государствоысь.
Служит вернӧя аймам-рӧдвужлы,
Служит честнӧя Сталин ёртнымлы!»
Друг тай лӧньыштіс сэки берегыс,
Йӧза берегыс, крутӧй креж йылыс.
Чорыд клятва моз став народ водзын
Вочакыв пыдди шуис Павлович:
«Аймам-рӧдвужӧй, дона чойясӧй,
Став колхозникъяс, муса другъясӧй!
Сӧвет-вӧйпӧмтӧ, корӧм кӧсйӧмтӧ
Дзоньнас олӧмӧ лоас пӧртӧма!»
Зэв тай паськыдӧсь тані лугъясыс
Лыдтӧм лэбалӧ гора каляыс.
Дыр на дӧлаліс удал зон киын
Кутӧм каля моз еджыд чышъяныс.
III
Воис-гымыштіс миян Павлович
Ылі муясӧ, кӧні тыш мунӧ.
Гӧгӧр видзӧдліс югыд синъяснас,
Ставсӧ артыштіс вежӧр-мывкыднас.
Оз тай позь, оз позь, зонъяс, нюжмасьны,
Оз тай позь, оз позь, нывъяс, чӧв овны.
Лёкыс бур йӧзлы вӧлӧм страшнӧйджык
Гожӧм сьӧмӧсса кельыд кымӧрысь.
Тайӧ, тыдалӧ, кыдзкӧ мынӧма
Мувыв лёкыс нин дорӧм цепь йылысь.
Оз ло олӧмыд, он кӧ бырӧд-ви
Дурмӧм немецӧс белӧй свет вылысь.
Ой, да, тӧвныр-ӧ кылӧ кыпӧдчӧ?
Пемыд кымӧр-ӧ мӧдіс гымавны?
Мыйся чардби сэн мӧдіс югъявны
Луншӧр-лунаын из гӧра йылас?
Тайӧ пансьӧма сэні чорыд тыш
Скӧрмӧм правдалӧн злӧдей-кривдакӧд,
Тайӧ тышкасьӧ из гӧра йылас
Миян Павлович подлӧй вӧрӧгкӧд.
Быттьӧ ад вомысь вельмӧм немецыд
Биӧн пӧлялӧ, кӧртӧн сьӧлалӧ.
Кӧсйӧ пеж лолыд венны-вермыны
Багатырнымӧс, сылысь другъяссӧ.
Эз нин ӧти тан гӧра дорйигас
Мынтысь пыр кежлӧ дона олӧмнас.
Эз нин этшалӧн, югыд лунъясӧй,
Кусны-кӧдзавны кыпыд сьӧлӧмъяс.
Оз тай аддзывны сэсся аймамыс
Дитя-пиянсӧ пӧрысь синъяснас.
Оз тай удайтчы, муса гӧтыръяс,
Найӧс сывъявны еджыд кияснад.
Кывлас бать йывсьыс дзоля питорыс —
Гашкӧ, первойысь збыльысь шогсьыштас.
Кывлас мича ныв усьӧм зон йылысь —
Мусук вӧснаыс гусьӧн бӧрдыштас.
Ой тэ, Рӧдина, муса вӧр-ваӧй!
Ой тэ, донаӧй, паськыд степьясӧй!
Лыдтӧм тэ вылын джуджыд гӧраыс,
Помтӧм тэ вылын няня муясыс.
Лунвыв берегтӧ тэнсьыд, донаӧй,
Во чӧж купайтӧ шоныд море ва.
Войвыв берегтӧ тэнсьыд, мусаӧй,
Во чӧж мыськалӧ йиа саридз ва.
Помтӧм эрдъястӧ, паськыд му-видзтӧ
Борда пӧткалы да не кытшовтны.
Асыввывсяньыд рытыввылӧдзыд
Тырмӧ шонділы мудзтӧдз прӧйдитны.
Но и татшӧм му овлӧ дзескыдӧн,
Кодыр талялӧ сійӧс вӧрӧгыд.
Врагысь дорйигӧн весиг из гӧра
Овлӧ донаджык зарни гӧраысь.
Скӧрмис Павлович ыджыд лӧглунӧн.
Сукмис-кымӧртчис сылӧн синкымыс.
Дугдіс тӧрны сэк кыпыд сьӧлӧмыс
Багатырскӧй да паськыд морӧсас.
Быттьӧ чукӧрмис ки-кок сӧнъясас
Вынйӧр-силаыс став рӧдвужыслӧн.
Быттьӧ сибӧдчис збойлун-храбростьыс
Став печераса вӧралысьыслӧн.
Сэки Павлович аслас ёртъяслы,
Коді колис на, шуис татшӧм кыв:
«Оз позь эновтны тайӧ гӧрасӧ:
Тайӧ гӧраас шудным-счастьеным.
Оз позь кольны тшӧтш татчӧ тіянӧс —
Юӧр нуысьяс сӧмын колинныд.
Кыла ас пытшкысь ыджыд эбӧс ме —
Кольчча ӧтнамӧн враглы водзсасьны.
Мунад ме дінысь, муса другъясӧй,
Воад-сибӧдчад войска частьясӧдз, —
Пыр жӧ висьталӧй командиръяслы
Менсьым клятвасӧ, ыджыд кӧсйӧмӧс:
Оз ло лэдзӧма мудер немецӧс
Кайны-кавшасьны тайӧ мыльк йылӧ.
Ог ло уджйӧза менӧ быдтӧмысь
Аймам-рӧдвужлы, чужан муӧйлы.
Ог кӧ аддзысьӧй куим лун чӧжӧн,
Лыддьӧй — неладнӧ мекӧд лоӧма.
Гашкӧ, кыдз улын мӧда куйлыны,
Рана-дойясӧс ассьым кутігмоз.
Мӧда виччысьны, смертьлы водзсасьны, —
Медым ыстасны сестра-чойнымӧс.
Гашкӧ сабляӧн буйнӧй юранӧс
Лоӧ торйӧдӧм туша-телӧысь.
Гашкӧ разӧдӧм лоӧ ки-кокӧс
Му да из пӧвстӧ посни торъясӧн, —
Ставсӧ ӧтлаӧ, зонъяс, чукӧртӧй,
Ставсӧ ӧтлаӧ, ёртъяс, гуалӧй.
Ратник гу вылӧ ловъя пас пыдди
Льӧм пу садитны мед оз вунӧдны.
Ещӧ кора ме, муса другъясӧй,
Сы бӧр ыстыны куим грамота:
Аймам-рӧдвужлы медым ӧтиыс,
Мӧдсӧ мӧдӧдӧй сьӧлӧм косьтысьлы.
Коймӧд письмӧсӧ ті эн вунӧдӧ
Месянь ыстыны Сталин батьнымлы.
Коляс сьӧкыд кад. Гажа тулыс тан
Мича гӧстя моз бара овмӧдчас.
Воас-лэбыштас льӧм пу куст вылӧ
Гора колипкай тайӧ тулысас.
Кыа петӧмсянь лысва косьмытӧдз
Кыпыд песняяс шуда йӧз йылысь
Мӧдас дугдывтӧг сьывны-дзольгыны
Шоглун тӧдлытӧм тайӧ колипыс.
Гашкӧ ӧтикын мӧдас сьывсьыны
Вой Печераса удал зон йылысь,
Кыдзи тышкасис рӧднӧй му вӧсна,
Вӧтліс вӧрӧгӧс из гӧра йылысь».
Выльысь дрӧгнитіс муыс кок улын.
Выльпӧв чардыштіс из гӧра весьтын.
Зэрмис-койыштіс дзирыд свинечӧн,
Смертьыс ӧвтыштіс лэчыд косаӧн.
Но ӧд повтӧмлун смертьлы водзсасьлӧ,
Вын да эбӧслы вежӧр отсасьлӧ.
Тэрыб чикыш моз Кисляковнымлы
Воис-лэбыштіс юрас татшӧм мӧвп:
«Прамӧй ытшкысьяс шыльыд луг вылысь
Ӧти турунӧн ӧд оз ытшкывны,
Прамӧй шырсьысьяс ратник юр вылысь
Ӧти юрсиӧн ӧд оз шырлывны.
Колӧ-й вӧрӧгӧс вины-ытшкыны
Не куш ӧтиӧн, а мед дасъясӧн.
Колӧ подлӧйӧс шырны-бырӧдны
Не куш дасъясӧн, а мед сёясӧн!»
Сувтіс-лӧсьӧдчис миян Павлович
Вылын мыльк йылӧ биаиз бокӧ.
Биаиз боксянь видліс-пробуйтіс —
Ружье-чудоысь ӧтчыд сяркнитіс.
Быттьӧ ытшкыштіс градвыв мачьясӧс —
Дас юр быгыльтчис гӧра пӧкатӧд.
Мӧдысь сяркнитіс фашист радъясӧд —
Кызь юр чеччыштіс, увлань гӧгыльтчис.
Змей моз веглясьӧ подлӧй гадина,
Зверь моз скӧралӧ да фашистскӧйыд.
Оз тӧд — кытысянь сылы сӧтісны,
Оз тӧд — бӧж вылас кысянь тальччисны.
Сӧмын аддзӧ друг из гӧра йылысь:
Чорыд биаиз сэні сулалӧ.
Гашкӧ изйыс нин паныд сувтӧма
Йӧз земля вылын кортӧм гӧстьяслы?
Ачыс гӧраыс гашкӧ тышкасьӧ —
Вельмӧм немецӧс вӧтлӧ-бырӧдӧ?
Биаиз вылӧ сэки веськӧдіс
Став вын-эбӧссӧ скӧрмӧм гадина.
Кыскӧ-манитӧ сэтчӧ пеж лолӧс
Сійӧс вӧйтысьлы водзӧс мынтыны.
Чайтӧ дур позйыд, сылы водзсасьӧ
Оз куш ӧти морт, а дзонь войска сэн.
Кӧвтіс-чукӧртіс ассьыс силасӧ
Джуджыд гӧраӧс сійӧн кытшовтны.
Асьсӧ гӧрасӧ шуис разӧдны,
Сійӧс дорйысьсӧ дзикӧдз бырӧдны.
Аддзӧ Павлович: вельмӧм немецыд
Локтӧ сыланьӧ нёльнан дорсяньыс.
Ойдӧ-сибӧдчӧ, гы моз вералӧ,
Йирӧ пиньяссӧ, зверь моз эралӧ.
Сӧмын мыйлакӧ лишнӧй дыр мӧдіс
Чӧв лӧнь сулавны изъя гӧраыс.
Сӧмын мыйлакӧ дугдіс сяркӧдны
Гыма чардби кодь ружье-чудоыс.
Мӧдіс сукмыны багатыр весьтын
Шуштӧм сынӧдыс сьӧкыд кымӧрӧн.
Кӧнкӧ шыасис не добра вылӧ
Кырныш чукӧрыс мисьтӧм гӧлӧсӧн.
Эн на курксӧй зэв, злӧдей кырнышъяс,
Эн на тӧчитӧй мисьтӧм ныръястӧ.
Еджыд телӧыс багатырнымлӧн
Ещӧ дзоньвидза, джуджыд ранатӧм.
Чӧв-лӧнь сулалӧ сӧмын гӧраыс,
Дугдіс сяркӧдны сӧмын ружьеыс, —
Важӧн бырӧма свинеч-пуляыс
Врагӧс ытшкыны синнад судзмӧнысь.
Колӧ матӧджык гадӧс сибӧдны,
Медым кивывджык муас тувйыштны.
Колӧ сюсьджыка гӧгӧр видзӧдны,
Медым джаггезйӧн эз жӧ шыртыштны.
Со и вӧрзьыштіс водзын увбадьйыс, —
Быттьӧ тшыг кӧин сэні кыйӧдчӧ.
Со и дзирдыштіс бӧрын из бокыс, —
Змея-гадина кыссьӧ-кыпӧдчӧ.
Гусьӧн петкӧдчис шуйга боксяньыс
Мустӧм вӧрӧглӧн мисьтӧм рожаыс.
Сійӧ тыдовтчис веськыд боксяньыс —
Штыкъяс лэчыдӧсь, синъяс вожаӧсь.
Друг тай гымыштіс пельтӧ косявмӧн,
Друг тай резыштіс бикинь кольтаӧн,
Быттьӧ кымӧрыс сьӧкыд мӧлӧтсӧ
Лэдзис-ӧвтыштіс дзирыд кӧрт вылӧ!
Быттьӧ йӧг нӧшкӧн сетіс-козьныштіс
Мустӧм вӧрӧглы зывӧк рожаас!
Мӧдысь гымыштіс мусӧ вӧрзьӧдмӧн,
Мӧдысь резыштіс бикинь кольтаӧн, —
Тайӧ Павлович мӧдіс крӧшитны
Кытшалысьясӧс би-гранатаӧн!
Тайӧ Павлович ыджыд мӧлӧтӧн
Мӧдіс вӧрӧгӧс муас тувъявны!
Мый нӧ пӧкатас мӧдіс руавны,
Из гӧра бокас пуны-визувтны?
Враглӧн сьӧд вирыс тайӧ визувтӧ,
Подлӧй олӧмыс кусӧ-руалӧ.
Код нӧ эстӧні из гӧра бокас
Дурмӧм кӧин моз мӧдіс омлявны?
Сэн фашистскӧй зверь повзис-скӧралӧ,
Сэн немецкӧй пон ойзӧ-омлялӧ.
Бара лэбыштіс тайӧ пӧраас
Удал зон юрӧ шуда чикыш-мӧвп:
«Враг кӧ омлялӧ менӧ аддзывтӧг,
Мый жӧ нюжӧдас, кодыр аддзылас?
Мед кӧть важӧн нин бырліс пуляӧй,
Мед кӧть бырис тшӧтш би-гранатаӧй,
Колис русскӧй штык крепыд киясам,
Колис лӧглунӧй паськыд морӧсам!»
Эн на удит тай тшын-бус разавны,
Эз на удит тай гымыс лӧньыштны, —
Сувтіс-кыпӧдчис миян Павлович,
Стальӧн югнитіс штыкыс киясас.
Ачыс кажитчӧ вына турӧбӧн,
Скӧрмӧм гӧлӧсыс — гора трубаӧн:
— Сталин-бать нимӧн! Рӧднӧй му вӧсна!
Дзикӧдз пасьвартам вельмӧм вӧрӧгӧс! —
Гартӧ турӧбыс пеж захватчикӧс,
Виӧ подлӧйӧс гора гӧлӧсыс!
Оз тӧд немецыд, кытчӧ воштысьны,
Оз тӧд пеж лолыд, кытчӧ дзебсьыны.
Тышас-битваас миян Павлович
Эз и гӧгӧрво, кыдзи воисны
Из гӧра вылӧ ыджыд войскаӧн
Муса другъясыс, краснӧй воинъяс.
Найӧ аддзӧны: тӧвныр бушуйтӧ,
Стальнӧй рӧмъясӧн чардби дзирдалӧ.
Тайӧ бушуйтӧ налӧн Павлович,
Русскӧй штык киас стальӧн дзирдалӧ,
Некор вӧлі тай сэн любуйтчыны
Багатырнаныс, удал зоннаныс.
Войска уськӧдчис сылы отсавны
Дзикӧдз бырӧдны вельмӧм немецӧс.
Бӧрас аттьӧ-кыв став командасянь
Вӧлі сетӧма Кисляковнымлы.
Сылӧн тыш йылысь вӧлі гижӧма
Письмӧ-грамота Сталин маршаллы!
IV
Ыджыд славалӧн бордъяс паськыдӧсь,
Паськыд бордъяслӧн ыджыд силаыс,
Он вӧйт славатӧ саридз ва шӧрӧ,
Оз вош славаыд пемыд вӧр пӧвстӧ.
Кымӧр сайясӧд сӧкӧл-пӧткаӧн
Лэбис грамота багатыр йылысь.
Воис, кытшовтіс Москва кар весьтӧд,
Буретш авъя кад, шонді петігӧн.
Карын ворсыштіс шонді лучьясын
Разнӧй бисерӧн ӧшка-мӧшкаӧн.
Абу му вылас сыысь мичаыс,
Абу свет вылас сыысь вынаыс!
Асъя Эжва кодь сылӧн уличьяс —
Сэтшӧм паськыдӧсь, сэтшӧм югыдӧсь.
Мрамор изъясысь дворец-керкаяс —
Ниа пуясысь ёна джуджыдӧсь!
Но и мич пӧвстад овлӧ мичаджык,
Мусатор пӧвстад овлӧ мусаджык.
Мед на гажаыс стольнӧй кар шӧрыс,
Медся мусаыс рӧднӧй Кремль пытшкыс!
Пӧрысь нэмъяс чӧж дзормӧм стенаяс
Сійӧс видзӧны непогодаысь.
Башня йывъяссянь звезда-шондіяс
Во чӧж ӧткодя сійӧс шонтӧны.
Кыдз тай мореӧ паськыд юясыс
Ылі муяссянь васӧ вайлӧны,
Сідз жӧ Кремль дінӧ паськыд туйясӧд
Йӧзыс быддорсянь помтӧг волӧны.
Гашкӧ, кодлӧнкӧ сьӧлӧм-копырсӧ
Ленин-батьнымлы эз на сетӧм вӧв.
Гашкӧ, кодлӧнкӧ сӧвет-мудростьсӧ
Сталин-батьнымлысь эз на босьтӧм вӧв.
Нӧшта кытшовтіс юӧр-грамота
Стольнӧй карӧдыс луншӧр лунаын.
Ещӧ кытшовтіс да и веськаліс
Гажа Кремль пытшкӧ Сталин ёрт киӧ.
Лыддис-тӧдмаліс Сталин маршалным
Тайӧ грамота Кисляков йылысь.
Шуис корлыны багатырнымӧс —
Збойлун-храбростьысь Герой ним сетны.
Шуис корлыны, медым аддзысьны
Вой Печераса удал зоннымкӧд.
Медым аддзысьны, асьсӧ тӧдмӧдны
Миян царствоса багатыръяскӧд.
Воис-чукӧрмис гажа Кремль пытшкас
Добрӧй силаыс — оз позь артавны.
Воис-матыстчис Сталин ёрт дінӧ
Вежӧр-мывкыдыс — оз позь тӧдмавны.
Кывзан шытӧвсӧ — быттьӧ ыджыд ю
Лунвыв гӧрасянь усьӧ-визувтӧ.
Аддзан синъяснад налысь авлунсӧ —
Войвыв пармаыс быттьӧ думайтӧ.
Эськӧ-й паськыд зэв Кремль палатаыс, —
Муртса тӧрисны багатыръясыс.
Эськӧ-й вылын зэв сійӧ джуджданас, —
Сӧмын кажитчис век на улынӧн.
Воис-петкӧдчис югыд шонді моз
Миян Сталин вождь, Сталин маршалным.
Ӧтар бокланьыс — генералъясыс,
Мӧдар бокланьыс — вернӧй другъясыс.
Эз тай гымӧн усь гӧра йывсянь ю, —
Татшӧм чолӧмыс Сталин ёртнымлы!
Эз тай бушуйт сэн войвыв пармаыд, —
Татшӧм чолӧмыс Сталин маршаллы!
Сталин видзӧдіс грознӧй силалань,
Быттьӧ тӧдмаліс багатыръяссӧ,
Кутшӧм местасянь найӧ воӧмны,
Кодлӧн пиянъяс найӧ лоӧны.
Тӧдчӧ, воӧмны паськыд фронт вывсянь,
Ещӧ воӧмны ылі тылъяссянь.
Ставлӧн морӧсас орден Ленина,
Ставлӧн морӧсас багатырскӧй знак!
Тӧдчӧ, чужтӧмась, найӧс быдтӧмась
Народ-племяяс вӧльнӧй му вылын.
Аймам-рӧдвужыс гортсьыс ыстӧмась
Лоны честнӧйӧн ратнӧй делӧын.
Ещӧ видзӧдліс дона Сталинным,
Синнас прӧйдитіс топыд радъясӧд.
Ещӧ видзӧдліс да и сувтыштліс
Вой Печераса удал зон вылӧ.
Сійӧ сулалӧ витязь радъясын,
Мусянь тэчӧма, паськыд пельпома;
Томлун чужӧмыс тувсов лун кодьыс,
Синъяс югыдӧсь сӧкӧл-пӧткалӧн.
Сылӧн зэвтчӧма ки-кок сӧнъясас
Вынйӧр-силаыс став рӧдвужыслӧн;
Ворсӧ сы пытшкын збойлун-храбростьыс
Став печераса вӧралысьыслӧн.
Тӧдчӧ сы пытшкын мортлӧн сӧвестьыс —
Сӧстӧм ключ ваысь, гашкӧ, югыдджык.
Ёнтӧ-зэлӧдӧ сылысь морӧссӧ
Подлӧй враг вылӧ ыджыд лӧглуныс.
Кыдз тай радлыштӧ авъя батюшко,
Кодыр первойысь пиян радъяссьыс
Аддзӧ другысьӧн медся том писӧ
Важӧн кисьмӧмӧн, важӧн сӧвмӧмӧн,
Сідз жӧ Сталинлӧн кыпыд сьӧлӧмыс
Ӧні радлыштіс коми пи вӧсна,
Коми пи вӧсна, Кисляков вӧсна,
Паськыд юдорса багатыр вӧсна.
Эз ло прӧстасӧ кызь вит во чӧжӧн
Коми пиянӧс бура быдтӧма!
Эз ло прӧстасӧ кызь вит во чӧжӧн
Коми йӧз вӧсна заботитчӧма!
Коркӧ-й лӧньыштіс чолӧм шытӧлыс,
Коркӧ-й ланьтӧдчис море бушколыс,
Тайӧ Сталинным мӧдіс сёрнитны,
Багатыръяскӧд мӧдіс тӧлкуйтны.
Быттьӧ шыасис вечнӧй правдаыс, —
Татшӧм силаыс Сталин кывъяслӧн.
Быттьӧ ломзьӧны сылӧн кывъясыс, —
Олӧ та мында наын мудростьыс!
Оз позь, шуӧны, черӧн лӧсыштны,
Кодӧс гижӧма стальнӧй перӧӧн.
Оз позь вунӧдны сӧвет мудростьсӧ,
Кодӧс шуӧма дона Сталинӧн.
Ой, да, ломзьӧ на небеса вылын
Югыд шондіыс гажа, меліа!
Ой, да, мӧдас на земля-му вылын
Олӧм дзоридзыс выльысь цветитны!
Оз ло сетӧма злӧдей-кривдалы
Мырдысь царствуйтны вӧльнӧй му вылын.
Мувыв правдаыс Сталин мывкыдын,
Добрӧй силаыс Сталин киясын!
Олӧ-розъялӧ тайӧ силаыс
Багатыръясын, налӧн дружбаын,
Олӧ-розъялӧ став народъяслӧн
Святӧй делӧӧ пыдӧ эскӧмын.
V
Босьтӧ, шуӧны, ловъя быдтасыд
Аслыс сёянсӧ сыла му пытшкысь.
Содтӧ воинлы эбӧс-силатӧ
Чужан вӧр-ваыс, рӧднӧй племяыс.
Вӧлі шуӧма Кисляковнымӧс
Пыр жӧ ыстывны рӧднӧй Комиас,
Муса Комиас, чужан вӧр-ваас
Важнӧй делӧӧн, срочнӧй могъясӧн.
Выль вын-эбӧс сэсь, чужан му вывсьыс,
Медым ыджыдӧс босьтны-гумовтны.
Коми йӧз пӧвстысь нӧшта повтӧмӧс
Збойлун-храбростьсӧ медым чукӧртны.
Лэбӧ-тэрмасьӧ чужан му весьтті
Миян Павлович сӧкӧл-пӧткаӧн.
Паськыд бордъяса самолёт вылас
Юльскӧй шондіыс ворсӧ-дзирдалӧ.
Лӧзов енэжыс сійӧ юр весьтын
Вевттӧм-пыдӧстӧм олӧ-донвидзӧ.
Рӧднӧй пармаыс сійӧ кок улын
Паськыд море моз куйлӧ пласьвидзӧ.
Оз позь аддзыны паськыд морелысь
Ӧтар берегсянь мӧдар берегсӧ.
Кысь нӧ аддзыны дорсӧ пармалысь,
Весиг шӧрсяньыс, самолёт вывсянь!
Гашкӧ сюрсъясӧн тайӧ вӧр-ваті
Дзольгӧ-визувтӧ шорыс, юторыс!
Гашкӧ сёясӧн тайӧ пармасянь
Кывтӧ-разалӧ гырысь юясыс!
Оз мӧй Кама пыр Волга матушка
Васӧ Комисянь уськӧд Каспийӧ?!
Оз мӧй Сыктывным, Лузным, Эжваным
Белӧй морелы васӧ мӧдӧдны?!
Эзысь гыяса сӧдз Печераным
Коми му вылӧ дзоньнас тӧрӧма,
Урал гӧра сай паськыд Обь юкӧд
Аслас вынйӧрӧн гӧтов вензьыны.
Пуӧ-гыбалӧ лыдтӧм чериыс
Асывводзьясын тайӧ юясас.
Быдмӧ-цветитӧ шӧвк кодь туруныс
Мӧслы пельӧдзыс шыльыд кӧджъясас.
Шуксьӧ-чуалӧ тулыс-аръясӧ
Парма вӧръясас зверыс, пӧткаыс.
Куйлӧ-дзебсясьӧ земля-му пытшкас
Лыдтӧм озырлун да богатствоыс.
Ой, да, мыйся нӧ сэтшӧм выль торйӧн
Коми мувывсӧ ӧні мичӧдӧ?
Кутшӧм козинӧн, мыйся лентаӧн
Дорсянь дорӧдзыс сійӧс вӧньӧдӧ?
Тайӧ комилӧн нэмъяс чӧжся нин
Думыс олӧмӧ ӧні пӧртсьӧма —
Улыс Эжвасянь Уса ю йылӧдз
Стальнӧй кӧрттуйлӧн лента водӧма.
Кыдз тай сӧдз ва ю мортӧн нюжӧдӧм
Косьмӧм степьясын олӧм рӧдитӧ,
Сідз жӧ кӧрттуйным пемыд пармаын
Каръяс, вӧлӧстьяс выльӧн рӧдитӧ.
Кыдз тай тулысын югыд шондіыс
Вӧлявывнымӧс унмысь ловзьӧдӧ,
Сідз жӧ Сталинлӧн батьног тӧждлуныс
Кынмӧм тундраӧс сывдӧ-ловзьӧдӧ.
Со и лэбӧ нин миян Павлович
Ухта ю весьтӧд, Ухта кар вылӧд.
Юыс дзирдалӧ эзысь бисерӧн,
Карыс красуйтчӧ аслас томлунӧн.
Быттьӧ крепостьӧн сійӧс кытшовтӧ
Синнад судзмӧнъя мылькъя гӧраыс.
Веж шӧвк платьеӧн сійӧс мичӧдӧ
Мылькъя гӧрасай паськыд пармаыс.
Быттьӧ сюръяяс, сӧмын тшыналіг,
Лыдтӧм кыпӧдчӧ завод трубаыс.
Вундӧм ыб вылын чумалияс моз
Гӧгӧр сярвидзӧ нефтевышкаыс.
И тэд ковмас кӧ паськыд парма весьт
Лэбны пӧтка моз арся войшӧрӧ,
Тэнад бордъясув муыс, вӧр-ваыс
Мӧдас дзирдавны биа море моз.
Тайӧ биыссянь помтӧм пармаӧ
Выль би чукӧръяс быттьӧ резӧма.
Тӧдтӧм мылькъяс весьт кымӧр ӧзйӧма,
Нимтӧм ягъясын олӧм ловзьӧма.
Пуксис Павлович Ухта кар дорӧ
Разнӧй цветъяса ласта-луг вылӧ.
Ласта дорӧсас ӧмидз гӧрдӧдӧ,
Ывла быдтасыс быдмӧ горзӧмӧн.
Гӧстьлы вӧр пуыс улӧдз копрасьӧ,
Чӧскыд сынӧдыс сійӧс коддзӧдӧ.
Удал зоннымӧс зільӧ гажӧдны
Быдся гӧлӧса сьылысь пӧткаыс.
Сӧмын некор тай ывла мичлуннас
Вӧлі чӧсмасьны да любуйтчыны.
Ухта карсаяс багатырнымлысь
Татчӧ воӧмсӧ важӧн тӧдлісны.
Вӧлі корсьӧма Ухта кар кодьсьыс
Зала-комната медся ыджыдсӧ.
Вӧлі мичӧдӧм зала пытшкӧссӧ
Быдся рӧмъяса ловъя цветъясӧн.
Воис-чукӧрмис тайӧ залаас
Медся бур йӧзыс сё верст пасьтаысь.
Ставлы окота гӧстьӧс кывзыштны,
Ставлӧн вӧлі тшӧтш мыйтор висьтыштны.
Быттьӧ пӧрысь ай ыджыд племялӧн,
Дзормӧм ус-тошка Косолапкин тан.
Сійӧс первойӧн татчӧ ыстыліс
Дона Сталин бать гырысь могъясӧн.
Сійӧ ки помысь сувтіс радъясӧн
Нефтевышкаыс уна сёясӧн,
Сійӧ син водзын чужис-кыпӧдчис
Карыс пармаын лыда воясӧн.
Танӧсь вӧліны командиръясыс —
Кыпыд праздниксӧ котыртысьясыс.
Кыдзи-й удж вылас, найӧ авъяӧсь —
Быд кыв думыштӧм, быд шаг артыштӧм.
Праздник воссьӧмсӧ зіля виччысиг,
Пӧрысь мам да ай мыйкӧ вордӧны.
Чайтан — томлуныс усьӧм тӧд вылас,
Вӧлӧм — сват-сватья кык колхозысьӧсь.
Найӧ олігкост уна ва кывтіс —
Эм мый сёрнитны, эм мый казьтыштны.
Сӧмын окота быттьӧ тӧдлытӧг
Кыв-мӧд шыбитны ас удж йывсьыныс.
Кывзан пӧчӧӧс — пиньтӧм, шушкыльтӧ,
Кватитчан да — огородница.
Чайтан — мойдӧ пӧль кольӧм нэм йылысь,
Кватитчан да — урожай йылысь.
Зарни чунькытшсӧ пӧчӧ сетӧма
Танкъяс, пушкаяс стрӧитӧм вылӧ.
Дас вит внук да пи пӧльӧ ыстӧма
Ас му дорйыны паськыд фронт вылӧ.
Кыпыд чукӧрӧн танӧсь ветлӧны
Ухтасаяслӧн инженеръясыс.
Быд морт асногыс вына, вежӧра,
Быд кыв дельнӧя налӧн тэчӧма.
Тайӧ на серти нефтешахтаын
Нефтьыс, мойдын моз, юӧн визувтӧ.
Тайӧ на серти пыді му пытшкысь
Газыс-ломтасыс гымӧн петкӧдчӧ.
Быттьӧ янсавлӧм авъя ичмоньяс,
Кык ань кутлӧны ӧти-мӧднысӧ, —
Тайӧ аддзысиг здоровайтчӧны
Знатнӧй рубщица вӧрын кыйсьыськӧд.
Сьӧкыд удж вылӧ дона аньясӧс
Война пӧраыс стрӧга сувтӧдіс.
Сӧмын велавтӧм шогӧ лэдзчысьны,
Важӧн велалӧм быдтор вермыны.
Оз усь кисьыс чер, кодӧс босьтліс ныв
Муса зон киысь, сійӧс колльӧдіг!
Оз сім пищальыс, кодӧс верӧсыс
Кольліс гӧтырлы, сыкӧд прӧщайтчиг!
Катша юӧртӧг гӧстьӧс кывлӧма
Тундра эрдъяслӧн важ кӧзяиныс.
Тайӧ кӧрвидзысь, сӧмын воӧма
Не ас кӧр доддяс, — тэрыб поездӧн.
А чож поездыс — Вой Урал дінсянь,
Кӧні гожӧмыс чикыш ныр кузя,
Кӧні тундраыс ыркыд шондіӧн
Гожся лун-вой чӧж помся югвидзӧ.
Тӧлыс, сы пыдди, сэні мерайттӧм,
Шальнӧй турӧбыс зэлыд кӧртвомтӧм, —
Койтлӧ эрдъясті лымъя кымӧрӧн
Йи кын муыссянь турдӧм енэжӧдз.
Пӧрысь нэмъяс чӧж — мед оз тшык ни быр
Збыльысь быттьӧнӧсь кӧдзыд йӧртӧдын —
Сэні виччысис багатыръясӧс
Помтӧм озырлун да богатствоыс.
И со волісны татчӧ войтыръяс
Зумыд воськолӧн, повтӧм сьӧлӧмӧн.
Сьӧрсьыс — индӧдъяс дона Сталинлӧн,
Накӧд — кӧсйӧмъяс став народъяслӧн.
Кӧдзыд тӧвъяссӧ найӧ шонтісны
Венны зільӧмӧн да пӧсь уджнаныс,
Пемыд аръяссӧ найӧ пестісны
Стройка биясӧн, кужӧмлуннаныс.
Кыдз тай югдандор тэнад син водзын
Сиктъяс чужлӧны асъя биясӧн,
Сідзи другысьӧн овтӧм тундраыс
Сувтіс-кыпӧдчис олӧм діясӧн.
Тадзи рӧдитчис ылі Воркута,
Кодӧс быдтісны война воясыс,
Кодлы подвигсьыс, кыдзи-й Ухталы,
Карлысь ыджыд ним вӧлі сетӧма.
Пӧльтӧ гожся тӧв йиа саридзлань,
Кузя кывтӧны тшына кымӧръяс, —
Тайӧ та мында тані стрӧитсьӧ
Выль посёлокыс, карыс, промыслыс.
Помся лун и вой грымгӧ-чуалӧ,
Кӧрттуйпӧлӧнса выльмӧм тундраыс, —
Тайӧ та мында лунлань гӧгыльтчӧ
Зарни изшомӧн тыра поездыс.
Некор, шулӧны, страдна пӧраӧ
Мыштӧ веськӧдны, сойтӧ шойччӧдны,
Некор нюжмасьны война пӧраӧ
Фронтлань гӧгыльтчысь тыра поездлы.
Вына тӧвныр моз Ухта кар бокті
Сійӧ лэбыштіс мудзӧм тӧдлытӧг, —
Тшыныс вӧр весьтӧ сыліг, разаліс,
Свисток-чолӧмыс гора юрӧбтіс.
Пырис-лэбыштіс восьса ӧшиньӧд
Тайӧ чолӧмыс зала керкаӧ,
Кӧні нюжаліс герой ним кузя
Гымӧн юралысь вӧчӧм шытӧлыс.
Ой, да, сӧмын-ӧ Кисляковнымлы
Тадзи нюжаліс привет-чолӧмыс?
Зарни звездаыс ӧмӧй морӧсас
Сӧмын вӧрзьӧдіс йӧзлысь сьӧлӧмъяс?
Тадзи ошкыссьӧ Краснӧй Армия,
Татшӧм пасибӧ повтӧм пиянлы!
Тайӧ славитсьӧ Ленин партия,
Татшӧм чолӧмыс Сталин маршаллы!
Зэв тай дженьыдӧсь муса войвылын
Алӧй енэжа кӧка войясыс.
Важӧн садьмӧма мелі шондіыс,
Ошкӧ асывсӧ вӧльнӧй пӧткаыс.
Эз тай помассьы быдтор юасьӧм,
Кысь нӧ помасяс ставсӧ висьтасьӧм.
Йӧзыс разӧдчиг Кисляковнымӧс
Быдӧн ас ордас корис волыны.
Эськӧ-й босьтчыліс сійӧ ветлыны
Ӧти-мӧд ордӧ дона гӧсть туйӧ,
Сӧмын видзӧдӧ — сійӧс корысьыс
Содӧ часысь-час, содӧ лунысь-лун.
«Тадзтӧ-й аймамӧс мем не аддзывны,
Сӧдз Печералысь ва не юыштны», —
Шуис Павлович дона йӧзыслы,
Пуксис поездӧ да и мӧдӧдчис.
Шуркйӧ-быдмалӧ туйсӧ поездыс,
Помтӧг вольсассьӧ муса пармаыс.
Лӧсьыд нюжӧдны мунӧм шы улас
Тӧдса песняяс рӧднӧй му йылысь.
Толькӧ коді нӧ, мыйся машинист
Сувтӧ-мӧдӧдчӧ татшӧм дельнӧя?
«Воис станция — лоӧ петавны,
Ыджыд пасибӧ колӧ сетавны».
Воис Павлович поезд юрӧдзыс,
Паровозыс кӧн вишкӧ-пӧлясьӧ.
Аддзӧ том нылӧс — кӧрттуй паськӧма,
Чочкӧм морӧсас орден югвидзӧ.
«Висьтав, коми ань, кысь мем аддзывны,
Тайӧ поездсӧ коді нуӧдӧ?»
Ныв военнӧйног сылы сетіс честь:
«Тайӧ поездлӧн машинистыс ме».
Паровозыс век сэні пӧлясьӧ,
Аттьӧ кывъясыс зонлы эз сюрны.
Нывка нюммуніг сетіс выльысь честь:
Зонлы кывъясыс выльысь эз сюрны.
«Аттӧ, сёмокасьт, юрӧс янӧдысь, —
Водзӧ муніг нин зонмӧй казьтыліс. —
Ті ӧд, нывбаба, вӧвлід мастерӧсь
Сӧмын дӧраяс кыны-печкыны».
Кывтӧ Павлович пароход вылын
Тӧдса ю кузя — сӧдз Печераӧд.
Пӧльтӧ асъя тӧв муса вӧр-ваӧн,
Юыс сералӧ эзысь гыясӧн.
Важмоз ӧвтчӧны шыльыд лугъяс весьт
Гора каляяс еджыд бордъяснас.
Важмоз красуйтчӧ войвыв чужан му
Юдор сиктъясӧн, паськыд эрдъяснас.
Эз вӧв важнога сӧмын ӧтитор —
Пароходыслӧн выль командаыс.
Збой матрос пыдди — сылӧн гӧтырыс,
Капитан пыдди — сылӧн питорыс.
Мыйя-й шунысӧ матрос гӧтырлы?
Мый и висьтавны тайӧ зонкалы?
Он и тӧдлы со лыа кӧсаӧ
Пароходыслысь нырсӧ сутшкасны.
Стрӧг кӧзяин моз тӧдсатор йылысь
Гӧгӧр видзӧдіс миян Павлович,
Оз-ӧ мыйӧкӧ позь тан крукасьны,
О-ӧ ков найӧс тані велӧдны.
Толькӧ регыд мысьт стрӧг кӧзяинлӧн
Петіс нимкодьлун сьӧлӧмшӧрсяньыс.
Мунысь часі кодь став командаыс,
Пароход кывтӧ, быттьӧ стрӧчитӧ.
«Аттӧ, сёмокасьт, миян нывбаба!
Аттӧ чудеса, кутшӧм ныв-зонным!
Сет жӧ налы тэ мулысь воропсӧ —
Мусӧ, сідзи-й тӧд, путкылькерасны!
Воюйт, воин-бать, рӧднӧй му вӧсна,
Бырӧд, верӧсӧй, злӧдей немецӧс.
Гортса удж тэнад оз берд петшӧрӧн.
Тылсянь мыджӧдъяс тэнад крепыдӧсь!
Воас сійӧ кад, кодыр косьтыштам
Пӧсьӧн кӧтасьӧм удждор паськӧмъяс.
Лоас перйӧм кад, кодыр бурдӧдам
Тышын артмылӧм джуджыд ранаяс.»
Тадзи думайтіс Кисляков-боец,
Тадзи матыстчис муса горт дінас.
Пароходлӧн тай гора гӧлӧсыс.
Рӧднӧй берегӧ петіс Павлович.
Ой, да, джуджыд зэв вой Печералӧн
Тувсов ытваӧн разьӧм берегыс.
Нӧшта джуджыдджык аймам-рӧдвужлӧн
Писӧ аддзӧм мысьт югыд нимкодьыс.
Не куш удал зон найӧ син водзын
Дона гӧсть туйӧ ӧні сулалӧ.
Рӧднӧй му вӧсна подвиг славаӧн
Герой-воинӧс ӧні кытшалӧ.
Сійӧ морӧсын зарни звездаыс
Кыпыд биӧн моз йӧзӧс гажӧдӧ.
Сійӧ морӧссянь Ленин орденыс
Югыд шонділысь югӧр разӧдӧ.
«Аттьӧ ыджыдӧс тэныд, дона пи,
Сӧвет-вӧйпӧмӧс бура кывзӧмысь, —
Кисляковнымӧс мӧдіс ошкыны
Аймам-рӧдвужыс, став колхозникыс. —
Не куш асьтӧ тэ рӧднӧй му вӧсна
Врагкӧд тышкасиг збойӧн петкӧдлін.
Став Устьцилемскӧй тэ районнымӧс
Ыджыд подвигнад сэн прославитін.
Сиам водзӧ тэд ыджыд вермӧмъяс —
Лютӧй вӧрӧгӧс дзикӧдз бырӧдны.
Асьным кӧсйысям нӧшта ёнджыка
Ӧтув овмӧсӧс водзӧ кыпӧдны».
«Аттьӧ-й тіянлы аймам-рӧдвужӧй, —
Шуис вочакыв сэки Павлович. —
Удж колхозниклысь бура донъялӧм
Миян войскаӧн, Сталин маршалӧн.
Кыдзи эрдвыв пу пыді вужъяса
Чорыд бушковлы оз зэв копрасьлы,
Сідзи войсканым тылсянь отсӧгӧн
Лютӧй вӧрӧглы рӧд оз копыртчы.
Олӧ-розъялӧ венны позьтӧм вын
Став сӧветскӧй йӧз топыд дружбаын.
Олӧ татшӧм вын став народъяслӧн
Святӧй делӧӧ пыдӧ эскӧмын.
Оз ло сетӧма злӧдей-кривдалы
Мырдысь царствуйтны вӧльнӧй му вылын!
Мувыв правдаыс Сталин мывкыдын,
Добрӧй силаыс Сталин киясын!»
Тадзи лун дай мӧд дона рӧдвужкӧд
Унатор йылысь сійӧ тӧлкуйтіс.
Нӧшта лун дай мӧд муса вӧр-вакӧд
Челядь кад бӧрас выльпӧв тӧдмасис.
Ачыс кылӧ сэн — туша-телӧсӧ
Быттьӧ пытшсяньыс мӧдіс зэлӧдны.
Нӧшта кылӧ сэн — кыпыд морӧссӧ
Врагкӧд тышын моз мӧдіс топӧдны.
Рӧднӧй пиыслы чужан вӧр-ваыс
Ассьыс содтӧд вын тайӧ козьналіс.
Немчура вылӧ ассьыс скӧрлунсӧ
Герой сьӧлӧмӧ бур йӧз лолыштіс.
Эз ло позянлун водзӧ терпитны, —
Кыскӧ сьӧлӧмсӧ ылі фронт вылӧ,
Медым сэтӧні выльысь видлыны
Вынйӧр-силасӧ немец-зверь вылын.
Бара прӧщайтчис сэки Павлович
Аслас рӧдвужкӧд, муса другъяскӧд.
Лэбис-тэрмасис, медым враг вылын
Содӧм вынйӧрсӧ ассьыс видлыны.
Энлы, гадина, тэ, фашистскӧй зверь,
Оз кӧ ковмы тэд выль шог паньыштны!
Видзчысь, вельмӧм зверь — дур немецкӧй пон,
Оз кӧ регыдӧн ловтӧ перйыны!
Тэныд паныдӧн сувтӧ-кыпӧдчӧ
Став бур йӧзыслӧн святӧй правдаыс!
Ӧшйӧ-чукӧрмӧ тэнад юр весьтӧ
Став народъяслӧн ыджыд скӧрлуныс!
