ОГ ЛЭДЗӦЙ ӦЗТЫНЫ ВЫЛЬ ВОЙНА!
Атомнӧй нэм сӧмын на заводитчӧ. Но эм нин кык дата, кодъяс йылысь мӧдасны тӧдны да казьтывны поколениеяс. Народъяс некор оз вунӧдны сійӧ сьӧд лунсӧ, кор северо-американскӧй маньякъяс зывӧка сьӧлыштісны Му планета вылӧ атомнӧй бомбаясӧн. Найӧ думайтісны, мый Хиросима да Нагасаки каръяс взорвитӧмӧн удайтчас повзьӧдны став мукӧд народъясӧс да лоны тайӧ йӧз вылас повелительясӧн. Уна тысяча безвиннӧй жертваяс йылысь паметь кутас казьтывны быд лун, мый му вылын эмӧсь да вермасны водзӧ лоны чудовищеяс, кодъясӧс колӧ йӧртны кӧрт клеткаясӧ.
Народъяс тӧдӧны и мӧдтор — атомнӧй энергиялысь созидающӧй вын, кор тайӧ энергияыс сылӧн другъяс киын. Колясны дас вояс, сё вояс; наукаын, техникаын, быдлунся олӧмын лоӧны сэтшӧм чудеснӧй выльторъяс, кодъяс йылысь ми ог на сяммӧ весиг вӧтасьны, но атомнӧй энергия вылын уджалысь первой электростанция лэдзӧм йылысь дата пыр кежлӧ коляс йӧз вежӧрын праздник лунӧн.
Тайӧ кык фактас эм мыйкӧ сэтшӧмтор, коді казьтывлӧ древнегреческӧй миф йылысь, кыдзи йӧзлӧн друг Прометей гусяліс надменнӧй громовержец Зевслысь би да сетіс сійӧс прӧстӧй йӧз киясӧ.
Мифическӧй Зевслы сэки удайтчыліс тешитчыны храбрӧй Прометей вылын — ассьыс прӧтивниксӧ Зевс дорліс скала дінӧ, мед сійӧс ловъя вывсьыс кокалісны хищнӧй лэбачьяс.
Грознӧй громовержец оліс божественнӧй Олимп гӧраяс вылын да, накажитӧмысь ньӧти повтӧг, чӧвталіс мувывса олысьяс вылӧ чардбияс, мыйта кӧсйис.
Современнӧй американскӧй «зевсъяс» — монополистъяс да налӧн агентъяс — чайтӧны, мый налӧн «райскӧй» Соединеннӧй Штатъясыс Олимп гӧраяс кодьӧсь жӧ неприступнӧйӧсь да, накажитӧмысь повтӧг, вермасны чӧвтавны мукӧд народъяс вылӧ атомнӧй да водороднӧй «чардбияс». Та кежлӧ найӧ дасьтысьӧны гусьӧн и явӧ, та могысь ошйысьӧны американскӧй наянлунӧн да пӧръясьӧны Черчилль нога мудерлунӧн; стрӧитӧны йӧз территорияяс вылӧ уна лыда военнӧй, военно-воздушнӧй да военно-морскӧй базаяс, кодъяслӧн лыдыс, официальнӧй даннӧйяс серти, ӧні кежлӧ лыддьыссьӧ 950 гӧгӧр; Англия век ёнджыка пӧрӧ американскӧй «непотопляемӧй авианосецӧ»; водзӧ нуӧдсьӧ базаяс стрӧитӧм Францияын, Испанияын; Рытыввыв Германия вӧчсьӧ агрессиялӧн плацдармӧ; военнӧй базаяс стрӧитсьӧны Сӧветскӧй Союзлӧн лунвыв границаяс дорын — Турцияын, Грецияын, а сідзжӧ миян войвыв границаяс дорын — Норвегияын. Атомнӧй войналӧн стратегъяс котырталӧны мулӧн быд пельӧсӧ военно-политическӧй блокъяс. Эм нин дас гӧгӧр татшӧм блокыс, кодъясӧс веськӧдӧма социализм да народнӧй демократия странаяслы паныд. Тайӧ блокъяс отсӧгӧн найӧ думайтӧны нуӧдны агрессивнӧй война мукӧд народъяс киясӧн мукӧд территорияяс вылын. Торъя нин ыджыд надея найӧ кутӧны западногерманскӧй реваншистъяс вылӧ. И ставыс тайӧ вӧчсьӧ сы могысь, мед пӧртны олӧмӧ ассьыныс дьявольскӧй планъяс — вир да страданиеяс вылын нажӧвитчыны, лоны господинъясӧн мукӧд народъяс вылын.
Но важӧн нин чужис выль Прометей — сӧветскӧй народ, коді ӧні кежлӧ котыртӧ ас гӧгӧрыс му вылын олысь став йӧзлысь коймӧд юкӧнысь унджыксӧ; найӧ занимайтӧны земнӧй шарлӧн сулалысь нёльӧд юкӧнсӧ. Свет вылас абу сэтшӧм вын, коді эськӧ вермис выльысь дорны скала дінӧ Прометейӧс.
Да, вӧлі кад, кор США-ын лыддисны, мый атомнӧй секретӧн обладайтӧны найӧ ӧтнаныс. Ӧні ставлы тӧдса — Сӧветскӧй Союз имеитӧ атомнӧй оружие, а «водороднӧй оружие лӧсьӧдӧмын, — кыдзи заявитіс Молотов ёрт, — сӧветскӧй йӧз шедӧдісны сэтшӧм успех, мый бӧрӧ кольысьӧн окажитчис эз Сӧветскӧй Союз, а Америкалӧн Соединённӧй Штатъяс». Эмӧсь и колана транспортнӧй средствояс, мед нуны агрессорлы водзӧс любӧй местаӧ, лоас кӧ выльысь торкӧма атомнӧй взрывъясӧн мир да согласие.
Сӧветскӧй Союз, народнӧй демократия странаяс, Китай оз кӧсйыны война. Найӧ занятӧсь мӧдторйӧн — покоряйтӧны мортлы пӧльза вылӧ Дунайлысь, Волгалысь, Хуанхелысь стихийнӧй вынсӧ, лэптӧны содтӧд миллионъяс гектар эжа, воздвигайтӧны выль промышленнӧй центръяс ичӧтик Албанияын и ыджыд Китайын, индустриальнӧй Чехословакияын и земледельческӧй Болгарияын, мед вӧлі тырмымӧн нянь, унджык машина, мичаджык паськӧм; учёнӧйяс упорнӧя корсьӧны туйяс, кыдзи эськӧ паськыдджыка используйтны мирнӧй цельясын атомнӧй энергия. Абу ӧмӧй ышӧданаӧсь сэтшӧм фактъяс, кодъяс йылысь вӧлі неважӧн на гижӧма «Правда» газетаын, мый Сӧветскӧй Союзын ядернӧй физика кузя уджъяс сетісны позянлун искусственнӧй радиоактивнӧй элементъяс практически неограниченнӧя создайтӧм вылӧ. Ӧні нин пӧлучитӧма 700 гӧгӧр разнӧй радиоактивнӧй изотоп. Найӧ успешнӧя используйтсьӧны промышленностьын, видз-му овмӧсын, здравоохранениеын.
Сӧветскӧй правительство эз ӧтчыд нин йӧзӧдлы став народъяслы аслас позиция йылысь — не лэдзны выль война, мудзлытӧг тышкасьны мир вӧсна, запретитны атомнӧй оружие, ёнмӧдны народъяс костын мирнӧй волысьӧм. Сійӧ выразитіс ассьыс дасьлун отсавны мукӧд странаяслы атомнӧй энергия мирнӧя используйтӧм кузя.
Сӧветскӧй правительстволӧн татшӧм политикаыс лӧсялӧ му вылын олысь быд честнӧй мортлы, кодлы дона аслас рӧдина, культура, аслас олӧмыс. Всеобщӧй мир вӧсна тыш вылӧ сувтӧны век выль и выль миллионъяс быд континентын. Тайӧс ми аддзам сійӧ мощнӧй движение серти, коді лунысь лун паськалӧ Мир кузя Всемирнӧй Сӧвет Бюролысь Обращение йӧзӧдӧм бӧрын, коді чуксалӧ дугӧдны атомнӧй война кежлӧ дасьтысьӧм, бырӧдны атомнӧй оружиелысь запасъяс, дзик пыр жӧ эновтны сійӧс выльысь вӧчӧм.
Мортлӧн эм не сӧмын асьсӧ кранитӧм кузя инстинкт, но и вежӧр, сӧвесть, кывкутӧм. Морт вежӧр некутшӧма оз вермы миритчыны сэтшӧмторкӧд, мед энергиялӧн величайшӧй источник, кодӧс корсьӧм вылын вдохновеннӧя трудитчисны дзонь поколениеяс чӧж став странаясса выдающӧйся физикъяс, химикъяс да математикъяс, петкӧдчис человечество водзын атомнӧй бомбаӧн ӧвтчысь Смерть образын. Эз тайӧс кӧсйыны честнӧй учёнӧйяс! Найӧ кӧсйисны аддзыны асланыс планета вылысь выльнога шонді, коді эськӧ сывдіс арктическӧй йияс, юкталіс ваӧн пустыняяс, сотіс биӧн смертоноснӧй бактерияяс, бордйӧдіс йӧзӧс лэбавны вселеннаялӧн помасьлытӧм эрдъясті. Народъяслӧн сӧвесть оз сӧгласитчы, мед атомнӧй война дасьтысьяслӧн жалкӧй чукӧр кутіс и водзӧ лоны гидралӧн зловещӧй вуджӧрӧн, коді пемдӧдӧ олӧмсӧ, пӧдтӧ аския лун вӧсна тӧждысьӧм, кусӧдӧ гажа серам. Прогрессивнӧй человечество кывкутӧ грядущӧй поколениеяс водзын — кранитны извергъяслӧн безумнӧй действиеясысь ставсӧ, мый вӧчӧма мортӧн сійӧ кадсянь, корсянь Мортыс кутіс шусьыны тайӧ ыджыд нимнас.
Йӧзлы лӧсялӧ ӧта-мӧдыскӧд волысьӧм. Та вылӧ эм уна коланлун да средствояс. Неважӧн на миян ӧти сӧветскӧй корреспондент гижис «Литературнӧй газетаын», кыдзи сійӧ Антарктикасянь Слава нима китобойнӧй флотилия вывсянь радио отсӧгӧн веськыда йитчыліс аслас другъяскӧд, кодъяс уджалӧны Севернӧй полюс–3 станцияын. Севернӧй полюс да Антарктика — миян планета вылын ӧта-мӧд дінсяньыс медся ылын точкаяс. Печатьын вӧлі и сэтшӧм юӧр: московскӧй телевизионнӧй передачаяс мукӧддырйи удайтчывлӧ видзӧдны тысячаяс километр сайын, шуам, Скандинавияын. Народъяслӧн ӧта-мӧд костас йитӧдыс пӧртсьӧ олӧмӧ и дружественнӧй делегацияясӧн вежласьӧм пыр, и ньӧбасьӧм-вузасьӧм отсӧгӧн, и наука да искусство линия кузя. Ковентри карса мерлы сэтшӧм жӧ колана аддзывны аслас синъясӧн руинаясысь кыпӧдчӧм героическӧй Сталинград, кыдзи сталинградскӧй горисполкомса председательлы окота видзӧдлыны английскӧй кар, код вылӧ гитлеровскӧй стервятникъяс шыблавлісны сэтшӧм жӧ фашистскӧй бомбаяс. Народъяслы ӧткодь донаӧсь да коланаӧсь сибирскӧй шобді и Нил ю дорын быдмысь цитрусӧвӧйяс, китайскӧй шӧвк и финскӧй бумага, аргентинскӧй яй и бразильскӧй кофе. Шопен и Чайковский, Карл Маркс и Ленин, Сервантес и Низами, Исаак Ньютон и Жолио Кюри — уна-уна гениальнӧй йӧз принадлежитӧны ставнас человечестволы. И кор академик Скобельцын Кремлёвскӧй дворецын пӧся кутлӧ «Народъяс костын мир укрепитӧм вӧсна» международнӧй сталинскӧй премия кузя лауреатъяслысь кияссӧ, а писатель Тихонов мунӧ Индийскӧй океанлӧн Бенгальскӧй залив берегъяс дорӧдз, мед вручитны мир дорйӧм вӧсна награда бирмаса писатель Такин Кодо Хмаинглы, то ми, сӧветскӧй йӧз, тайӧс воспринимайтам, кыдзи народъяс костын братскӧй дружбалысь сэтшӧм йитӧд, кодӧс оз вермы торкны ни даллесъяслӧн странаысь странаӧ сьӧд кырнышъяслӧн моз лэбалӧм, ни водороднӧй бомбаясӧн грӧзитӧм. Миян нэмӧ Му планета эз нин мӧд кажитчыны сэтшӧм ыджыдӧн, кутшӧмӧн сійӧ кажитчыліс Колумб кадъясӧ, кор му ӧтар бокас киссис вир, а мӧдарас позис спокойнӧя узьны. Медся знаменательнӧйыс лоӧ сыын, мый народъяс заводитӧны тырвыйӧ гӧгӧрвоны тайӧс: лоас кӧ коймӧд мирӧвӧй война, сэтчӧ жӧ оз прӧстӧй, а атомнӧй, вермас быдӧнлы инмыны. Парижскӧй соглашениеяслы паныд французскӧй патриотъяслӧн неммиритчытӧм сопротивление гӧгӧрвосьӧ, медся водз, кыдзи воинствующӧй атомщикъяслы паныд тыш сэтшӧм смыслын, мый германскӧй выль вермахт, кыв шутӧг, лоӧ ещӧ на ёнджыка ӧпаснӧйӧн, кор сійӧ киясӧ сетасны атомнӧй да водороднӧй оружие. Тадзи думайтӧны оз сӧмын коммунистъяс, но и социалистъяс, радикалъяс, католикъяс. Быдӧнлы тӧдса французскӧй общественнӧй деятель Флоримонт Бонт гижӧ аслас корреспонденцияын, кодӧс датируйтӧма французскӧй республикалӧн Сӧветын дебатъяс мунан лунъясӧн:
«Сӧмын бӧръя недельясӧ 3587 мер да 21 377 муниципальнӧй сӧветник восьсӧн выступайтісны парижскӧй соглашениеяслы паныд. Татшӧм жӧ позиция занимайтӧны некымын сё генеральнӧй сӧветник».
Статья помас сійӧ заключайтӧ: «Вашингтонлӧн, Лондонлӧн да Парижлӧн реакционнӧй кругъяс ылӧдлӧны асьнысӧ сійӧн, быттьӧкӧ мирлӧн сторонникъясӧс совершитчӧм факт водзын сувтӧдӧм вайӧдас германскӧй милитаризм возрождениелы паныд тышысь ӧткажитчӧмӧ. Найӧ джуджыда ӧшибайтчӧны. Французскӧй народ кутас мудзлытӧг нуӧдны водзӧ ассьыс тышсӧ».
Век ёнджыка заводитӧ тӧждысьны аслас судьба йылысь английскӧй народ. Сійӧ зэв бура чувствуйтӧ, кутшӧм йирмӧгӧн ӧвтӧ куш татшӧм кывъясысь: «Британскӧй остров — американскӧй непотопляемӧй авианосец». Татчӧ колӧ содтыны: сьӧкыд якӧр вылын авианосец, кор татшӧм якӧрсӧ оз позь лэптыны да ас кадӧ усйысьны.
Черчилльлӧн да Иденлӧн ӧпаснӧй политикалы паныд выступайтӧны не сӧмын Гарри Поллит либӧ радӧвӧй рабочӧй-лейборист, не сӧмын Кентерберийскӧй соборын настоятель Хьюллетт Джонсон либӧ всемирнӧ-известнӧй учёнӧй Джон Бернал, — татшӧм политикаыслы паныд кыпӧдчӧны и асьныс тӧлкаджык консерваторъяс. Найӧ лыддьӧны бурджыкӧн паськӧдны тӧргуйтӧм, водороднӧй бомбалы кӧрым пыдди лоӧм дорысь.
Ми эг на вунӧдӧ кубинскӧй поэт Николас Гильенлысь пламеннӧй кывъяссӧ, кодъясӧс сійӧ висьталіс сӧветскӧй писательяслӧн Мӧд Всесоюзнӧй съезд трибуна вывсянь:
«Севернӧй Америка эз аддзыв война. Вашингтон тойыштіс йӧзӧс Гитлерӧн ӧзтӧм ыджыдысь ыджыд бипурйӧ, но сійӧ эз испытайт сійӧс, мый овлӧ сэки, кор собственнӧй му вылӧ локтӧны врагъяс. Сэні абу ни ӧти небоскреб, кодӧс эськӧ вӧлі парсыштӧма кӧть револьвернӧй выстрелӧн, ни ӧти школа, кодӧс разрушитӧма бомбаясӧн, ни ӧти больница, кодӧс сотӧма напалмӧн, ни ӧти кар, коді эськӧ
США-ын мир вӧсна тыш лыддьыссьӧ преступлениеӧн. Мир сторонникъясӧс сэні йӧрталӧны тюрьмаясӧ, гӧгӧрвоӧмӧн, мый буретш тайӧ мужественнӧй йӧзыс и лоӧны Америкалӧн подлиннӧй патриотъясӧн, кодъяс оз кӧсйыны, мед садьсӧ воштӧм конгрессменъяс да биржевикъяс ӧзтісны истребительнӧй атомнӧй война.
Знаменательнӧйыс лоӧ сыын, мый бӧръя кадӧ, сьӧкыдлунъяс вылӧ видзӧдтӧг, мир сторонникъяслӧн радъяс ӧдйӧ содӧны и Америкалӧн Соединённӧй Штатъясын.
Атомнӧй война дасьтӧм — величайшӧй преступление. Тайӧс заводитӧны гӧгӧрвоны му вылын олысь унджык йӧзыс. А босьтны кӧ социализм да демократия лагерь, то сэні оз сюр ни ӧти нормальнӧй морт, коді эськӧ кӧсйис атомнӧй война. Та йылысь висьталӧны подписьяслӧн лыдпасъяс, кодъясӧс пуктӧма нин да водзӧ пуктавсьӧны Мирлӧн Всемирнӧй Сӧвет Обращение улӧ Сӧветскӧй Союзын, Китайын, Польшаын да мукӧд миролюбивӧй странаясын.
Ставӧн сувтам мир доръян правӧй делӧ вӧсна, атомщикъяслы паныд, ог лэдзӧй ӧзтыны выль война!
