ТУРУН КӦДЗӦМ ДА МУ КЕРӦМ ЙЫЛЫСЬ

Кӧні дӧвӧльпырысьджык турунӧн олӧны, сэн оз тӧждысьны нянь понда. Сӧмын сэтшӧминъясыд ӧні колины зэв этшалаын нин. Унджыклаын нянь во гӧгӧр кежлӧ оз нин тырмы. Эмӧсь сэтшӧм сиктъяс, кӧні ас няньӧн олӧны сӧмын во джын кымын. Выль му местаыд эм эськӧ быдлаын зэв уна, да вынтӧгыд му вылад нинӧм оз быдмы: колӧ зэв уна куйӧд сэтчӧ. А куйӧдыд ӧд лоӧ сэк, кор верман видзны унджык скӧт.

Ӧні пондам сёрнитны, кыдзи позьӧ шедӧдны турун матысьджык.

Миян Коми муын нин эмӧсь ӧні уна кӧзяйствояс, кодъяс кӧдзӧны клевер турун (бобӧнянь) му вылӧ. Клевер кӧдзысьяс шуӧны: ӧні пӧ ми куйӧд тырмытӧмысь огӧ нин зэв тӧждысьӧй. Ӧні пӧ ми пондам зільны унджык выль му вӧчны. Му вылӧ пондам кӧдзны турун да сійӧ туруннас скӧтӧс вердны. Сэки тырмымӧн лоӧ и куйӧдыд.

Агрономъяс клевер турун йылысь висьталӧны со мый:

1) клевер турунлӧн вужъясыс вермӧны му вынсӧ (питательные вещества) босьтны пыдысьджык мукӧд быдтасъяс дорысь;

2) клевер турун вужъяс эмӧсь ичӧтик гӧрӧдъяс. На пытшкын, гӧрӧдъяс пытшкас, олӧны зэв ичӧтик бактерияяс. Найӧ вермӧны вынсӧ сетны клеверыслы воздухысь (сынӧдысь) босьтӧмӧн. Сы понда клевер вермӧ бура быдмыны и вынтӧмджык му вылын;

3) кык во клевер быдмӧм бӧрти муас кольӧ выныс сы мында жӧ, мыйта лолӧ сійӧ жӧ му вылас зэв бура куйӧдалӧмысь.

Ёнджыка кӧ та йылысь думыштам, дерт, быдӧн гӧгӧрвоам, кыдзи колӧ миян кутчысьны овныным, шуам, мися, важӧн нин колӧма миян кутчысьны выль му вӧчӧм бердӧ да сэтчӧ клевер турун пондыны кӧдзны. А ми вӧлі ӧтньыв думайтам, мися, колӧ кыськӧ видз места унджык корсьны. Кӧть и ылынджык, а мед вӧлі видз. Виддзыд тай вӧлӧма зэв на матысь и сюрӧ. Миян сэтшӧм му местаыд эм быдлаын помтӧм.

Вӧр улысь му перйыны, дерт, абу зэв кокни, да ӧд ми бур гырысь вӧраинӧ му керам зэв шоча. Унджыкысьсӧ уджалам матысь, сикт доръясысь, кытӧні кольӧма самӧй посньыдик кыдз да пипу вӧр и зэв нин ӧти-ӧти коз вӧр.

Зэв ёна кокнявны вермас миян му керӧм удж, сэтшӧм лёкинсьыс вӧрсӧ кӧ пӧрӧдны водзвылысь да сэн жӧ и сотны косьмӧм бӧрас. Пӧим вылас позьӧ кӧдзны сю да сюыскӧд шепта турун (тимофеевкаӧн шуӧны). Тайӧ туруныс бура быдмӧ сэтшӧм сотӧм бӧртиыд во вит-квайтӧдз. Сы кості посньыдик мыръясыс бура нин сісьмасны, перъявны найӧс лоӧ зэв нин кокни. Мыр перъялӧм бӧрын пыр жӧ позьӧ тайӧ местасӧ заводитны гӧрны.

Дерт, лёкиник гӧръясӧн уджавны сэні он вермы: вӧсньыдик вужъяс му пытшкын мыръяслӧн век на жӧ кольӧны. Ӧні миян уналаын восьтӧма прокатнӧй пунктъяс. Сэні эмӧсь ён, пара вӧлӧн уджалан плугъяс. Тайӧ плуглы вӧсньыдик вужъяс да неыджыд пуяс (1−1½ арш. судта) оз соравны гӧригӧн: ставсӧ сійӧ орйӧдлас да пӧрлӧдлас. Толькӧ мед вӧвъясыд ӧткодя уджаласны. Кӧні татшӧм прокатнӧй пунктъяссӧ ӧнӧдз на абу лӧсьӧдӧма, колӧ корны Обземуправленньӧлысь, мед лӧсьӧдас. Позьӧ ӧд сэсся и аслыныд ӧтувтчыны да корны, мед сетісны татшӧм плугъяссӧ ньӧжйӧник, вочасӧн мынтӧм вылӧ (с рассрочкой платежа).

Ми ӧні сёрнитім вӧрысь му керӧм йылысь. Миян на уна му местаыд сюрӧ вӧртӧг. Тайӧ воясӧ ми пондам му места лӧсьӧдны посньыдик вӧрӧ, кодӧс миян ӧні кӧсйӧны лесничӧйяс вундыны му керӧм вылӧ. Мыр сісьмигкості миян колӧ кутчысьны му керны водзджык вӧртӧминын, кытӧн нин некутшӧм мыръяс абуӧсь. Сэтшӧминыд сюрӧ быдлаын на зэв уна. Быдлаын эм паськыд боръяс, зэв ыджыд телятникъяс, йӧнӧдъяс да кос видзьяс, кытӧн турун зэв лёкиник быдмӧ. Вот тайӧ уджас, татшӧм турунтӧм местаяссӧ гӧрны, миян ӧні пыр жӧ и колӧ зэв зіля кутчысьны. Во вит-квайт кежлӧ тайӧ удж тырмас миян. Сы кості выль му лӧсьӧдӧминад (вӧр кералӧминад) вевъялас сісьмыны став мырйыс, перйыны лоӧ нин зэв кокньыд. Дерт эськӧ, позьӧ кокньӧдны мыр перйӧм уджтӧ, босьтны кӧ артельӧн мыр перъян машина. Кытӧн вӧртӧминъяс му вылӧ абу да му керны лоӧ ыджыд вӧр улысь, сэтчӧ дзик нин колӧ удж кокньӧдан машинаыд. Но ӧд миян сэтшӧминыд зэв на абу уналаын. Миян колӧ унджык мыр перъян уджсӧ сетны природалы. Мед сійӧ ми пыдди уджалӧ. А ми мӧдам нин гӧрны мыртӧминсӧ.

Агроном Исаков В.