КОЛӦ ШКОЛАЯСЛЫ СЕТНЫ ВИДЗ‐МУ

Неважӧн Обземуправленньӧ мӧдӧдліс ӧткымын вӧлӧсьтӧ землемеръясӧс, сёрнитны крестьянакӧд видз‐му юклӧм лӧсьӧдӧм йылысь (землеустройство). Тшӧтш вӧлі налы тшӧктӧма сэки сёрнитны скодъяс вылын школаяслы видз-му сетӧм йылысь.

Воӧм бӧраныс землемеръяс висьталӧны: крестьяна пӧ оз кӧсйыны сетны школаяслы видз-му.

Мыйла нӧ та вылӧ крестьяна татшӧм лёка видзӧдӧны? Гашкӧ, налы дзик оз ков школаыс ни видз-муыс школаыслы? Мед, гашкӧ, челядьныс налӧн кутасны овны пемыда, важ пӧльясныс моз?

Ме чайта, тадзи видзӧдысьыд ӧні этша нин. Унджыкыс нин гӧгӧрвоӧны: велӧдчӧмын став бурыс, сӧмын велӧдчӧм мортлӧн синмыс восьса, некытчӧ оз йӧрмы.

Дерт, кӧнкӧ, крестьяна оз кӧсйыны сетны со мый понда: воддза сетлӧмъяссӧ школаясыс эз вермыны прамӧя уджавны. Уналаын вӧлі сетӧмаӧсь ичӧтик пластъяс да кызыс сідз куйлісны.

Коді нӧ сыысь мыжа? Ӧткымынлаын, дерт, мыжаӧсь велӧдысьяс, дышджыка найӧ кутчысисны тайӧ уджас. Медся ёнасӧ нӧ мыжа таысь вӧлі миян став олӧмыс (разруха, война). Унатор миян быри, киссис. Унатор пырысь-пыр эз артмы, эз став удж бердас кутчысьны киным тырмыв. Колӧ вӧлі вӧчны медся ыджыд уджсӧ: видзны еджыдъясысь, озыръясысь, ассьыным меддонаторнымӧс — Революция.

Ӧні мӧд сикас олӧмыд. Война вылӧ мунны тайӧ здукъясӧ оз на ков. Колӧ топыда, чорыда босьтчыны эмбур, олӧм-вылӧм лӧсьӧдны-кыпӧдны.

Миян войвылын абу зэв ыджыд видз-му уджалӧм. Мӧдысь лоӧны, гашкӧ, тані заводъяс, а ӧні лоӧ на босьтчывны видз-му бердӧ. Ми аддзам, важ ногӧн уджалӧм бурлун вайӧ этша. Колӧ пӧльяс ногъястӧ шыбитны, босьтчывны выль ногӧн уджавны.

Сэтшӧм кадыс, кор быд деревняын лоӧ агроном, Коми Обласьтын, ме чайта, оз и лолы. Колӧ корсьны кутшӧмкӧ мӧд туй.

Колӧ сетны быд школалы видз-му, мед заводитасны выль ногӧн уджавны, мед сійӧ пластъясыс кутасны велӧдны крестьянасӧ, лоасны опытнӧй участокъясӧн. Медся ёна, дерт, сэні велӧдчасны челядь, сэсся асланыс выль тӧдӧмторнас юксясны бать-мамныскӧд, петкӧдласны налы выль ногӧн уджалӧмсӧ.

Велӧдысь ачыс тшӧтш кутас уджавны. Велӧдысьяслы школа видз-мусьыс сетсьӧ юкӧн. Сійӧ ёнджыка ыштӧдас найӧс видз-му уджалӧм йывсьыс выльторъяснас тӧдмасьны, сэсся асланыс тӧдӧмторнас крестьянакӧд юксьыны.

Сӧмын татшӧм туйӧн ми вермам содтыны асланым вӧлӧгаӧ (сёянӧ) лишнӧй кринча йӧв, тув (пунт) вый, пуд нянь, картупель, мукӧдтор. Сытӧг ми лёка олам. Шома азя шыдыс мукӧдыслӧн абу. Кӧть частӧ кывлан: «Зыранскӧй горло пӧ всё мелёт», а бурджык олӧмсьыд, ме чайта, некод оз ӧткажитчы. Америкаын, Данияын сійӧн и бура олӧны, ёна велӧдӧмнас босьтӧны ыджыд урожайяс. Колӧ миянлы налысь таӧ велӧдчыны.

Оз ков жалитны сетны школалы видз-му. Колӧ сетны тырмымӧн, бурджыкӧс; колӧ ыштӧдчыны велӧдысьяслы тайӧ удж бердас! Каета таысь оз босьт. Во-мӧд мысти тыдовтчас став бурыс.

Кияса