АС КОСТ ВОТ ПЕРЙӦМ

Ас кост вот перъян ног гижӧдъяс ысталӧма нин став вӧлӧсьтӧ 1923 воӧ, декабр 7-ӧд лунӧ. Сійӧ гижӧд серти вӧлӧсьтув ас кост вот лӧсьӧдчӧ сӧмын Обласьтув Исполкомкӧд гижӧдчӧм мысти. Вӧлӧсьтувса йӧзлы кӧ государствоӧн лэдзӧм сьӧм вӧлӧсьтув коланторъяс вылӧ оз тырмы, найӧ гижӧны сы йылысь асланыс карув Исполкомӧ, корӧны лэдзны лӧсьӧдны вӧлӧсьтув вот, индалӧны, мый колӧ да мый вылӧ оз тырмы государствоса сьӧм. Карув Исполком видлалас лючки гижӧдсӧ, пасъяс сэтчӧ ассьыс шуӧмсӧ, ыстас Обласьтувса Исполкомӧ. Сэні бара видлаласны бура, гӧгӧрбок. Арталасны ставсӧ лючки-ладнӧ, аддзасны кӧ, збыль ёна колантор вылӧ корӧны вӧлӧсьтув вот лӧсьӧдны, карув Исполком пыр ыстасны вӧлӧсьтӧ гижӧд, лэдзасны лӧсьӧдны ас кост вот урчитӧм мында, урчитӧмторъяс вылӧ.

Гашкӧ, бара шуасьысьяс лоӧны: мыйла нӧ пӧ сэтшӧма гижӧдчыныс, Обласьтса Исполкомӧдз шыӧдчыны? Сійӧ сы вӧсна, медым воттӧ видзчысьӧмӧнджык лӧсьӧдны, сӧмын нин зэв ёна коланторъяс вылӧ, кодъястӧг овны некутшӧма оз позь. Ёна бӧрйысьӧмӧн, видласьӧмӧн вотыд ичӧтджык лоӧ, крестьяналы кокньыдджык. Вӧлӧсьтыд вермас ышмыны да унатор лӧсьӧдны, ӧти во вылӧ сюяс, ыджыд вот лоӧ мынтыны вот мынтысьяслы. Карувса да Обласьтувса Исполком вермасны кутыштны найӧс ёна ышмӧмсьыс, ковтӧмджыкторъяссӧ локтан вояс кежлӧ кольны. Карувса Исполком гижӧд воӧм мысти Волисполком войдӧр тэчӧ (юклӧ) вот сиктъяс, грездъяс вылӧ, сэсся быд сикт вылӧ воӧм вот юклӧ бара быд овмӧс вылӧ торйӧн. Пельӧс из пыдди вот юклігӧн му уджалысь крестьяна костын босьтӧны му лыд. Миян обласьтын унджык вӧлӧсьтын муыд юклӧма сёйысь лыдӧ. Сідзкӧ, воттӧ сёйысь лыдӧ жӧ позьӧ юклыны. Вот тэчигӧн колӧ бура тӧдны быд олысьлысь овмӧссӧ: судзсяна олысь-ӧ сійӧ али гӧль морт, уна-ӧ с.-кӧзяйственнӧй вот мынтӧма му-видз помысь кындзи, оз‐ӧ кыдзкӧ мӧд ног нажӧвитчы, уна-ӧ верстьӧ уджалысь семьяын да мукӧдтор. Шуӧм воттӧ сэсся крестьянин овмӧс да олӧм сертиыс позьӧ чинтавны, содтавны. Озырджык судзсяна олысь мортлы позьӧ содтыны вотсӧ кык пӧв унджык пуктӧм вотысь; гӧльлысь — кык пӧв чинтыны. Кык пӧлысь уна содтыны да чинтыны воттӧ, закон серти, оз позь. Чинтасьӧмӧн, содтасьӧмӧн оз ков торкны вот пайтӧ, мыйта воӧ деревня вылӧ. Шуам, Волисполком ӧти деревняӧ, кӧні олысьыс 200 морт, пуктӧма 20 шайт. Ӧтмындаӧн кӧ перйыны быдӧнлысь, воӧ 10 урӧн (10 к.) сёйысь вылӧ. Олысь йӧз сэн абу ӧткодьӧсь озырлуннаныс. Эм на пиын судзсяна войтыр, бура олысьяс; эмӧсь гӧльяс, вӧвтӧмъяс, мутӧмъяс, красноармеечьяс, висьысьяс. Лоӧ чинтасьны-содтасьны. 10 урӧн пыдди кымынкӧ мортлысь, гашкӧ, лоӧ перйыны 20 урӧн (унджыксӧ оз позь), 15 урӧн, 12 урӧн; кымынкӧлысь сӧмын 5 урӧн (этшаджыксӧ оз позь), 8 ур., 6 ур., с. в. Кӧть кыдз сэсся юклы вотсӧ деревня кост олысь пиын, сӧмын мед сійӧ деревняысь Волисполком кассаӧ пырас пуктӧм 20 шайт. Му-видзтӧм войтыр, кодъяслӧн эм керка-карта, овмӧс, мынтӧны вӧлӧсьтув ас кост вот кыдзи и мастерӧвӧй йӧз, нажӧтка серти. Вӧлӧсьтувса вот оз перйыссьы: а) рабочӧйяслысь (слуга-казак) да служащӧйяслысь, кодъяс уджалӧны медӧн, жалӧванньӧ кындзи некутшӧм нажӧтка оз босьтны; б) пӧрысьяслысь, висьысьяслысь, кодъяс олӧны государствоӧн сетӧм сьӧм вылын (социальное обеспечение); в) сэтшӧм семьялысь, кодлӧн эм служба вылын красноармееч, матрос, милиционер, а гортас мужик рӧд уджалысьыс абу. Тайӧясӧс кындзи Волисполком вермас мездыны вотысь ёна гӧль олысьясӧс, пикӧ воӧм войтырӧс кутшӧмкӧ ыджыд шог вӧсна: сотчас, кулӧ, нянь шерӧн жугалӧ да м. т. Мездӧм йӧзлӧн вот пайыс юксьӧ, пырӧ мукӧд вот мынтысьяслы. Бара жӧ колӧ чукӧртны деревняысь сымда, мыйта шуӧма Волисполкомӧн.

Ас кост вот лӧсьӧдӧмӧн чуксалӧны йӧзӧс кыпӧдны, бурмӧдны вӧлӧсьтув овмӧс. Гражданалы колӧ кутчысьны тайӧ удж бердӧ сьӧлӧмсьыс, чорыда думайтӧмӧн. Бур овмӧс да олӧм лӧсьӧдӧм лоӧ ас сайын. Вӧлӧсьтув бюджетъяс лӧсьӧдігӧн нем тӧдлытӧг пондасны кыпавны доход ваянінъяс, лоӧ ыджыд бур. Воысь воӧ пондасны вӧчавны, восьтавны выльясӧс, гырсьӧдны, бурмӧдны важ доход ваянінъяс Волисполкомлы. Пӧшти быд вӧлӧсьтын эмӧсь вичко муяс-видзьяс, му юклӧм бӧрын коляс му-видз, мельничаяс да уна на мукӧдтор. Ӧнӧдз найӧс донтӧм донысь либӧ пӧшти некутшӧм дон босьттӧг сетлісны уджавны кодсюрӧлы. Унджыксьыс, тӧдӧмысь, озырджыкъяс судзсяна войтыр казеннӧй бурнад вӧдитчисны. Мый ыджда добраысь морт кык-куим сӧмын бурсӧ босьтлісны. Вӧлӧсьтув бюджеттӧ лӧсьӧдігӧн сэтшӧмторъясыс ставныс пырасны сметаӧ, бурыс став вӧлӧсьтыслы лоӧ. Ӧтув отсасьӧмӧн видзны школаяс, лыддьысянінъяс, больничаяс, яслияс, туйяс, посъяс вӧчӧм да мукӧд буртор пондас тойлыны йӧзӧс тӧдмавны, мый вылӧ мунӧма сетӧм сьӧм, мый кӧн вӧчсьӧ, кыдз овсьӧ. Тӧдмасигӧн, видласигӧн синводз ӧтарӧ кутас воссьыны, воысь воӧ велаласны унаторйысь босьтны бур став вӧлӧсьтув йӧзлы.

Обфинотдел.

Коми кыв вылӧ пуктіс А. Чеусова.