«КУИМ ПӦЛӦС КОММУНИСТЪЯС»
Сиктса «буржуйяс» йылысь.
Ӧти Пезмӧгса крестьянин (кырымасьӧма «беспартийнӧй крестьянин») норасьӧ миян газет пыр:
«Унаысь ми ветлысь-мунысь йӧзсянь кывлам шуасьӧмъяс: тіян пӧ Пезмӧганыд абу Нардом ни, некутшӧм организация ни — Коммунист партия ни,
Зэв ӧбиднӧ миянлы татшӧм шуасьӧмъяссӧ кывзыны — торъя нин „буржуйсӧ“ да „кулаксӧ“. Ми абу буржуйяс, абу кулакъяс ни.
Ми ставным крестьяна уджӧн ноксьысь йӧз. Ме ачым тӧда, ас син водзӧд муніс став ёнмӧмыс, вынмӧмыс Сӧвет власьтлӧн. Пезмӧгса некор паныд тайӧ власьтлы эз мунлыны, кыдз-мый вермисны пыр отсавлісны. Медсьӧкыд воясас (1918−1919), кор Краснӧй Армия пӧшти джынйыс вӧлі кӧмтӧм-пасьтӧм, Пезмӧгсалысь Сӧвет власьт реквизируйтліс зэв унатор: паськӧм, кӧмкот, ыж ку, вурун. Сэки весиг миян крестьяна кыв эз шуны воча, тӧдӧны вӧлі — ставыс сійӧ колӧ вӧлі, мед регыдджык Сӧвет власьт вермис врагъясӧс.
Позьӧ оз нӧ сэсся миянӧс видны буржуйясӧн либӧ кулакъясӧн?
Нардом эз вӧв ӧнӧдз, эгӧ на вермӧ стрӧитныс. Тӧдам эськӧ асьным, зэв колантор сійӧ да... Неважӧн сэсся скод вылын шуим: локтан тулыссянь стрӧитны Нардом либӧ школа. Крестьяна весиг воча кыв эз шуны. Сідзи жӧ
Сэсся мыйла Пезмӧгын ӧнӧдз абу Коммунист чукӧр (ячейка)?
Со мыйла: некодлы лӧсьӧдныыс — абу миян костын сэтшӧм мывкыда мортыс, кодӧс эськӧ вӧлі позьӧ шуны прамӧй коммунистӧн. Ме ногӧн, коммунистъясыд овлӧны куим пӧлӧсӧсь: ӧти пӧлӧс — прамӧй коммунистъяс, кодъяс сьӧлӧмсяньыс тӧждысьӧны уджалысь йӧз дор. Мӧд пӧлӧс „коммунистъяс“ — кодъяс уджалӧны ас дорныс, корсьӧны шоныдджык места, ыджыдджык жалованньӧ, чӧскыдджыка сёйны-юны. Коймӧд пӧлӧс „коммунистъяс“ — медпоследньӧй йӧз, врагъяс, найӧ сӧмын видзӧдӧны быд ногӧн олӧмсӧ торкны, уджсӧ дзугны.
Ме чайта, коркӧ Пезмӧгын лоӧны на прамӧй коммунистъяс. Сӧмын, шуа тай, ми ёна на пемыдӧсь, коммунистад огӧ на шогмӧ.
Войдӧр колӧ миянӧс югдӧдны, индавны Ленинлысь велӧдӧмъяссӧ, мед эськӧ артмис миянысь прамӧй коммунистъяс. Ме ногӧн, бурджык овны беспартийнӧйӧн омӧлик коммунистӧн дорысь...»
Тадзи гижӧ Пезмӧгса крестьянин.
Дерт, Пезмӧгсаясӧс «буржуйясӧн» ни «кулакъясӧн» оз позь шуны. Коді сідзи шуӧ — оз тӧд коми крестьянаӧс. Миян Коми муын эз вӧвны буржуйясыд. Кулакъясыд, дерт, шочиника вӧліны — ӧні на эмӧсь кӧнсюрӧ.
Буржуйӧн шусьӧ сэтшӧм морт, коді ачыс оз уджав, йӧзӧс нартитӧ, йӧз удж помысь озырмӧ, йӧз сьылі вылын олӧ, вынсӧ-эбӧссӧ, пӧсьсӧ и вирсӧ пычкӧ уджалысь йӧзлысь. Россияын вӧліны буржуйяс: фабрикантъяс, заводчикъяс, помещикъяс, банкиръяс.
Кулакӧн шусьӧ сэтшӧм морт (вермас лоны крестьяна костын, унджыкыс сэні и овлӧны), коді пычкӧ крестьяналысь удж вынсӧ, босьтӧ ас кабыр (кулак) улас мукӧдӧс, жмитӧ найӧс, кӧрталӧ быд ногӧн, пикӧ воӧм мортӧс вывті ёна ӧбӧдитӧ, удждӧм вылӧ вывті сьӧкыд условйӧ вӧчӧ. Кулакыд кӧ босьтас ас улас йӧзӧс, налы зэв сьӧкыд овны лоӧ. Кулакыд дзик черань кодь, пыр тӧждысьӧ аслас везйӧ кыйны дзескыдджыка (судзсьытӧм) олысь уджалысьясӧс, гутъясӧс моз.
Коммунистъясӧс куим пельӧ юкӧм йылысь со мый ми шуам: коммунистъяс овлӧны сӧмын ӧти пӧлӧс, кодъяс вермасьӧны ставмувывса озыръяскӧд, кодъяс тӧждысьӧны мездыны озыр кипод улысь рабочӧйясӧс да крестьянаӧс, кодъяс вермасьӧны пыр лёк олӧмкӧд, пемыд олӧмкӧд. Коммунистъяс мунӧны сӧмын Ленин индӧм туй кузя. Мукӧд пӧлӧс (кык да куим пӧлӧс) коммунистъяс сэсся абуӧсь. Коммунист партия ён абу ӧтка-торъя мортъясӧн, коммунист партия ён аслас топыда, чорыда ӧтувтчӧмӧн, ӧтвылысь, ӧткодя уджалӧмӧн. Коді мӧд ногӧн уджалӧ — сійӧ абу коммунист, сэтшӧмъяссӧ шыблалӧны коммунист партияысь.
Мыйла Пезмӧгын абу коммунист чукӧр? Ми чайтам со мыйла: йӧзыс оз вермыны ӧтувтчыны, оз судзсьы налӧн мывкыдныс, либӧ коммунистъяс вылӧ важ моз на лёка видзӧдӧны. Мыйла нӧ эськӧ мукӧд вӧлӧсьтъясын эмӧсь? Колӧ кӧ велӧдчыны, югдӧдчыны, ӧдйӧджык мездӧдчыны дзескыд олӧмысь, колӧ лӧсьӧдны коланторсӧ! Лоӧ кӧ кӧсйӧмыс — лоас быдтор.
Ӧні став республика пасьта рабочӧйяс гижсялӧны коммунист партияӧ, весиг крестьяна пырӧны сэтчӧ. Колӧ Пезмӧгсалы, дай мукӧдлы коми уджалысь йӧзлы, вӧтчыны рабочӧйяс бӧрся.
