ВЫЛЬ НОГӦН ВИДЗ-МУ УДЖАЛӦМ ЙЫЛЫСЬ

Мыйла ми некор огӧ судзсьӧй

Ме кӧсъя сьӧлӧмысь сёрнитыштны видз-му уджалысьяскӧд, агрономъяскӧд, земельнӧй комиссияяскӧд.

Быдӧн ми, видз-му уджалысьяс, норасямӧй: нянь омӧля артмӧ, видз-му этша: нянь ни, кӧрым ни оз тырмы, этша скӧт понда муяс тырмымӧн оз куйӧдассьыны.

Дугдывтӧг норасямӧй, асьным пыр оламӧй важ ногӧн, кыдзи овлӧмаӧсь пӧльяс, выльысь дзик нинӧм огӧ вӧчӧй. Му вылӧ кӧдзамӧй сӧмын сютор да идтор, коймӧд юкӧнсӧ коськӧм. Сійӧ шусьӧ «куим кӧдза вежласьӧм», рочӧн — «трёхполье». Кыдзи мӧдӧма важысянь, сідзи пыр и мунӧ. Няньыд артмы кӧть эн, пыр кӧдзамӧй ӧчередь серти, быттьӧнӧсь мукӧдтор сэсся нинӧм оз позь кӧдзны. Коськӧмыд быдса во куйлӧ пӧльза вайтӧг. Видзьясыд воысь воӧ скӧт кок улын чорзьӧны, тырӧны лӧптӧн, пушйӧдӧн, вутшкӧн. Турун воысь воӧ быдмӧ омӧльджыка, дай лёк сёйтӧм турун. Васӧдінъяс огӧ косьтӧй, век уяламӧй коскӧдз ваын. Муыдлысь, виддзыдлысь мый вермам пыр пычкамӧй сӧксӧ, изӧрмӧдамӧй, бӧр сёянсӧ налы нинӧм огӧ сетӧй либӧ зэв этша сетамӧй.

Сэсся видзтӧ, мутӧ торйӧдламӧй зэв посньыдик торъясӧдз: мукӧд видз вылас пуктыссьӧ сӧмын юр турун, мукӧд му вылас кӧдзсьӧ сӧмын пож нянь. Борйыс му коластъясас, ме чайта, чукӧрмас му мындаыс жӧ нин. Потшӧсъяс гӧгӧр киссьӧмаӧсь: турунтӧ, няньтӧ скӧтъяс сёйӧны вужвыйӧныс.

Со ӧд кыдзи оламӧй! Сэсся мед эськӧ нянь да турун артмас да тырмас! Мый олӧм бара ми оламӧй-а? Код вылӧ надейтчамӧй? Дзик на ми, коньӧранӧйяс, дикаръяс кодьӧсь, наысь водзӧ ньӧти на эгӧ мунӧй.

Татшӧм олӧм-вылӧмыд, буракӧ, сӧмын нин миянладорын. Сідзкӧ, ме сӧмын миянладор, Коми обласьтса олӧм йылысь и понда сёрнитны.

Колӧ выль ногӧн уджавны.

Ӧткымын йӧз, агрономъяскӧд, унаысь ӧні висьтавлӧны, велӧдӧны: колӧ пӧ лӧсьӧдны «уна кӧдза пӧв», рочӧн — «многополье», кӧдзны турун, видз-му уджавны машинаӧн. Сэк пӧ, шуӧны найӧ, вӧлисти овмӧдчасны видз-му уджалысьясыд.

Ме эськӧ ас думысь сідз жӧ чайтлывлі, да, тыдалӧ, быд чайтӧм серти оз овлыв. Мый вӧсна? Сы вӧсна: миян, комияслӧн, ӧнія ногӧн видз-му уджалӧмыд зэв нин ёна вужъясьӧма, нинӧкыдз огӧ вермӧй мынтӧдчыны сыысь, вежны мукӧд ногӧн. Важ вӧчӧм видз-му миян ӧтувъя (общиннӧй), кӧзяин сы вылын став общество, юклӧма сёйысь юрӧ, сортуйтӧма-торйӧдлӧма зэв посньыдик торъясӧн, пинянад некыт бергӧдчыныыд, видз вылад юр турун, став видз-муыд разі-пели, ылынӧсь ӧти-мӧдсянь, уна весьшӧрӧ вошалӧ мунӧм-локтӧм вылӧ уджалан пӧраяс, оз ӧтмоз куйӧдавны, дӧзьӧритны, мукӧдыслӧн эндӧма нин некытчӧ туйтӧдз, видзьяс тырӧмаӧсь лӧптӧн, пушйӧдӧн, вутшкӧн. Выль весасъяс эськӧ гырысьджыкӧсь, найӧ бара жӧ мӧда-мӧдыскӧд разі-пельынӧсь, бара жӧ кыдз колӧ оз куйӧдавны, оз дӧзьӧритны. Со кутшӧм миян видз-му уджалӧмыд.

Важ уджалӧм ног путкыльтны увлань юрӧн.

Пондыны кӧ выль ногӧн уджавны, агрономъяс велӧдӧм серти, медвойдӧр ковмас важ уджалӧм ногтӧ дзикӧдз путкыльтны увлань юрӧн, мед сылӧн дукыс эз вӧв; ковмас став видз-мусӧ ӧтлаавны да уджавны ӧтвылысь, да либӧ лӧсьӧдны гырысь йӧръяс кымынкӧ морт вылӧ: дасӧ, кызьӧ, комынӧ, унджыкӧ. Мукӧд ногӧн сэсся некыдзи оз позь. Ме ногӧн, сэн став артмытӧмыс и эм. Кыдзи эськӧ пондан став видз-мусӧ ӧтлаавны? Бура видз-му уджалысьясыд ӧд некутшӧм ногӧн оз пондыны сетны ассьыныс видз-мусӧ, либӧ кодъяслӧн матынӧсь ас гӧгӧрын, либӧ кодъяслӧн уна нин пуктӧма мырсьӧм-весалӧм (выльысь вӧчӧм) вылӧ. Мырдӧн тшӧктыны ӧтлаасьны он вермы, оз позь, бурыс нинӧм оз ло, сӧмын на костын лоӧ зык да кось, да виӧм мӧда-мӧдӧс. Сідзкӧ, некутшӧм выль ногӧн уджалӧм оз вермы лоны; нинӧм и думайтны «уна кӧдза пӧв» да турунъяс кӧдзӧм йылысь, машинаясӧн уджалӧм йылысь.

Колӧ ӧтувтчыны.

Мый нӧ керны? Кыдзи лӧсьӧдны тайӧ уджсӧ?

Ме ногӧн: земельнӧй начальстволы, агрономъяслы, гӧгӧрвоана йӧзлы медыджыд колантор: медвойдӧр быдсяма ногӧн кыпӧдны, ыззьӧдны му-видз уджалысьясӧс ӧтлаавны став видз-мусӧ ыджыд йӧрӧ либӧ лӧсьӧдавны кымынӧскӧ торъя гырысь йӧръяс. Сэсся вӧлисти и сёрнитны выль ногӧн уджалӧм йылысь: уна кӧдза пӧв йылысь, турун кӧдзӧм йылысь, машинаясӧн уджалӧм йылысь, порошокъясӧн куйӧдалӧм йылысь и мукӧдтор. Кытчӧдз сійӧ удж оз ло керӧма, сэтчӧдз нинӧм и думайтны выль ногӧн уджалӧм йылысь, сэтчӧдз нинӧмла на лӧсьӧдавны и уна пӧлӧс гырысь машинаяс — весьшӧрӧ видзны уна сьӧм, сідз жӧ кутасны куйлыны кӧнсюрӧ вевт увъясын либӧ сісьмыны, сімны ывла вылын лым улын, зэр улын, некод найӧн оз кут уджавны дзик пыр, дай уджавныныс некӧн, он сибав му-видз вылас, бергавны он тӧр. Машинаяс лӧсьӧдӧм пыдди став сьӧмсӧ колӧ видзны войдӧр «трекполкаысь» мынтӧдчӧм вылӧ, васӧд видзьяс, нюръяс косьтӧм вылӧ да вутшъяс шыльӧдӧм вылӧ. Ӧні видз-му уджалысьлы зэв на тырмас, эм кӧ: ятскӧй косуля, плуг, кӧрт пиня, вутш шыльӧдан, мыр бертан машина да ещӧ идзас шыран машина (соломорезка). Абу кӧ, колӧ лӧсьӧдавны. Важ гӧрнад да пу пинянад уджалӧм помысь ӧнія дырйи кынӧмпӧтыд оз шед.

Нӧшта шуа: выль ногӧн удж нуӧдны позьӧ сӧмын ӧтувтчӧмӧн, ӧтсӧгласӧн; ӧткӧн-ӧткӧн вӧчны дзик нинӧм он вермы. Ме пондылі нин ӧткӧннад быдторсӧ вӧчны, нинӧм эз артмы, лои эновтчыны. Эновтчыны эськӧ эновтчи, да аслам сьӧлӧмӧй веськыда на пуӧ выль ногӧн уджалӧм вылас, тӧда: важ ног уджалӧмӧн овмӧдчыны бурджыка, лӧсьыдджыка он вермы, пыр лоӧ ӧнія моз жӧ овны тшыг нисьӧ пӧт.

Гражданин Н. Чеусов.