КЫДЗИ ГИЖНЫ ДЕРЕВНЯСА ОЛӦМ ЙЫЛЫСЬ
Мый висьталіс т. Калинин
Тайӧ тӧлысяс Мӧскуаын чукӧртчылісны «Беднота» газетӧ крестьяна олӧм йылысь гижысьяс. Сэні бура унатор висьталіс т. М. И. Калинин (Ставреспубликаса Исполкомын Председатель): кыдзи колӧ гижны газетӧ деревняса олӧм йылысь, мыйясджык колӧ гижны. Сійӧ со мый висьталіс.
Мед гижӧдыд сьӧлӧмӧдз йиджас.
— Деревняса олӧм йылысь гижны зэв сьӧкыд, — шуӧ Калинин. — Ме ас серти тӧда. Унаысь ачым гижавла. Кокньыдджык гижны собранньӧяс йылысь либӧ кутшӧмкӧ сёрни Комиссарлысь кодкӧдкӧ. Мед эськӧ гижан да лыддьысьыд оз дӧзмы тэнад гижӧдысь. Мед лыддяс да мыйкӧ кольӧ жӧ юрас, мед гижӧдыд сьӧлӧмӧдз вӧлі йиджӧ.
Колӧ гижны сьӧлӧмсянь.
— Ме унаысь видлывлі гижны сідзи, прӧста, сьӧлӧмтӧг — нинӧм оз артмы, гижӧдыд лоӧ дзик пу кодь. Зэв сьӧкыд. Весьшӧрӧ асьтӧ сӧмын мырдӧналан сэки. Видзӧдны эськӧ, быттьӧ и зэв шань, мича кывъяс сюялӧма и быдтор, бурджыка кӧ мӧвпыштан бӧрыннас, тӧдчӧ — зэв омӧля артмӧма, некытчӧ шогмытӧм, дзик кос пу кодь. Сэтшӧм гижӧдыд вылӧ лыддьысьыд, дерт, оз видзӧдлы сэсся. Колӧ гижны сэтшӧмторъяс йылысь, мед эськӧ гижысьыслӧн аслас тшӧтш вӧлі сьӧлӧмыс пуӧ; гижны колӧ сьӧлӧмсянь быдтор, сэки вӧлисти гижӧдыд бурджык артмас. Ме мукӧддырйиыс видзӧдла кутшӧмкӧ крестьянинсянь воӧм гижӧдтор вылӧ (меным ёна гижлӧны) да веськыда и тӧдчӧ, кыдзи гижӧма — сьӧлӧмсяньыс-ӧ абу.
Мукӧд гижӧдас сӧмын визь дас кымын, босьтан, лыддян да сідзи и думыштан: «Ӧдтӧ, другӧ, кутшӧма сьӧлӧмсяньыс гижӧма!»
Гижны тӧдана олӧм йылысь.
— Унасянь кывлывлан баквалитчӧм: мый нӧ пӧ деревняса олӧм йывсьыд гижныыд, грамотаыд кӧ пӧ неуна эм — шаркӧд толькӧ!.. Ме ногӧн, деревняса олӧм йывсьыд гижны медся сьӧкыд. Ме кӧ кӧсъя гижны крестьянакостса олӧм, мед вӧлі крестьяналысь чужӧмсӧ тӧда жӧ, налӧн олӧмыс мед вӧлі ставнас син водзын, сытӧг нинӧм оз артмы! Ӧтчыд-мӧдысь тӧдтӧгыд сӧран мыйсюрӧтӧ да, некод оз кут гижӧдтӧ пыдди пуктыны. Крестьянаыд сераласны сэки: «Аттӧ пӧ кутшӧм мастер сӧрныыс, видзӧдтӧ, гижӧ кос пу йылысь туриӧс!..»
Колӧ гижны олӧм йылысь, мый эм олана, ловъятор! Мый абу, мый оз овлы — оз ков гижны, нинӧмла бур йӧзсӧ бӧбӧдныыс да асьтӧ серам улӧ пуктыны.
Гижны гӧгӧрвоана кывйӧн.
— Кор сёрнитӧны прӧстӧй йӧзкӧд ёна тшапа, быд ногӧн кывъяссӧ мукльӧдлӧны, омӧля сэки гӧгӧрвоан. Сёрнитан кӧ йӧзкостса гӧгӧрвоана кывйӧн — аслыд кокньыдджык дай крестьянаыд гӧгӧрвоасны. Сідз жӧ и гижӧмыд. Колӧ гижны гӧгӧрвоана кывйӧн, мед гижӧдтӧ эз ковмы нӧшта мужикъяслы артавны да кыдзсюрӧ бергӧдлыны. Мед мый гижӧма — ставыслы вӧлі гӧгӧрвоана.
Гижысьлы колӧ унджык тӧдны.
— Ме шулі нин, мися, деревняса олӧм йылысь гижны зэв сьӧкыд. Гижысьлы колӧ унджык тӧдны. Мед вӧлі сійӧ вежӧра, ёна грамотнӧй. Дерт, оз ков непременнӧ университетын велӧдчыны. Мед сӧмын кужис быд гижӧдысь корсьны кутшӧмкӧ ног, мед аслас гижӧдсьыс вермис аддзыны висьт, мый сетас гижӧдыс крестьяналы. Мед быдтор йылысь гижигӧн вӧлі ассьыс юалӧ: «Мыйкӧ нӧ, бур ли омӧль, лоӧ оз менам гижӧдысь?»
Ӧтка морт йылысь кӧ гижӧ либӧ ичӧтиктор йылысь, мед бара юалас ассьыс: «Мыйкӧ нӧ тайӧ уналы, быдса обществолы сетас оз?»
Пыр мед вӧлі гижӧдыд мыйкӧ да мыйкӧ висьталӧ, сетӧ йӧзлы. Тадзи вермас гижны, дерт, ёнджыка тӧдысь морт, аслас гижӧд вылас бурджыка видзӧдлысь, гижӧдсьыс туй помсӧ (
Мый йылысьджык колӧ гижны.
— Олӧм миян Сӧвет республикаын пыр водзӧ мунӧ. Мый вӧлі тӧрыт, аски оз нин ло. Шуны кӧ, олӧм босьтчӧ пыр выльысь-выль вылӧ. Гижысьяслы колӧ асланыс гижӧдӧн ещӧ ӧддзӧдны олӧмсӧ, тэрмӧдлыны, чуксавны деревняса йӧзсӧ выль олӧмас. Гижӧны кӧ тӧрытъя лёк олӧм йылысь, кутшӧмкӧ неладнӧ лоӧм йылысь, мед тшӧтш вӧлі гижӧны и выль йылысь, водзӧ вылӧ олӧм лӧсьӧдӧм йылысь. Оз ков крестьянаӧс гижӧдъясӧн муӧ личкыны, налӧн сідз нин гажтӧм, сьӧкыд олӧмыс. Колӧ гижӧдъяснад кыдз-мый верман кыпӧдны найӧс, сувтӧдны кок йылӧ, югдӧдны, мездыны сьӧкыд уджсьыс. Гижысьяслы колӧ ӧтвылысь уджавны коммунист партиякӧд. Гижысьлы колӧ лоны аслыс коммунистӧн — абу кӧ партияын ачыс, мед сьӧлӧмыс вӧлі коммунистлӧн.
