МЫЙӦН ВИСИС, МЫЙЛА КУЛІ ЛЕНИН

Кутшӧмӧсь мортлӧн сӧнъяс.

Докторъяс висьталісны, Ленин пӧ куліс вир ветлӧдлан сӧнъяс чорзьӧмла (наука серти шусьӧ — «артериосклероз»). Мый нӧ сійӧ лоӧ? Кутшӧм сійӧ висьӧм?

Миян сӧнъяс, кыті ветлӧдлӧ вирным, зэв вӧсньыдик резина трубка кодьӧсь: небыдикӧсь, зэв кокньыдика паськалӧны и топалӧны. Личкыштан кӧ чуньнад «пульстӧ» (пев вуж дінын, кимӧдз дорын), лӧсьыда кылӧ типиктӧм, тӧдчӧ, кыдзи сӧныд небыдика паськавлыштӧ (кор вирыд сьӧлӧмсянь локтӧ), сэсся сідз жӧ небыда бӧр сӧныд топавлыштӧ (кор вирыд бӧр мунӧ). Сӧнъясыд кӧ чорыдӧсь вӧліны, найӧ эськӧ потласисны быд сьӧлӧм тувкнитігӧн, сэки эськӧ вирыд эз ӧткодя быдлаӧ во, кутшӧмкӧ сустав эськӧ эз вермы миян уджавны сэки.

Юр вемын став сӧнъяс.

Торъя нин ёна быдтор тӧдчӧ юр вемыдлы. Мортыдлӧн юр вемас ӧтлаасьӧ став сӧныс. Быд кусӧктор юр вемыдлӧн мыйкӧ да мыйкӧ кутӧ. Чуткан кӧ ем йылӧн кутшӧмкӧ местаӧ, шуам кӧть, аддзан сьӧмӧсӧ («центр зрения») — мортыд синтӧммас; мӧдлаті кӧ вӧрзьӧдан — сёрни сьӧмӧс («центр речи») — мортлӧн кывйыс бырӧ, оз кут сёрнитны; коймӧдлаӧ чуткан — ки либӧ кок вӧрӧдан сьӧмӧсӧ («центр движения руки или ноги») — киыд ли кокыд оз кут вӧрны (паралич жугӧдас), сідз водзӧ, — кыті он вӧрзьӧд юр вемтӧ — быдлаӧ кытчӧкӧ (кутшӧмкӧ «центрӧ») инман. Муртса кӧ торксяс кутшӧмкӧ сӧн, вирыд кӧ оз кут лючки ветлыны, мортыдлы зэв сьӧкыд лоӧ овны, зэв ёна кутас мучитчыны.

Мыйла висьмис Ленин.

Ленинлӧн важӧн нин заводитӧмаӧсь вӧлі чорзьыны вир ветлан сӧнъясыс (кровеносные сосуды). Сӧнъяс чорзьӧмыд унаторйысь овлӧ. Унджыкысьсӧ рӧдвужсянь кыссьӧ (наследственность). Ленинлӧн батьыс тайӧн жӧ висьлӧма, таысь и кувлӧма, пӧшти ӧти арлыдын, кыдзи и Владимир Ильич куліс. Сэсся мамыс сідзжӧ висьлӧма сӧнъяс чорзьӧмла. Та серти сэсся позьӧ нин тӧдны: Ленин водзвыв нин вӧлӧм татшӧм висьӧмыс вылӧ лӧсялӧма (предрасположен). А вывті ёна юр вемнас уджалӧмысла (уна думайтӧмла, мӧвпалӧмла) ёнджыка ӧддзис сылӧн висьӧмыс.

Мый аддзисны Ленин юр вемысь.

Кор, кулӧм бӧрас, Ленинлысь кутісны видлавны юр вемсӧ, сэтысь аддзисны со мый: став сӧныс юр вемас зэв нин ёна чорзьӧмаӧсь, мукӧдыс дзикӧдз нин тупкысьӧма, весиг ем йыв оз тӧр. Медыджыд сӧныс («сонная артерия»), мый пыр воӧ ⁶/₇ вирыс юр вемад, чорзьӧм кындзи ещӧ известкаалӧма («обизвествилась» — кыдзи шуӧмаӧсь вӧлі докторъяс). Дерт сэсся, юр вемас Ленинлы эз вермы воны вирыс тырмиг. Кутшӧмсюрӧ юр вем кусӧкъясас вӧлӧм ньӧти нин весиг оз во вирыс. Сійӧ «кусӧкъясыс» вӧлӧмаӧсь самӧй «сьӧмӧсъясыс» («центры»): ки-кок вӧрӧдан сьӧмӧс да сёрни сьӧмӧс. Сы вӧсна и лои Ленинлӧн паралич, сы вӧсна и сёрнитныыс эз кут вермыны. Докторъяс лечитігас на шулісны, кутшӧм «центръясысь» сӧнъяс Ленинлӧн чорзьӧмаӧсь да дзикӧдз тупкысьӧмаӧсь. Юр вемсӧ кор видлалісны, аддзисны — докторъясыд абу ӧшибитчӧмаӧсь, тӧдӧмаӧсь ставсӧ, кыті-мый Ленинлӧн торксьӧма.

Со мыйӧн висьӧма Ленинным миян. Тайӧ висьӧмыс лоӧма вывті ёна юр вемнас уджалӧмла: нэмыс Ленин тӧждысис уджалысь йӧз вӧсна, нэмыс ассьыс юр вемсӧ жугліс. Ыджыд велӧдысьным миян ассьыс юр вемсӧ мый вермӧмсьыс ёнджыка уджӧдӧма («переработал» свой мозг).

Мыйысь кулі Ленин.

Медбӧръяысь топӧдіс висьӧмыс Ленинӧс январ 21-ӧд лунӧ, со мый понда: потӧма ӧти сӧн юр вемсьыс, медколанінсьыс (шусьӧ «четверохолмие»), вирыс сэсся петӧма ортсӧ дай вевттьӧма став юр вемсӧ (кровоизлияние). Ленинкӧд лои «удар», сыысь сійӧ и кулі.

Кор ми видлалім Ленинлысь юр вемсӧ, ёна шензим — шензим эгӧ кулӧмыс вылӧ (сэтшӧм сӧнъясӧн оз позь овны), шензим со мыйла: кыдзи вермӧма Лениныс овны та дырасӧ! Унджык сӧныс нин вӧлӧм чорзьӧма, мукӧдыс дзикӧдз нин тупкысьӧма, а сійӧ век на вӧлі думайтӧ, мӧвпалӧ, юр вемнас уджалӧ, газетъяс лыддьӧ, быдторйӧн тӧдмасьӧ, гуляйтӧ, вӧрӧ ветлӧ! Толькӧ Ленин вермис тадзи овны, вермасьны смертыскӧд, видзны помӧдзыс ассьыс вежӧрсӧ, мывкыдсӧ! Збыльысь Ленинлӧн вӧлӧма сӧнъясыс чорыд укладысь!

Миян дона велӧдысьным, веськыд туй индалысьным кулі вывті ёна, асьсӧ жалиттӧг уджалӧмысь. Ленин нэм чӧжыс уджаліс шойччывтӧг, тэрмасис унджык бур вӧчны уджалысь йӧзлы, регыдджык найӧс мездыны сьӧкыд уджысь — озыръяс кипод улысь.

Со мый вӧсна миян Ленинным куліс!

Н. Семашко.

(Народнӧй Комиссар Здравоохранения)