САЙ
Миян сёрниын “сай” кыв ёнджыкасӧ мунӧ кывбӧр пыдди: пызан сайын, керка сайсянь, вӧр сайӧ да с. в. “Сайын” кывбӧр отсалӧ йитны торъя кывъяс колана мӧвпӧ.
Войвывса коми сёрнисикасъясын: Удораын, Эжва горулын, Изьватасын — “сай” кыв мунӧ и эмакыв пыдди. Сійӧн нимтӧны лыскысь-ньӧрысь вӧчӧм чом, кодӧс утка кыйӧдігӧн вӧралысь сувтӧдӧ ю дорӧ либӧ ты бокӧ. Тайӧ чомйыс — сайыс, ӧти-кӧ, дзебӧ вӧралысьӧс уткаӧн казялӧмысь, мӧд-кӧ, видзӧ мортӧс лэчыд войтӧлысь, лымйысь, зэрысь, пӧсь шонді югӧръясысь.
Лунвыв сёрнисикасын — Летка вожын — сайӧн нимтӧны кӧлуйлысь ортсы боксӧ, ывладорсӧ. Сэні шуӧны: керка пытшкӧс, но керка сай пывсян пытшкӧс, но пывсян сай.
“Сай” кыв паныдасьлӧ ӧткымын кыв тэчасын — идиомаын: син сай — дзебас, тыдавтӧмин, гусяин; гож сай — вуджӧр, ыркыдін; тӧв сай — лӧнин, шоныдін, тӧвтӧмин.
“Сай” кыв вужйысь артмӧны выль кывъяс: сайласьны — дзебсясьны, вошласьны, пышъявны. Шонді пӧ сайласьӧ кымӧръяс костӧ.
Саймовтны, сайӧдны — дзебны; идравны; пуктыны дзебасӧ; гусяинӧ. Саймовтны пӧ челядьысь кампетсӧ, саймовтчыны, сайӧдчыны — дзебсьыны, син улысь воштысьны.
“Сай” кывлысь неуна торъяланаджык вежӧртас ми аддзам зумыд кыв тэчасъясысь. Татшӧм кыв тэчасъясас тшӧкыда кольӧны сэтшӧм кывъяс, кодъяс быдлунъя сёрниысь бырӧмаӧсь нин. Шуам: стенысь бердӧ ветлӧдлыны (тӧждысьысь, мый вӧсна кӧ майшасьысь морт йылысь). Тані “берд” кывйыслӧн вӧлӧма “керка стен” вежӧртас. Талунъя коми сёрниын сы пыдди вӧдитчӧны рочысь пыртӧм “стен” кывйӧн.
А зумыд кыв тэчасын паныдасьлысь кывйыс кольӧма рӧдвуж финн-угор кывъясӧ; удмурт кывйӧ — борд, ханты кывйӧ — пирт, мари кывйӧ — пӧрт. Ханты да мари кывъясын коми “б” шылы лӧсялӧ важъя гортӧм “п" шы.
Татшӧмтор жӧ ми аддзам и верӧс сайӧ петны, верӧс сайӧ сетны зумыд кыв тэчасын, коді артмӧма ёна важӧн нин, кор комияс овлӧмаӧсь ӧтлаын мукӧд финн-угор кывъя войтыркӧд, и сэксянь ӧтласа кывъяслӧн вежӧртасыс кутшӧмакӧ торъялыштӧмаӧсь.
Квайтсё во сайся коми гижӧдъясын, кодӧс вӧчліс Перымса Степан, верӧс кывйӧн нимтӧны мужичӧйӧс, венгерскӧйӧн верӧсыс — ферй, удмурт ног — вар, мордва ног — вардо. “Верӧс” кыв ӧнія коми сёрниын паныдасьлӧ сӧмын зумыд кыв тэчасын (верӧс сайын). Быдлунъя сёрниын оз вӧдитчыны верӧс кывйӧн. Сы пыдди шуӧны гоз пӧв либӧ рочысь босьтӧм — мужик.
“Сайӧ” кывбӧрлӧн “верӧс сайӧ петны, верӧс сайӧ сетны” тэчасас вежӧртасыс абу ин петкӧдлӧм, а неуна мӧдджык.
“Верӧс сайӧ петны” шуигӧн ми тӧд выланым кутам, мый нывбаба петӧ оз верӧс мыш сайӧ, а мунӧ сы дорйӧд улӧ, кӧсйӧ овны сы дӧзьӧр улын.
Тані “сай” кывлӧн кольӧма важъяджык вежӧртасыс, кодӧс ӧні кокньыда казялам рӧдвуж финн-угор кывъясысь. Шуам, карел да финн сёрниын эм коми “сай”-лы юрганног боксяньыс матысса кыв -суоя. Сійӧн нимтӧны: дорйӧм, видзӧм, зумыдін, лёкторйысь видзчысянін.
“Суоя” кыв вужйысь карел да финн сёрниын артмӧны выль кывъяс, кодъяслӧн вежӧртасыс: дорйыны, видзны, шонтыны. Шуам татшӧмъяс: суояутуа — видзчысьны; суояхтія — кодӧскӧ мыйыськӧ дорйыны; кодлыкӧ сай сетны; сайӧдны сійӧс лёкысь; суояттаа — небзьӧдны лым шонді югӧръяслы, шондӧдны.
Эст кывйын “сое, сооя" кутӧ “шоныд” тӧдчӧдан вежӧртас. Сідзжӧ: лӧнин, тӧвтӧмин, мый бура лӧсялӧ коми “сай” кывлы.
Эстъяс шуӧны: сое илм — шоныд ывла; сое сюда — бур сьӧлӧм (шоныд сьӧлӧм, коді сетӧ мортлы сай лёк вӧчысьыс).
Удмуртъяс “сай, сай ул” кывъясӧн нимтӧны дзебас, дзебсянін. Мари кывйын эм кыв шайгак — лэбув пыкӧд, шайыц — бӧрсянь, шайкы — бӧрӧ.
Мари сёрниын коми “с” шылы весьтас сулалӧ “ш”.
Ӧткодялӧй:
| коми | мари |
| син | шинча |
| сырчик | шырчик |
Саами кывйын сулалӧны суогье — бӧрын манси ног, сай — бӧрын, а ханты ног сая — бӧрын жӧ.
“Сай” кыв туялігӧн ми гӧгӧрвоам, мый быдлунъя сёрниын вӧдитчан кывъясным вочасӧн вежсьӧны. “Сайын” кывбӧр лючки-ладнӧ петкӧдлӧ, мый ин тӧдчӧдӧмысь ӧтдор тайӧ кывйыс коми сёрнисикасъясын да кыв олігчӧжӧн, вӧлӧмкӧ, кутӧ “дӧзьӧр, дорйӧд, вевттьӧд, шоныд” вежӧртас. И тайӧ вежӧртасыс ёна важ, сійӧ кольӧма сӧмын зумыд кыв тэчасъясӧ. Но рӧдвуж кывъясын: карел, финн, эст, удмурт, мари, саами, ханты, манси сёрниын сылӧн вежӧртасыс паськыд. Ӧнія коми литературнӧй кывйын “сай” -лӧн вежӧртасыс лоӧма векньыдджык, йывмӧма ина кывбӧрӧдз.
