ЛАЙМАВНЫ
Тайӧ кывйыс торъялӧ мукӧдсьыс артманногӧн. Ӧд кызвын коми кадакыв артмӧ -ав, -яв суффиксӧн ним либӧ признак тӧдчӧдысь кыввужйысь. Шуам: гор — горавны, кӧм — кӧмавны, лым — лымъявны, нюм — нюмъявны, пӧсь — пӧсявны да с.в.
А лаймавны кадакывлысь кыввужсӧ торйӧдны он вермы, “лайм” кыв комиын абу.
“Лаймавны” — ӧні ёнджыка вӧдитчӧны Удораын, Эжва горулын, Емва да Изьва вожъясын, Печора да Уса бокъясын, кӧні олӧ изьватас. Сійӧн серпасалӧны ланьтӧм, лӧньӧм, вочасӧн дугдӧм. Найӧ шуӧны: лаймалӧ шоныдыс (шондіыс пуксигӧн), лаймалӧ пачыс (ваймигас), тӧв лаймалӧ (дугдӧ пӧльтӧмыс).
Удораын лаймалӧмӧн тшӧтш нимтӧны омӧльтчӧм, этшаммӧм, бырӧм, чинӧм. Вокъясным кулісны да, чистӧ лаймамис овмӧсныс (тайӧ сёрникузясӧ вайӧдӧма коми диалектъяслӧн сравнительнӧй словарын, комиӧн кӧ: сёрнисикасъяс ӧткодялан кывкудйын, Сыктывкар, 1961 во).
“Лаймавны” пырӧма и литературнӧй кывйӧ. Комиа-роча кывкудйын (Москва, 1961 во) сылысь торйӧдӧны кык вежӧртас:
1. лӧньны пӧжарлы, бипурлы;
2. усьны жарлы, шоныдлы.
Кыдзи тыдовтчӧ, рытыввыв да войвыв коми сёрнисикасъясын “лаймавны” кывлӧн вежӧртасыс унджык, паськыдджык литературнӧй серти.
Миян рытыввывса соседъяслӧн — финнъяслӧн, карелъяслӧн, вепсъяслӧн сёрнианыс паныдасьлӧ “лайми” эмакыв, коді гӧгӧрвоӧдӧ саридз веркӧсысь лӧнин. “Лаймеа” кадакывйӧн финнъяс нимтӧны тӧвлысь лӧньӧм, ва веркӧс гыалӧмысь дугдӧм, сёянлысь, пӧсь сурлысь ыркалӧм, кӧдзалӧм. “Лаймета” кывйыс сэні тӧдчӧдӧ тшӧктана вӧчӧм — лӧньӧдӧм, лӧньӧдны кагаӧс бӧрдӧмысь. Лайметаӧн (комиӧн кӧ — лаймӧдӧмӧн) финнъяс шуӧны мыйкӧ вӧчтӧг кольны, помавтӧг кутшӧмкӧ удж эновтны, видзны кутшӧмкӧ кӧлуй вӧдитчытӧг.
Карелъяс кывйын лайм, лаймо эмакывъясӧн нимтӧны ю вылысь лӧнин, ю вылын быдмысь турун пӧвстысь турунтӧмин, кытчӧ тӧлыс оз веськав, та вӧсна сэні абу гыа да позьӧ вуграсьны.
Лаймоӧн жӧ карелъяс да вепсъяс нимтӧны йизьӧм ва дорысь восьсаин, кӧні ваыс абу вевттьысьӧма йиӧн.
Ми аддзам, мый рытыввывса соседъяс сёрниын лаймавны вежӧртаса кадакыв артмӧма лайми, лайм, лаймо эмакыввужйысь, кодӧн нимтӧны лӧнин. “Лаймавны” кадакывйӧн сэні висьталӧны унджыктор йылысь. Тайӧ кывйыслӧн артманногыс гӧгӧрвоана: лайми да лаймета быттьӧ олӧны ас гортаныс, налӧн вежӧртасыс да тэчасногыс — ясыд.
Рытыв да войвыв коми сёрнисикасъясӧ тайӧ кывйыс веськалӧма рытыввывса соседъяссянь, сюрс во сайын на, кор накӧд коми войтыр волысьлӧмаӧсь. Сэки карелъяс, вепсъяс, финнъяс овлӧмаӧсь паськыда: Балтика саридз дорсянь Пинега, Вашка, Эжва, Емва вожъясӧдз. Сійӧ кадӧ войвывса коми сёрнисикасъясӧ пырӧмаӧсь вепс, карел, финн сёрниысь кывъяс: агас (пиня), кега (турун юр), сабри (зорӧд), тагӧс (порог) да с. в.
Коми да карел-вепс костын йитӧдъяс йылысь гижлісны венгерскӧй академик Лако Дьёрдь, коми профессор В. И. Лыткин, филологияса доктор А. И. Туркин. Найӧ корсисны 60 сайӧ кыв, кодъяс пырӧмаӧсь комиӧ рытыввывса рӧдвуж сёрниысь. Весиг роч кывъяс печь да тётя карел да вепс сёрни пыр веськалӧмаӧсь комиӧ, кыдзи пач, тьӧт.
Кӧть и важӧнкодь нин олӧ комиын “лаймавны” кадакывйыс, но сійӧ петкӧдчӧ миянлы бокӧвӧйӧн, чужӧмбаннас торъялӧ мукӧд коми кывъясысь. Вӧлӧмкӧ, сылӧн рӧдвужыс мӧдлаын, карел, вепс, финн войтыр сёрниын.
