КЫВБУР

Тайӧ кывйыс тӧдса школаын велӧдчысьяслы, гижысь войтырлы. Сійӧн пасйӧны рифмаа сёрни, рифмаалӧм гижӧд.

Но мыйлакӧ кывйыс кажитчӧ виччысьтӧмӧнджык. Сійӧс быттьӧ кодӧнкӧ лӧсьӧдӧма сідзи, кыдзи грамматикаысь мукӧд термин: кывбӧр, кывсикас, кывдін да с. в.

Суффиксъяс отсӧгӧн пӧшти быд коми кывйысь позьӧ артмӧдны выль кывъяс да кывсикасъяс. Шуам, гӧр эмакывйысь артмӧ: гӧрны, гӧрысь, гӧран, гӧртӧм (му), горавны, гӧрсьыны, гӧрыштны, гӧрлывлыны да с. в.

Босьтам кӧ рочысь пырӧм трактор эмакыв, сыысь огӧ вермӧй артмӧдны коми суффиксӧн ни ӧти выль кыв. Тайӧ и гӧгӧрвоана. Ӧд тракторыд миянлы лои тӧдса выльӧн на, нэм джын сайын кымын. Ӧнӧдз ӧд ми сійӧс ог лыддьӧй ас кывйӧн.

Тадзи жӧ, вӧлӧмкӧ, кывбур кыввужйысь огӧ вермӧй артмӧдны выль кывсикасъяс. Ми ог шуӧй некор: кывбурасьны, кывбурыштны, кывбурӧдны да с. в. Татшӧм нога кывъясыс оз чужны тайӧ эмакывсьыс. Сідзкӧ, кывбур кыв комиын сулалӧ мукӧдысь торйӧн, ӧтдортчӧмӧн. Комиӧ кывбур кывлӧн вужъясьӧмыс йитчӧма Илля Вась нимкӧд. Мӧскуаса университетын велӧдчигас, 1922-1926 воясӧ, Илля Вась ёртасьлӧма удмурт студентъяскӧд, кодъяс пиысь унаӧн лоисны гижысьясӧн, учёнӧйясӧн. Торйӧн бура лӧсявлӧма сійӧ удмурт поэт Кузебай Гердкӧд, кодӧс бӧрвыв, кыдзи и мукӧд вежӧра водзмӧстчысь йӧзӧс, сісьтісны Соловецкӧй дівывса дзескыдінын, абутӧм мыжысь, “войтырлы лёк вӧчысьлысь” ним кӧвъялӧмӧн.

Илля Васьлы воӧма сьӧлӧм вылас удмуртъяслӧн кылбур кывйыс, кодӧн найӧ нимтӧны рифмаалӧм гижӧда сёрни.

Тайӧ терминыслӧн кыкнан юкӧныс комилы гӧгӧрвоана. Удмурт кывйын кыв пыдди шуӧны кыл, бур кывлӧн вежӧртасыс вушйысьӧма, тайӧ юкӧныс эмакывъясын мунӧ суффикс пыдди, кыдзи комиын ми вӧдитчам лун кывйӧн суффикс пыдди мичлун, мелілун да мукӧд татшӧм кывъясын.

А ачыс “бур” вежӧртасыс удмурт сёрниын петкӧдлыссьӧ дзеч кывйӧн. Удмуртъяслӧн тайӧ бур суффиксыс тыдовтчӧ татшӧм кывъясын, кыдзи дзечбур — видза олан, ваньбур — эмбур, озырлун, овмӧс. Удмурт вань кывлы комиын весьтас сулалӧ эм кыв.

Татшӧм ногӧн артмӧма и кылбур кыв, кӧні “бур” юкӧныс мунӧ суффикс пыдди.

Удмурт сёрниын тайӧ кывйыс чужӧма важӧн нин, сыысь суффиксъясӧн кокниа артмӧдӧны выль кывъяс, выль кывсикасъяс. Удмурта-роча кывкудйӧ, коді петаліс Мӧскуаын 1983 воӧ, пыртӧма кылбур кыввужйысь артмӧдӧм кӧкъямыс кыв:

кылбурчи — поэт

кылбураны —

1. бӧрдӧдны лыддьӧдлӧмӧн, бӧрдны;

2. серпасалӧмӧн висьтавны, сёрнитны серпаса кывйӧн;

кылбурам — лыддьӧдлӧмӧн бӧрдӧм;

кылбуран — бӧрдӧдчӧм, бӧрдӧдӧм;

кылбуралляны — бӧрдӧдлывлыны;

кылбураллян — бӧрдӧдлӧм;

кылбурась —

1. бӧрдӧдысь;

2. гижысь, серпаса гижӧд лӧсьӧдысь.

Сідзкӧ, Илля Васьыд озырмӧдіс литературнӧй коми кывнымӧс тшӧтш и рифмаа гижӧда — сёрнилы кывбур ним сетӧмӧн. Кӧть тайӧ кывсӧ лои пыртӧма матіса рӧдвуж сёрниысь — удмурт кывйысь, — сійӧ юргӧ зэв коми ногӧн.