И ВЕТЛІС МОСКВАӦ
Кӧкъямысдастӧ сылы он сет. Кыдз шуласны, тотшӧ кодь на. Горт гӧгӧрсьыс бергӧдӧ став уджсӧ, пелькӧдчӧ и мыськасьӧ, йӧрас, градъяс вылас — быдлаын жӧ сылӧн киподтуй. Весиг стын вывсьыс на лымсӧ весавны кайлӧ. Ог пӧ радейт, кор овмӧсын мыйкӧ абу сідз. Керка пытшкас тай пыран да, гӧгӧр дзим-дзурк, он шу, мый тані олӧ пӧрысь морт. «Тасьтіа» телевизор, кодӧс рӧдвуж козьналіс март 6-ӧд лунӧ юбилей дырйиыс, нӧшта на кыпыдмӧдӧ жырсӧ.
Шуны кӧ, лым весалӧмыскӧд сылӧн олӧмын йитчӧма ӧти омӧль вӧвлӧмтор, коді вермис помасьны зэв лёка. 72-ӧд воын, кор гильсиктсаясӧн видзан скӧтсӧ вуджӧдісны нин Вичкодорса фермаясӧ, доярка Шешукова петіс идравны сӧмын на вайӧм силос. И тӧдлытӧг юр вылас кыдз тай швачкысис топыд лым пласт. Тулысланьыс ферма вевтсӧ некод абу весалӧма, индысьыс абу вӧлӧма, со и воис ускӧттьӧӧдз. Тайӧ здукӧ матіникын лӧсялӧм мужичӧйяс ёна доймалӧм Ираидаӧс ӧдва и перйисны кыз лым увсьыс. Ордлыяссӧ бурдӧдігкості ковмис вунӧдлыны радейтана удж йывсьыс. Та бӧрын совхозса веськӧдлысьяс лым весалан кадтӧ эз нин вунӧдлыны.
А скӧт дорын уджыс Ираида Андреевна Шешуковалы збыльысь вӧлі радейтанаӧн. Ӧд ичӧтсянь век орччӧн пемӧсъяскӧд. Велӧдіс мамыс, коді 17 во скӧтничааліс. Идук, кыдзи шуліс сійӧс батьыс, весиг вит классӧ эз помав — мукӧд челядь моз жӧ петіс нажӧвитчыны. А сідзсӧ му-видз вылад новлӧдлісны 7 арӧссянь. Война дырйи семьяӧс мездысь-вердысьнас вӧлі мӧс, кодӧс кутны кӧрым абутӧмла мукӧд эз вермыны. А найӧ эз лэдзчысьны. Сетласны колхозсянь 2 додь турун, да кытчӧ сійӧ инмылас. Со и ковмис Ираидалы чой-вокыскӧд (а ставыс первойсӧ вӧлі 12!, но ичӧтсянь кулалісны, кольлісны сӧмын 6-ӧн, ӧні — нёльӧнӧсь) чукӧртны зорӧд подувъяс, ытшкыштавны бадь увъяс, эжӧра ольяс. Кӧть эськӧ таысь, кутлісны кӧ, вермисны мыждыны. Тайӧ ӧні став му-виддзыс эндӧма, а сэки, фронт вылӧ уджалысь колхозад, быд нӧб турун, быд ид тусь арталісны. Ен мед видзас предлӧн либӧ уполномоченнӧйлӧн синъяс улас веськавны — дзескыдінӧ гургасны кыдзи социалистическӧй эмбур таргайтысь-гусявлысьӧс.
Вӧла телега вылын бӧчкаӧн 13 арӧса ныв сэсся 2 во чӧж кыскаліс ва скӧт картаясӧ. А видзан лолыс колхозлӧн вӧлі 300 сайӧ: сюра гырысь скӧт, вайсянінын чужысьяс, куканьяс, ыжъяс, чипанъяс. Некод эз лыддьы, кымын ведра ва сӧвтіс да ректіс дзоля морт.
«Молния», «Крепость обороны», «Маяк», «Звезда», «Коммуна» колхозъяс вӧліны Немдін вӧлӧсьтын. Найӧ зумыда кутчысисны весиг ылі грездъясын, шуам, Красноярын, Мыс туйкостса Пармаын. Найӧс мӧдісны ӧтлаавны. Ӧти овмӧсӧн лоисны Кӧджмӧдар да Лазарсикт, Кӧрмансикт да Гильсикт. 1965 во кежлӧ Немдінын колис сӧмын «Звезда» колхоз. Тайӧ жӧ воас котыртчис «Усть-Немскӧй» совхоз. Ираида Андреевна, коді пыр вӧлі фермаын, сэтчӧ пырис ыджыд лачаӧн. И збыльысь, унатор вежсис бурланьӧ. Лоисны лысьтысян аппаратъяс, ва кутіс локны провод пыр, содіс кӧрым. Сӧмын силос гуыс вӧлі куим. Ӧтруб нывбабаяс сетлісны быд группалы мешӧкӧн лун, нур вӧчисны кӧрым дасьтанінын. Нывбабаяс асьныс на ытшкыштавлісны. Вый вӧчан заводӧ быд асыв и рыт фермаясысь нуисны телега тыр йӧв фляга.
— Крестьянин семьяад быдми да сӧвесть серти и мырси, — казьтыліс И. А. Шешукова. — Со тай кыдзи пасйылісны бур уджысь, — петкӧдліс медальяса пиджаксӧ. Юбилейнӧйясысь ӧтдор, «Уджвывса ветеран», «За трудовую доблесть» медальяс, коммунистическӧй уджвывса ударниклӧн пас. А дзик на ӧні, Победалы 65 во пасйигӧн, сиктса юралысь Анатолий Васильевич Пименов морӧсас пысаліс нӧшта ӧти медаль. Копыртчыліс на: аттьӧ пӧ война кадӧ да сы бӧрын зіль уджысь. И депутаталӧмысь да народнӧй заседателялӧмысь.
Ираида Андреевна казьтыштіс, кыдзи Парчысь да Мысысь ударничаяскӧд ветліс Москваӧ ВДНХ вылӧ. Вежон чӧж новлӧдлісны выставка вывті да нимӧдісны кыдзи дона гӧсьтӧс. Тайӧ ӧмӧй вунас? Эз весьшӧрӧ ло ӧтувъя овмӧслы сы мында вын сетӧмыс.
Бура кутіс и гортса овмӧс. Нёль во сайын на и лэдзчысис мӧскысь. Быд во быдтіс кук, тшӧгӧдіс порсь. Таво босьтіс тӧлысьӧн-джынйӧна кукань, видзӧны Сергей внукыскӧд да сылӧн Наталья гӧтыркӧд.
— Зэв жаль, киссис совхозным да, — висьтасис олӧма ань. — Сэтшӧм бура босьтчылім, торйӧн нин Николай Константинович Козлов дырйи. А кутшӧм ыджыд отсӧг чуктіс специалистъяссянь, шуам, Людмила Михайловна Игнатовасянь, Надежда Ивановна Габовасянь. Удж вылӧ мунлім радпырысь. Бура воис сьӧм, скӧт видзысьяс эз вежласьны. Ӧти кадӧ вӧлі томъяслӧн бригада. И нинӧм эз ло. Мыйта татшӧм совхоз кисьтісны страна пасьта.
И. А. Шешукова кодь зіль, уджач аньыс Немдінын уна, на вылын и кутчысьӧ олӧм. Налысь и босьтӧны примерсӧ том йӧз да челядь.
