«СЫЛӦН ВОДЗДЖЫК ЭШТІС МУ ВЫВ УДЖЫС...»
Миян олӧм лым моз сылас
пуысь вӧчӧм крестъяс вылын.
Кӧть и олӧм вывті дзоля,
гу выв крестным
век жӧ коляс...
Крестъясвывса
нимным-вичным
век жӧ лоас шань да мича.
Век жӧ крестъясвывса
овным
кулӧм бӧрын кутас овны.
Ӧльӧксан тэ, Ӧльӧксан... Быттьӧ туналӧмыд ассьыд помтӧ. А ӧд тэнад гу вылын весиг крестыс эз вӧв. И ним-вич пыддиыд ичӧтик пӧвтор вылын сӧмын и парсалӧмаӧсь: 5-ӧд №, 27.07.2007. Но овыд Лужиков збыльысь олӧ миян сьӧлӧмын. И дыр на кутас овны.
Ӧні на син водзын прӧстӧйиник пинжака детинка, коді локтіс аслас медводдза семинар вылӧ «Ленин туйӧд» (ӧні «Парма гор») газетӧ. Тайӧ вӧлі кольӧм нэмса 80-ӧд вояс пансигӧн. Локтісны Эдик Тимушевкӧд. Кыкнанныс сӧмын на школаса лабич вылысь, томиникӧсь, синъясыс сідзи и югъялӧны збодер, вильыш биӧн. Но Эдик сэк кежлӧ гоз-мӧдысь йӧзӧдчыліс нин и ас районса газетын, и «Югыд туйын» да неуна кыпӧдчыштіс ёртыс водзын. А Сашка, Пожӧг вожсьыс петавтӧм зонка, кывзысис сылысь. Нинӧм нин шуны ыджыд гижысьяс водзын родӧм йылысь. Семинар вылас сэки волісны нималана йӧз: Г. Юшков, Ю. Васютов, Е. Рочев. Коді нӧ чайтіс, мый Ӧльӧксанлысь овсӧ кад кольӧм мысти кутасны сувтӧдны тайӧ классикъясыскӧд ӧти тшупӧдӧ. Сэкся семинар дырйи вӧчӧм снимокыс куйлӧ менам альбомын. Сы вылӧ видзӧдігӧн пыр и суныштла пӧсь казьтылӧмъясӧ, и найӧ, дерт, йитчӧмаӧсь менам томджык ёрткӧд...
Сыктывкарса педучилищеын велӧдчигӧн Лужиков вежсис-верстяммис зэв ӧдйӧ эз сӧмын кыдзи морт, но и кыдзи гижысь, енбиа поэт. Быд гожӧм сійӧ кайліс Эжва йылӧ, «Ленин туйӧд» газетӧ отсасьны вежлыны журналистъяслысь отпускъяс. Студентыдлы тайӧ содтӧд сьӧм, а гижан уджын — выль тӧдӧмлунъяс, кутшӧмкӧ да опыт чӧжӧм. Ӧд журналистыд быд сикт-грездӧ волӧ, уна йӧзкӧд аддзысьлӧ. Но кывбур да статья гижӧмтӧ он век ӧткодяв. Мыйсюрӧ, дерт, В. Г. Лодыгинлӧн видзӧдлӧм бӧрын, коді сэки редактораліс, эз мунлы газетад. Но петавліс кӧ Сашалӧн гижӧд, районса лыддьысьысь некор эз кольлы сы дорӧ веськодьӧн. А лоны кӧ веськыдӧн, Василий Григорьевичӧс велӧдысь-туйдысьӧн, Сашаысь ӧтдор, вексӧ лыддьывлім и ми, Эдуард Тимушев да Вячеслав Бабин.
Шулі тай, ас районса газетын уджыс лои зэв кивыв Ӧльӧксанлы эз сӧмын гижанногсӧ сӧвмӧдӧм могысь. Бӧрынджык сійӧ лӧсяліс и «Би кинь» журналын редакторалігас. Аддзыны олӧмсьыс шензьӧданатор, гижны сідзи, мед вӧрзьӧдӧ гырысьӧс и челядьӧс — тайӧ Лужиковлӧн артмис ёна водзджык, Москваӧ мунтӧдзыс на.
Помнита Сашакӧд Дереваннӧй сиктӧ ӧти ветлӧм. Ӧльӧксан да и Эдик Кулӧмдінын уджышталіганыс век олісны-патеруйтісны ме ордын. И газетад гижӧдъястӧ корсьны сикт-посёлокӧ зільлім петавны век жӧ ӧтлаын. Дереваннӧйын, тайӧ важ коми сиктас, ми юксим «кыйсян ордымъясӧн». Ме муні сельсӧветӧ да совхоз отделениеӧ, а сійӧ, аскиа учитель, педучилищеса художественно-графическӧй юкӧн помалысь, дерт жӧ, мӧдӧдчис школаӧ. Эшта кӧ пӧ, нӧшта и клубӧ пырала.
Став уджӧс помалӧм бӧрын дыр ковмис виччысьны томджык ёрттӧ клуб дорас. И со сійӧ тыдовтчис Кывтыдладорсянь кайысь туй вылын. Киас кутшӧмкӧ тубрастор, ачыс вашъялӧ гожся шонді мозыс. Восьтіс пакеттӧ да лэптіс сэтысь пу вож вылӧ вевсьӧн-вевсьӧн ӧшлӧм сынъясӧс. Матӧ кило кык-куим. Кысь нӧ, мися, кристыльтін, али гусялін кодлыськӧ, эг нюжмась чуткыштӧмӧн. А ме пӧ Кузнеч Васькӧд кыйсьыны ветлі. Но, сідзкӧ, шуа, ачыд редакторыдлы и висьтась, кыдзи тэ уджалан кадтӧ коллялін. Но Сашка вӧлі сэтшӧма ыззьӧма, сэтшӧма петіс сы пытшкысь аддзывлӧмторсӧ висьтавны кӧсйӧм, мый меным лои быть кывзыны.
Вӧлӧмкӧ, Кекурса зонмыд асывсяньыс и мунӧма нималана композитор дорад. Керкаыд сюрӧма и быдтор. Василий Николаевич Чувьюров, ми вок журналистъястӧ пыдди пуктысь морт, пыр и вӧзъяс кильчӧ помсяньыс: а мый нӧ ми тані кутам сёрнитны. Вай Здукӧн лукйыштас град йӧрсьыс нидзув (скӧттӧ сэки видзис на, да муыс куйӧда), перъяс кыськӧ чунь кыза сӧн, пысалас багыр кодь вугыръяс... И лэччасны кыкӧн ю дорӧ. Ӧльӧксан шензьӧмпырысь кайтіс, вомыс пӧ эз таркмунлы пыжас мортыдлӧн; сьыланкывъяс лӧсьӧдысьыд то радейтана философияас уськӧдчылас, то сьывны горӧдлас. Эжва пасьта нуис йӧла сылысь ён гӧлӧссӧ, но чери мыйлакӧ эз пов. Мӧдарӧ на, локтӧмӧн локтіс. Кыз сӧнсӧ чуняс пысалӧма, да Кузнеч Вась, быттьӧ сідзи и колӧ, лэпталіс пыжӧ ӧти бӧрся мӧд сын, ляпа, ёкыш. И быть лои эскыны, ӧд кыйдӧсыс син водзад. Сашка, ачыс зэв жӧ бур кыйсьысь, вель на дыр казьтывліс Дереваннӧй сиктӧ тайӧ лэччылӧмсӧ.
Бӧрынджык, кор патера абутӧм вӧсна Лужиковъяслӧн семья оліс Льӧмъюын, гижысьяслӧн керкаын, ми пукалім ӧти мича тулысӧ кырйывса пызан сайын, панялім Ӧльӧксанӧн кыйӧм ёдіысь юква да уськӧдлім тӧд вылӧ и Дереваннӧйӧ ветлӧм, и Кулӧмдінын ӧтлаын олӧм. Саша лыддис ассьыс кывбуръяс, и думыштчӧм, неуна нормыштӧм чужӧм вывсьыс ме казялі аслас Эжва йыв дорӧ сӧстӧм-югыд муслун...
Арнас ловлы
Гажтӧм овлӧ.
Кыскӧ ниа пуа вӧрӧ,
Кольквиж ваа тыяс шӧрӧ.
Сэні югыд. Сэні сӧстӧм.
Сэні чӧв-лӧнь. Кокни. Йӧзтӧм.
Сэні, быттьӧ вичко шӧрын,
Ӧвтӧ сись да ладан кӧрӧн.
Районса газетын регыдик уджалігӧн Сашакӧд да Эдиккӧд ми слӧймим кытшовтны Эжва йывса кызвын сикт-посёлоксӧ. Волім, дерт, и Лужиковлӧн чужанінас, Кекурӧ. Аддзи сэки: кӧть и батьыс на вӧлі ловъя, и чой-вокыскӧд паныдасьліс, но том морт мыйкӧ жугыльмис. Гашкӧ, Рая чойыслӧн паметьыс вӧрзьӧдіс ловсӧ да. Чоюкыс, сӧстӧм, югыд, авъя дзоридзыс, кодлӧнкӧ веськодьлун понда пӧдлӧма Эжваын, и тайӧ воштӧмсьыс курыд дойыс Ӧльӧксанӧс пыдзраліс олӧм чӧжыс.
Чойлӧн шондіыс кор кусіс,
войыс вевттис чужан мусӧ.
Арся вӧр-ва ланьтӧм бӧрын
тӧлысь петіс енэж шӧрӧ.
Кольквиж тӧлысь югӧр улын
Ӧшинювса пелысь пулы
гажтӧм...
Чойлы ӧзтӧм сись моз сійӧ
Сотчӧ югыд, жугыль биӧн.
Кежалім, дерт, и менам чужанінӧ, Немдін сиктӧ. Ветлім войколавны, петавлім рытпукны том нывъяскӧд. Купайтчим. И буретш сійӧ местаас, кытчӧ бӧрынджык тадзи жӧ шпольӧдчыны вайӧдлі Дима Фроловӧс, Сашкалысь медбур ёртсӧ. Дима сэки уджаліс республикаса радиоын, ме дорӧ кежавліс шойччигмоз, кывбуръяс вуджӧдӧм-дасьтӧм йылысь сёрниӧн. Ӧні на син водзын, кыдзи сійӧ, Эжваӧ морӧсӧдзыс пырӧмӧн, чипир кружка киас кутіг лыддьӧ: «Кутшӧм гора жыннянъяслӧн чӧлыс...» А сэсся сунгысьӧ-бузнитчӧ ваас: «Добра-а!»
Димакӧд менӧ тӧдмӧдліс буретш Ӧльӧксан. Ме пыри Москваса литинститутӧ, кор найӧ вӧлі помалӧны нин сэні велӧдчӧмсӧ. Дерт, Сашка овмӧдіс аслас жырйӧ. Творческӧй мортыд сэки инас эз ӧшйы, гортас мунтӧдз зілис босьтны Москваысь став позянасӧ. Та вӧсна ветлӧдліс издательствоясті, воліс столицаса писательяс ордӧ, сёрнитчис вуджӧдчысьяскӧд. Ӧти кадӧ кытчӧкӧ вошліс лун-мӧд кежлӧ. Вӧлӧмкӧ, ветлӧма Вӧлӧгдаӧ, кежавлӧма Тотьмаӧ радейтана Николай Рубцовыслӧн гу вылӧ, аддзысьлӧма нималана гижысь Виктор Коротаевкӧд, поэт Валентин Суховскийкӧд. «Витякӧд бурпӧт пукалім» вашъялӧмӧн донъяліс ветлӧмсӧ ёртӧй. Гӧгӧрвоана, кутшӧм тшупӧдын нин кыліс Саша асьсӧ, тадзи кӧ сёрнитіс нималана роч гижысь йылысь.
Локтӧм бӧрас Ӧльӧксан и тӧдмӧдіс миянӧс Дима Фроловкӧд. Нинӧм пӧ тэныд ӧтнадлы гажтӧмтчыны, кайлам вай общежитиелӧн нёльӧд судтаӧ, Дима друг дорӧ. Сійӧ Комиысь жӧ, зэв ён поэт. Миша Елькин тэысь на водзджык удитліс тӧдмасьны Димакӧд. Зэв пӧ воӧма сьӧлӧм вылас.
Фролов йылысь висьталігӧн Сашалӧн ӧзйисны синъясыс. Тӧдчис: тайӧ абу сӧмын ас муысь петӧм морткӧд ёртасьӧм. Найӧс йитіс мыйкӧ ёна ыджыдджыктор. Татшӧмъяс йывсьыд шулӧны тай, вирныс пӧ ӧта-мӧдныслӧн лӧсялӧ...
