И ЮГЫД СИНВАӦН БӦРДІСНЫ СИСЬЯС...
Немдін сиктса Вичко чуркйын еджыд юсь моз енэжӧ кыпӧдчӧ стела. Ыджыд войнаын усьӧмаяслы тайӧ памятникыс воин-землякъясӧс казьтылан да пыдди пуктан пас, Рӧдина дорйӧмысь аттьӧалан водзӧс.
А мый немдінсаяс некор абу лякӧсьтлӧмаӧсь воинскӧй славасӧ, тырмымӧн листалыштны Коми мулӧн историяысь лист бокъяссӧ.
Россия да Турция костын война вывсянь ранаясысь кувсьӧм да тышъясын усьӧм улыс чинъяслӧн 1876–1878 воясся списокысь лыддям Григорий Паршуковлысь да Михаил Кармановлысь нимъяссӧ... Татчӧс вӧлӧсьтысь рекрутӧ мунысьяс абу удитӧмаӧсь гӧтрасьны, лӧсьӧдны семьяяссӧ, но Аймутӧ абу янӧдӧмаӧсь, сетӧмаӧсь сы вӧсна том олӧмсӧ.
1904–1905 воясын Россиялӧн да Япониялӧн воюйтігӧн Вежа Георгий орденӧн да югыд бронза лентаӧн наградитлӧмаӧсь Немдін вӧлӧсьтысь Михаил Портнягинӧс, Дмитрий Нестеровӧс, Алексей Игнатовӧс. Бӧръяыс служитӧма 219-ӧд Юхновскӧй полкын, вӧлӧма радӧвӧйӧн. Сійӧ жӧ полкас служитӧмаӧсь землякъясыс: радӧвӧй Иван Паршуков да ефрейтор Василий Булышев.
Вежа Георгийлӧн орденӧн пасйылӧмаӧсь первой мирӧвӧй войнаса участник Георгий Мамонтовӧс. Герой гортас бӧрсӧ абу воӧма, усьӧма тыш-косяс...
Гражданскӧй война дырйи сиктсаяс абу вӧлӧмаӧсь бокын классӧвӧй тышсьыс... Немдін сэки вӧлӧма белӧйяслы паныд тышкасян аслыспӧлӧс форпостӧн. Бойяс мунанінысь ӧні на сюравлӧны винтовка да пулемёт патронъяслӧн гильзаяс, гӧран муысь кыпӧдлывлӧмаӧсь весиг японскӧй штык да пушка колясъяс.
Немдін дорса грездъясысь мужичӧйяс сідзжӧ сувтӧмаӧсь гӧрдъяс дор, унаӧн вӧлӧмаӧсь партизанъясӧн.
Андрей Антонович Тимушев (Ӧнтӧн Ӧндрей) первой мирӧвӧй война вывсянь веськыда веськалӧма гражданскӧйлӧн биӧ... А сэсся, кор пансьӧма Великӧй Отечественнӧй война, вӧвлӧм салдат мунӧма фронт вылӧ доброволечӧн. Бергӧдчӧма гортас сержантӧн, морӧсас ӧшалӧмаӧсь куимнан Слава орденыс...
Куим война би пыр жӧ вуджӧма и медицина службаса капитан Анна Петровна Тимушева (Петыр Анна). Империалистическӧй война дырйи на сійӧ санитарнӧй поездын отсасьӧма доймӧм йӧзлы. 1919 воын медсестраяслысь курсъяс помалӧм бӧрын гражданскӧй да Отечественнӧй войнаяс вылын зільӧма военфельдшерӧн да военврачӧн. Коми аньӧс наградитлӧмаӧсь Ленин орденӧн.
Шуны кӧ, Немдінысь Ленин ордена кавалерыс унакодь вӧлӧма. Отделениеса командир, сержант Михаил Егорович Тимушевӧс пасйылӧмаӧсь тайӧ ыджыд награданас Ыджыд война воясӧ. Ленин орденкӧд тшӧтш Сӧветскӧй Союзса Геройлысь Звезда сетлӧмаӧсь Немдінысь Георгий Фёдорович Тимушевлы.
Ассьыныс енбиа землякъяссӧ сиктса йӧз пыр казьтывлӧны вежавидзӧмӧн. И талун Немдінын олысьяс кӧсйӧны, медым челядьныс пыр помнитісны пӧльясыслысь боевӧй традициянысӧ. Водзмӧстчысьяслӧн зільӧмӧн быд во клубын да библиотекаын мунлывлӧны ветеранъясӧс нимӧдан мероприятиеяс. Ыджыд праздникъяс дырйи сиктшӧрса обелиск дорын уна йӧз нуӧдлывлӧны митинг. Ветеранъясӧс казьтыштлӧны и школаын спортивнӧй ордйысьӧмъяс котыртлігӧн.
Неважӧн Немдінса шӧр школаын вӧлі мужестволӧн урок, кодӧс сиисны сиктӧс нимӧдысь войтырлы. Гырысьджык класса велӧдчысьяс копыртчывлісны Ыджыд войнаын усьӧмаяслӧн паметьлы, чӧв-лӧньӧн казьтыштісны йӧзӧдлытӧм да «ичӧт» тыш-косьын пӧгибнитӧмаясӧс.
Мужество уроксӧ отсалісны нуӧдны культура керкаса да библиотекаса уджалысьяс Нина Ивановна Жикина да Анна Валерьевна Липина. Слайдъяс видзӧдігӧн, ветеранъяслысь казьтылӧмъяс кывзігӧн челядь быттьӧкӧ тшӧтш здук кежлӧ веськавлісны кольӧм нэмӧ.
Вӧлі мый казьтыштнысӧ и налы, кодъяс вылын юрӧн мунӧмаӧсь Афганын би пыр, абу янӧдӧмаӧсь чужанінсӧ Войвыв Кавказын.
Афганистанын порок тшынтӧ бурпӧт апалӧмаӧсь Лебежнӧйысь кык вок Валерий да Вячеслав Булышевъяс... А вот Смолянкаысь Николай Булышев да Мысысь Михаил Паршуков веськалӧмаӧсь Афганад сӧветскӧй войска пыртан кадӧ на... Воддзаыс служитӧма КГБ-лысь сідз шусяна операцияяс нуӧдігӧн, мӧдыс штурмуйтлӧма Аминлысь дворечсӧ...
Ылі Афганын служитӧмаӧсь и Виктор Литвинов да Александр Глуханич.
Войвыв Кавказын, Абхазия да Грузия границаяс дорын служитӧма Валерий Булышев.
Енмыс вӧлӧма на да, Афганысь немдінсаяс локтӧмаӧсь воштӧмъястӧг. А ӧд дас вочӧжся йӧзӧдлытӧм война дырйи сэні пуктӧмаӧсь юрсӧ матӧ 16 сюрс морт. На лыдын и Эжва йывса сикт-посёлокысь зонъяс. Мужестволӧн урок дырйи, дерт, казьтыштісны и найӧс.
Уроксӧ нуӧдысьяс чуксалісны том войтырӧс, аскиа салдатъясӧс, пыдісяньджык вежӧртны «Айму», «долг», «чесьт» кывъяс, быдмыны збыльысь патриотъясӧн. Жаль, ӧнія чукӧртчылігӧн эз нин вӧвны Великӧй Отечественнӧй войнаса ветеранъяс — татшӧмыс сиктын ловъяыс эз нин коль.
Олӧмыс разі-пели шыблалӧма и «афганечьясӧс»: кодкӧ водзӧ кӧнкӧ служитӧ, кодкӧ олӧ-уджалӧ гортсьыс бокын, а кодкӧ и эновтӧма нин таладор югыдсӧ. Войвыв Кавказын служитӧмаӧсь и Сергей Уляшев, Алексей Пименов, Александр Артеев, Евгений Игнатов да ӧткымын мукӧд. Но найӧ эз волыны мужество урок вылӧ, корисны аддзысьлыны мӧдысьджык. Гашкӧ, оз кужны ошйысьны йӧз водзын миян воин-землякъяс, оз радейтны мукӧд моз шыбласьны гора кывъясӧн.
* * *
Урок помын лӧнь классын юргис нор сьыланкыв, кодӧс вӧлі сиӧма вӧвлӧм да талунъя салдатъяслы. А сэсся вӧлі чӧвлуна здук... И югыда ӧзйисны, быттьӧ пӧсь синваӧн бӧрдісны, землякъясӧс казьтылан сисьяс.
Татьяна ОПАРИНАЛӦН снимок вылын: Валерий Витальевич Игнатов, Анна Валерьевна Липина, Нина Ивановна Жикина.
