ВЫВТІАСЬНЫСӦ ОЗ ЖӦ КОВ

Кор аддзан «Ньывсер» пыдди «Ньюшер» туйвывса пас либӧ кутшӧмкӧ кантора стенмысь «13 номера йӧзӧс могмӧданін» гижӧд, петӧ курыд нюм. Тадзи ми и «доръям» чужан кывлысь сӧстӧмлунсӧ.

Весиг медся коми районъясын, кыдзи Кулӧмдін, Удора, Изьва, вужвойтырлӧн кывйыс кутіс лоны ичиньводз кага кодьӧн. Петкӧдлам, мый тӧждысям сы вӧсна (государственнӧй ӧд!), а ёнджыкасӧ артмӧ кедзовтӧм. Кӧдзыдлуныс тыдалӧ школа-садъясын сійӧс велӧдӧмсянь верстьӧяслӧн сійӧн вӧдитчӧмӧдз. Кыдзи шуӧ «Коми войтыр» ӧтмунӧмлӧн исполкомӧ пырысь Лад Вась Ӧдя Марья (Мария Вячеславовна Кузьбожева), шензьӧдӧ, но государственнӧй кывсӧ сӧвмӧдны государство жӧ и оз лэдз. Стӧчджыка кӧ, сылӧн лӧсявтӧм туйвизьыс. Кызвын школаас коми пыдди унджык кадсӧ велӧдӧны иностраннӧй кыв. Комиысь некор оз ло ЕГЭ (ӧтувъя государственнӧй экзамен). Сідзкӧ, позьӧ сійӧс ӧтдортны. Вузъясӧ пыригӧн медсясӧ колӧ, мед тӧдін роч кыв, история, математика.

— Но ӧд кывъяс тӧдӧмыд оз гӧльмӧд, а озырмӧдӧ мортсӧ, — пасйӧ Мария Вячеславовна, Куж сиктысь петавлӧм ань, коми ӧтмунӧмын нырщикъясысь ӧти. Сы серти кӧ, бӧрдтӧм кагатӧ некод оз бурӧд, аслыным колӧ ёнджыка висьны мам кыв вӧснаным.

Кулӧмдінын «гӧгрӧс пызан» сайӧ неважӧн чукӧртчылысьяс пиысь унджыкыс мӧвпалӧны Мария Вячеславовна моз жӧ. Коми кывлӧн аскиа лун йылысь сёрнитігӧн сы дор медводз сюртчис Бадьёльйылысь клубӧн веськӧдлысь Александр Уляшёв. Чужанінлӧн, коми оласноглӧн аскиа лун вӧсна сьӧлӧмсянь тӧждысьысь морт, вӧвлӧм «афганеч», ыджыд дойӧн юксис аслас казялӧмторйӧн. Комисӧ пӧ унаӧн лыддьӧны гӧль йӧзлӧн кывйӧн. Сикт, кӧні миян оласноглӧн вужйыс, киссян выйын. Томулов пышйӧны карӧ, веськодьӧн лоӧны бать-мамлӧн му дорӧ, яндысьӧны чужан кывйысь. Полӧны, мый кыласны кӧ налысь сёрнисӧ, пыр и шуасны, со пӧ деревняыд. А карсаяслӧн «деревня» вылад видзӧдласыс тӧдса. Торйӧн нин налӧн, кодъяс чайтӧны, мый сэтчӧс войтыр сӧмын куйӧд пиын лойсьӧмӧн и олӧны.

Челядьӧс кӧ ог велӧдӧй-туйдӧй ассьыным традицияяс да оласног пыдди пуктыны, сиктыд и збыльысь бырас. А сыкӧд тшӧтш и чужан кыв.

— Районын коми кыв велӧдӧм кузя серпасыс абу на сэтшӧм лёк, — панӧм сёрни дорӧ эз коль веськодьӧн РУО-ӧн веськӧдлысь Олег Холопов. — Медым став ныв-зонмыс эновтчис сійӧс велӧдӧмысь — татшӧмыс абу. Ӧтувъя тӧдӧмлун сетан 39 школаысь 27-ас сійӧс велӧдӧны кыдзи чужан кыв, 12-ас — кыдзи сёрнитан. Сы кузя тӧдӧмлун быть сетӧны детсадъясын. Ӧні, майбыр, эм та могысь став коланаыс. Сӧмын методическӧй литературасӧ таво ньӧбӧма 235 сюрс шайт дон.

Сэк жӧ Олег Александрович эз дзеб, мый ачыс дзик коми морт, а кагасӧ гижӧдіс сёрнитан кывйӧ велӧдан классӧ.

Сикт-посёлокса челядь аддзӧны да кылӧны, кыдзи сёрнитӧны накӧд ас костаныс бать-мам, ставсӧ сюркнялӧны пель саяныс. Мукӧддырйи верстьӧяс варовитігас сэтшӧма гудрасьӧны, мый серамыд петӧ. Асьныс рочнас оз кужны, а комисӧ «кыдъялӧны» колӧ кӧть оз. Мед пӧ сэсся ныв-пиным бура сёрнитасны. Сэсся и кывсӧ вывті ёна «ваалӧмысь» челядьӧс вукӧдӧ жӧ. Кодкӧ казявліс-ӧ, вӧдитчӧны-ӧ найӧ «канму», «ӧшым», «ӧтуввез» да мукӧд татшӧм сяма кывнас? Республикаса Юралысьлӧн районса общественнӧй приёмнӧйӧн веськӧдлысь Антонина Кузнецова да районса культура юкӧнысь специалист Ольга Васильева ассьыныс видзӧдлассӧ подулалісны тадзи: кывйыд морт кодь жӧ ловъя. Сійӧс колӧ сӧвмӧдны. Ыджыд лача та кузя гижысьяс да учёнӧйяс вылӧ. Но вывтіасьны оз жӧ ков. Гӧгӧрвотӧм вежӧртаса кывъяс кӧть и коркӧ вужъясясны миян сёрниӧ, но век кутасны дӧзмӧдны ёг турун моз.

* * *

Коми кыв велӧдӧм, сӧвмӧдӧм да паськӧдӧм кузя «гӧгрӧс пызан» сайын котыртліс районса администрацияысь семья да том йӧзлӧн политика сектор. И сы серти позьӧ кывкӧртавны, мый Эжва йылын абу веськодьӧсь тайӧ тӧжд-мог дорас. Кывкутӧмнымӧс содтӧ сійӧ, мый локтан 2009 воыс миян республикаын лоӧ коми кывлӧн воӧн.