ӦТЛАЫН НЭМ ДЖЫН
Тайӧ фотоснимок вылас Липин гозъя квайтымынӧд воясын. Томӧсь, мичаӧсь, синъясаныс ӧзйӧ югыд муслун. Олӧмыд олӧмыд и эм, семьяад овлӧ быдторйыс, но Клавдия Егоровна да Николай Павлович кутӧны ассьыныс радейтчӧмнысӧ да шудсӧ быдса нэм джын нин. И ӧні, зарни кӧлысь пасйигӧн, оз дзебны: ёрта-ёртлы ӧтарӧ бур вӧчӧмыс, ӧта-мӧдлы эскӧмыс и отсаліс венны уджвывса да гортса сьӧкыдлунъяссӧ.
Ульянаын, а сэсся Изьваын во велӧдчӧм бӧрын локтіс Клава чужан сиктас томиник ветфельдшерӧн. Сэки, 1956 воас, Кулӧмдінса ветеринарнӧй станцияӧн веськӧдліс Арсений Фёдорович Канев. Сійӧ да тані жӧ уджалысь Александра Васильевна Турьева да Иван Сергеевич Першин и лоисны нылӧс велӧдысьясӧн. Районыд ыджыд, ылі сикт-грездӧ туйяс абуӧсь — воӧдчы, кыдз кӧсъян. А скӧттӧ сэки быдлаын ёна видзисны да, дерт, пемӧсъясыд висьтӧг эз овны. Тайӧ бӧрыннас нин воссисны ветучастокъяс Ручын, Дереваннӧйын, Пожӧгын, Немдінын — ставыс дас квайтлаын. Колхозъясын эськӧ вӧліны асланыс зооветспециалистъяс, шуам, Кулӧмдінын вӧвъяс вӧсна кывкутіс Иван Семёнович Мизев, порсьяс вӧсна — Эмилия Петровна Рассыхаева, ыжъяс вӧсна (ӧти пӧрйӧ фермаас вӧлі 2.000 гӧгӧр юр!) — Альбина Васильевна Шарова. Сэк жӧ госветслужбаын уджалысьяслы коліс кутны син улас и ас, и ӧтувъя овмӧсъясын видзан пемӧсъясӧс. Вына витамина кӧрым ӧнія моз эз тырмы, скӧт нёрпаліс то лишайӧн, то тойясӧн, то менингитӧн. Клавдия Егоровна ӧні на казьтывлӧ Канаваӧ, Дёмаӧ, Дзолльӧ, Габовӧ ветлӧмъяссӧ. А Парма грездӧдз пӧ, кӧні видзисны 150 куканьӧс, ковмис ветлыны медунаысь. Сордъёльӧдз катӧдасны «ЗИС–5» машинаӧн, а сэсянь 10 сайӧ верста вӧлӧксӧ — подӧн.
— Ош вӧлі йывмӧма да, индісны миянлы Ваня нима колльӧдчысьӧс, — нюм сорӧн висьталӧ бурдӧдчысь, — ог тӧд, детинкасьыс полісны зверьясыс али сылӧн киын ньӧрйысь, но некор тай эз уськӧдчывлыны-а. Тайӧ зонкаыс, Иван Иванович Чаланов, бӧрынджык лоис скӧт видзысьяслӧн бригадирӧн, нималана мортӧн.
Прививка вӧчавны, дезинфекция нуӧдны ветврач воліс, Нюмыдысь ӧтдор, районлӧн быд пельӧсӧ. Ветлӧмыс кокняліс, кор станцияӧс могмӧдісны бур транспортӧн. 20 воӧн К. Е. Липинаӧн коллективнас веськӧдлан кадӧ вайлісны куим выль «УАЗ». Мойвиис наӧн ветлыны и верӧсыслы, коді 37 во шопералан стажысь 25-сӧ сетіс ветслужбалы.
Кузь командировкаяс, виччысьтӧг корӧмъяс дорӧ Николай Липин вӧлі велалӧма нин. Но машинаыд кӧть и выль, ылі туяд вермас лоны ставыс. Ӧтчыд Пожӧгын сійӧ жугаліс, а запчасьтыс абу. Аттьӧ, сэтчӧс гаражын отсалісны. Бурпӧт ковмис мырсьыны дзоньталігас, да артмис ӧд! Мӧдысь коркӧ ботсьӧм кӧлеяті мунігӧн «кӧрт вӧвтӧ» шыбӧлитіс да сійӧ пӧрис туй дорышас. Бур, некод эз доймав. Но мый вӧчны, пемыд туй вылас кӧ ветлысь-мунысьыс некод абу?
— Ноко, муса аньяс, босьтчылам, огӧ жӧ кынмалӧй тані, — машинасӧ гӧгӧрбок видзӧдлӧм бӧрын ыззьӧдіс еджыд халат новлысьясӧс Николай Павлович.
Артельнад выныштчисны да, кок йылас бӧр сувтіс «чибукыд».
Кор Клава курсъяссӧ помаліс, вӧвлӧм салдат Липинкӧд ӧтувъя уджыс и тӧдмӧдіс-матыстіс. Германияын служитлӧма, зонмыс куим арӧсӧн и ыджыдджык. Этша кыввора, лабутнӧй, первойсяньыс воис сійӧ нывлы сьӧлӧм вылас. А сэсся 1958 вося апрельын вӧлі свадьба. Важся коми ногӧн: корасьӧмӧн, кикутӧмӧн, невестаӧс жӧник дорӧ колльӧдӧмӧн. Гажаа кӧлысясьысьяс ыджыд чукӧрӧн лэччисны Катыд помсянь Чукӧсиктӧдз, шызьӧдісны ставнас Кулӧмдінсӧ. Медводзын нуисны Ен мамлысь ӧбраз, кодӧс том гозъялы сетіс (1167–68) шуда, бур олӧм сиӧмӧн ӧти сиктсаыс — Гриша Илля Рассыхаев. Некод эз чайт, мый кыпыд кӧлысьыс бӧрыннас вермас чужтыны шуасьӧм, а гашкӧ, и завидьлун. Со пӧ миян комсомолечьясыд мый вӧчӧны. Став страна нырччӧ коммунизмлань, а найӧ Енлань бергӧдчӧмаӧсь. Ёна и янӧдӧмаӧсь вӧлі ӧбраз нуысьяссӧ да пируйтчысьяссӧ.
Ӧні, уна во кольӧм мысти, Клавдия Егоровна эскӧмӧн шуӧ, Богородицаыс пӧ и отсаліс миян семьялы век. Тайӧ ӧбразыс, кыдзи свадьбуйтан паськӧмыс, Липин гозъялӧн медся дона видзанторйыс. Ен мамыс, Германияысь на Николайӧн вайӧм еджыд шӧвк дӧрӧмыс, Клавалӧн свадьбуйтан платтьӧыс зарни кӧлысь дырйи, дерт жӧ, казьтыштасны юмов том пӧрасӧ, уськӧдасны тӧд вылӧ став ӧтувъя олӧмсӧ.
А олӧмыс муніс водзӧ, сувтӧдіс выльӧн чужӧм семья водзӧ ассьыс могъяс. 1959 воын керканыс шызис ичӧтик Ванялӧн гӧлӧсӧн. Кага быдтӧмӧн, ас овмӧс лӧсьӧдӧмӧн, уджвывса нокӧн и лэбисны лунъясыс. Кыдзи слӧймӧдчис том гӧтыр нӧшта на и велӧдчыны, помавны Вӧлӧгдаса техникум, а сэсся и Москваса ветеринарнӧй академия, кыдзи кутіс-кыпӧдіс уджалігмозыс керка-картасӧ удал верӧсыс — та йылысь тӧдісны сӧмын асьныс да сиктсаяс, кодъяслӧн син водзын олісны Липинъяс.
Гозъялӧн мам-батьныс нэмсӧ видзлісны скӧт. Налысь сямсӧ босьтісны и Клавдия да Николай. Баксысь-руксысьясыс гиданыс пыр вӧлі. Ыж-порсьнад век нин асланыс яй. Бӧрыннас и асланыс йӧв лоис — лӧсьӧдісны мӧс. И ӧні на сюрукъясысь оз лэдзчысьны.
— Натӧг бара гажтӧм. Велалім да, пемӧсъястӧг олӧмас быттьӧ мыйкӧ оз тырмы, — веськыда шуӧ кӧзяйка. — Марта да Калина лысьтан мӧсъяс, Вика ялавич, майбыр, руньвидзны оз сетны. Найӧс лелькуйтӧм-дӧзьӧритӧм, семьяпытшса мортӧс моз жӧ радейтӧм — сиктса олысьыдлы зэв бур кутӧд. И содтӧд сьӧмтор. Миянлы со внучкаӧс на колӧ велӧдны, отсавны, мед помалас иностраннӧй кывъя факультетсӧ. Водзті лишалана йӧвнымӧс сдайтім МТС-ӧ, ӧні вузышталам на суседъяслы. Иван пи гозъя мӧстӧ видзӧны жӧ, кыкнанныс кӧть и уджалӧны, но оз ыстысьны кад тырмытӧм вылӧ.
* * *
Кор Кулӧмдінса ветстанция пасйис котыртчӧмсяньыс 85 во, республикаса главнӧй ветеринарнӧй врач Татьяна Петровна Бурнадзе зэв бур кывъяс шуис и Липинъяс йылысь да кыкнанныслы сетіс Почёт грамотаяс. Ті коддьӧм вылын пӧ и кутчысьӧ сиктыд, коми оласногыд.
И збыльысь, быттьӧ нинӧмӧн оз и торъявны мукӧдсьыс, а пыдісяньджык тӧдмасян да гӧгӧрвоан: тадзи и эм, буретш татшӧм йӧз вылас и кутчысьӧ коми сикт-грездыд...
