ОВМӦС КУТӦНЫ ЭНЯ-НЫЛАЯС
Сылӧн керкаыс крут Гильсикт чой йылын, Немдінысь петан туй вылын дзик бӧръяыс. Вера Ивановна Селянинова татчӧ овмӧдчыліс дас во сайын. Верӧсыслы эз нин мойви красуйтчыны выль оланінас. Удал тракторист Тима Ёгор муніс олӧмсьыс кык воӧн водзджык, томӧн-бурӧн эновтіс семьясӧ. Ӧтка аньлы аслыс ковмис помавны куд кодь мича керка стрӧитӧмсӧ. Дерт, бур йӧз отсӧгӧн. Ӧні, видзӧдан да, синъястӧ долыдмӧдӧ мичаа краситӧм короминаыс. А орччӧн сыкӧд пывсян, гид, гараж, парник — ставыс, мый колӧ ас овмӧсад. И овмӧсыс зіль нывбаба киын зэв на зумыда кутчысьӧ.
Талун сиктъясад унаӧн лэдзчысьӧны скӧт видзӧмсьыд, весиг нэмӧвӧйся крестьянин семьяяс, а Вера Ивановна та йылысь весиг оз мӧвпыштлы. Мамыслӧн, Христина Алексеевна Мамонтовалӧн, сійӧ вӧлі ӧтнас, но пыр кутісны карта тыр скӧт. Верӧс сайӧ петӧм бӧрын гозъя эз жӧ эновтчыны сыысь, йӧртӧдын век руксіс порсь, рӧмидзтісны мӧс-кукань. Куим челядьыдлы ӧд льӧльӧыд ок на кыдзи лӧсялӧ.
Оксана, Татьяна, Людмила нывъясыс быдмисны-велӧдчисны да ставныс лоисны филологъясӧн. Ӧні сӧмын Людмила оз уджав профессия сертиыс. Карӧ мунтӧдз мыйтакӧ и сюрліс налы овмӧспытшса нокыд. Быд торйӧн отсасисны мамыслы. Керка гӧгӧр идрасисны-пелькӧдчисны, пес-ва пыртлісны, мӧс лысьтісны. И кольччисны эськӧ чужанінас, вӧлі кӧ специальносьт серти удж, ассьыныс овмӧсъяс лӧсьӧдісны, да карыд тай ылӧдіс. Кӧть эськӧ дзик тадзисӧ шуны оз позь. Найӧ сьӧлӧм-ловнаныс век гортас, мамыс дорын. Быд лун звӧнитчӧны, юасьӧны, кыдзи-мый овсьӧ, мыйӧн колӧ отсавны. А гожӧмъяснас Селяниновъяслӧн ыджыд керкаын овлӧ весиг дзескыд — куимнан семьяыс челядьнас локтӧны, 2 внучкаӧн да 4 внукӧн. Гажныс бырӧма да, нывъяс тшӧктытӧг уськӧдчӧны велалӧм нин уджӧ: ноксьӧны град йӧрын, отсасьӧны турун пуктыны. Мамыслӧн йӧрын, майбыр, эм мый дӧзьӧритны-киськавны: свеклӧ, лук, морков, капуста, ӧгурцы, быд сикас кустарник, муоз — ставыс быдмӧ. А картупельыс тані и орчча Лазарсиктын ыджыдсьыс-ыджыд кык град. Ӧтка нывбабаыдлы сьӧкыд эськӧ вӧлі вӧдитны та мындатӧ.
— Таня внучкаӧй менам быттьӧ веськыд киӧй, — ошкӧ 15 арӧса нылӧс бабыс. — Сійӧ кӧ тані, овмӧстӧ позьӧ повтӧг кольлыны, весиг карӧ лун-мӧд кежлӧ лэччывла. Вевъялас идрасьны и лысьтысьны. Ичӧтсяньыс зэв ёна радейтӧ пемӧсъястӧ. Ӧтчыд ми, верстьӧяс, шуим начкыны Ванька ӧшнымӧс. Эз ӧд лэдз, синва сорӧн дорйис муса быдтассӧ.
Уна скӧт видзигад страда кадыд юр висьӧм кодь. Колӧ ӧдйӧ, поводдя тшыксьытӧдз став ытшкӧма-куртӧмасӧ меститны. Сёр рытӧдз Селянинов котыр муркӧдчӧ видз вылын. Бур нӧшта, мый киссьӧм «Усть-Немскӧй» совхозлӧн эновтӧм угоддьӧясыс матынӧсь, сӧмын туй колӧ вуджны. Но нывбабаыдлы сы мындатӧ заптыны абу кокни, лоӧ медавлыны техника. Ӧнӧдз турунсӧ ытшкыны-вайны аслас тракторнас пыр на отсасис бур суседыс, Михаил Иванович Шешуков. Кольӧм воын со 2 мӧскыслы да кык ӧшкыслы, кодъяс олӧны Вера Степановналӧн гидын, ковмис вайны кӧрымсӧ 6 додь тыр. Юалан арлыд сертиыс ёна на томӧн петкӧдчысь аньлысь, мыйла сылы, пенсионеркалы, та мында скӧтыс, а сійӧ сӧмын нюмдӧ, кыдзи нӧ пӧ сиктын овны да скӧт не видзны. Карад олігӧн ас яйыд абу на код тӧдас мыйысь вӧчӧм калбас кодь. А йӧвтӧгыд миян челядь овнысӧ оз вермыны. Сэсся, веськыда кӧ, менам уджтӧгыс овны абу велавсьӧма: 35 во стажӧй, сы лыдын 27 восӧ бухгалтералі совхозын. И некор эг лэдзчысьлы ассьым скӧт видзӧмысь.
— Ӧні пемӧс ньӧбысь-кутысьяслы, йӧв-яй сдайтысьяслы сетӧны содтӧд сьӧм, субсидияяс. Мыйла ті онӧ вӧдитчӧй тайӧ кокньӧдъяснас, ӧд сдайтӧм вылӧ коркӧ мыйкӧ лишавлӧ жӧ? — бара чужӧ юалӧм кӧзяйка дорӧ.
— Ӧтчыд эштылі вӧзйыны яйсӧ предпринимательяслы, но некод эз ньӧб. Мӧдысь начки мӧскӧс да 170 шайтӧн кило и муніс, — вочавидзӧ Вера Ивановна. — А йӧвтӧ кыдзи нӧ ме быд лун 10 литрсӧ лэччӧда Гильсикт помсянь сикт шӧрӧдзыс? Туй бердын ола да, мунігмозыс кӧ эськӧ сувтыштлісны примитчысьясыс, сдайттӧг эг ов. Лишнӧй шайтыд ӧд кок улын оз туплясь, та мында мырсян да.
И век жӧ коми анькӧд, сьӧлӧмнас и вирнас пыді вужъя крестьянкакӧд, став сёрниысь тыдовтчӧ: ыджыд овмӧс кутӧмыс сылы ньӧти абу мырсьӧм, асьсӧ мырдӧналӧм. Прӧстӧ юрас некыдзи оз пыр: овны сиктын да эновтчыны видз-му вӧдитӧмысь, скӧт видзӧмысь? Сиктыс нэмсӧ та вылын и кутчысьліс. Оз кӧ лоны Вера Ивановна кодь йӧзыс, сикт-грездъяс воштасны пӧль-пӧчьясӧн налы пуктывлӧм подувъяссӧ.
