СЬӦЛӦМ ШОНЫДСӦ СЕТӦ ЙӦЗЛЫ

— Ог вермы ме карад овнытӧ, гырысь керкаяс косттіыс мунан да быттьӧ топӧдӧны, машинаясӧн тырӧм уличас сынӧдыс оз шед, пӧда, — тадзи висьтасис Паджгаын чужлӧм олӧма нин морт Иван Андреевич Куликов, коді со 20 сайӧ во нин олӧ Сыктывкар бердса дачаас.

Керкасӧ татчӧ вайліс карсьыс, кык судтааӧс сэтчӧ ачыс кыпӧдліс. Ӧні эськӧ эм жӧ сэні патера, но сиктса оласногыд тай мусаджык. Водзті дачаас весиг видзліс скӧт, но лэдзчысис, мен пӧ кыйсигад яйыс сідзи тырмӧ, сэсся и арлыдыс нин мӧрччана — 76-ӧд вылӧ вуджис.

А кыйсьӧ сійӧ Сыктывкарсянь ылын, Койгорт районын. Сэні некымын вӧр керка, лэч туй, чериӧн озыр ты. Ачыс ыджыд тушаа, топыд тэчаса. Кыйсян кадӧ Иван Андреевич быд вежон чукӧртӧ сьӧкыд мышноп да тӧвзьӧ автобусӧн аслас угоддьӧясӧ. Сэні мортыс быттьӧ вежсьӧ: выль вын-эбӧс кыськӧ чужӧ, вир-яйыс томмӧ. Видлы суӧд сійӧс вӧрса ордымӧд мунігӧн — он вермы, сӧмын шавксьӧдӧ ньӧти шойччытӧг. И тадзи радейтана кыйсянінӧдзыс, пыж домаланінӧдзыс. А пыжыс кыйсьысьлӧн, кыдзи и банькаыс, некымынлаын жӧ. Сӧмын пӧ бӧръя воясас, висьталіс, аслым да йӧзлӧн корӧм серти вӧчи-тотшкӧді дас кык пыж. Видзӧдан дедыслӧн крепыд, сӧнӧд, пелыс лоп пасьта ки лапаяс вылас да мӧвпыштан: оз на, кӧнкӧ, сӧмын пыж вӧчав. Татшӧм кабыръяссьыд быд удж, буди, полӧ.

И збыльысь дачаа войтырлӧн «Коммунальщик» посёлокын дядя Ваняӧс, кыдзи тані шуӧны олӧма и том, ёна пыдди пуктӧны кужӧмлунсьыс. Пусьыд вӧчасьны сійӧ мастер, и стрӧитчигад быдлаӧ сяммас. Торйӧн нин бура тэчӧ пачьяс. Киподтуйыс ылӧдз кывсьӧ да, корлӧны отсӧг вылӧ весиг кар мӧдар помсьыс дачникъяс.

— Таво этша пач на вӧчи, — асьсӧ увтыртӧмӧнмоз шуӧ олӧма морт, — сӧмын витӧс. Мукӧд воас унджыкӧс слӧймыла, дас вит-кызьӧдз.

Ставсӧ кымынӧс тэчӧма — роч пач, «экономка», галанка, полугаланка — мастер висьтавнысӧ оз нин куж. Ӧд тайӧ ремеслӧас «сирасис» ичӧтдырсяньыс.

Сьӧкыд война кадӧ колхозын водз асывсянь сёр рытӧдз мырсьыны уналӧн эз тырмы вын-терпенньӧыс. Горт овмӧс лэдзӧма ас визув вылӧ, семья тшыгъялӧ, а начальство лунысь-лун содтӧ нормаяс. Коді вӧлі сюсьджык, пышйисны карлань. Пышйывліс мамыскӧд и квайт арӧса Ваня, но кутісны да бӧр вайӧдісны милицияӧн. Грӧзитісны на, пуксьӧдам пӧ. Мӧдысь пышйӧмыс удайтчис, овмӧдчисны Нювчимын. Тані сизим арӧса зонкалы мойвиис пырны ремесленнӧй училищеӧ. Абу арлыд сертиыс ыджыд тушаа, паськыд пельпомъяса, сійӧ кутіс велӧдчыны 13–14 арӧсаяскӧд ӧтлаын. Велӧдісны вӧчавны вӧв додьяс да телегаяс, бӧрынджык — плӧтник-столяр специальносьтӧ. Буретш сэки и аддзывліс Иван, кыдзи тэчӧны пач. Шойччан лунӧ дядьыс корис отсыштны мыччавны кирпич да гудравны сёй — сійӧ медасьӧмӧн уджаліс весиг орчча сиктъясын, зэв бура да ӧдйӧ кыпӧдавліс пачьястӧ. Детинка отсасигмозыс син бӧжнас вӧтлысис дядьыслӧн быд вӧрас бӧрся, сюркняліс пель саяс быд выльӧн кылӧм кыв: «свод», «колодец», «вьюшка», «мастерок». Ӧти сайын видліс пуктыны гоз-мӧд кирпич и ачыс. Эз на артмы, да дядьыс выльысь лӧсьӧдіс.

Ассьыс медводдза пачсӧ, плитааӧс, Иван Куликов вӧчӧма суседыслы. Сэки эз на вӧв и 15 арӧсыс. И со сэксянь кисьыс абу нин лэдзлӧма мӧлӧтсӧ да мастероксӧ. Кӧть кӧні уджалӧма — лесникӧн, шоперӧн, плӧтник-бетонщикӧн. Армияас служитігӧн коми зон веськавлӧма неминучаӧ. Электролиния дзоньталысь салдатъясӧс абу ӧлӧдӧмаӧсь, мый проводтіыс вермас мунны ток. Иванлӧн ёртыс сотчас сьӧдасьтӧдзыс, а асьсӧ, садьсӧ воштӧмаӧн, аддзӧмаӧсь местасяньыс 8 метр ылнаысь. Сэксянь сылы военкомат пыр бурдӧдчӧм вылӧ мынтӧны сьӧм. Век жӧ пармаын чужӧм-быдмӧм мортыд оз сетчы дойясыслы, пыр песӧ лысьӧмсӧ. И медся бура кылӧ асьсӧ радейтана удж вӧчигӧн — пач тэчигӧн. Меным пӧ любӧ, кор йӧзыслы сета шоныд.

— Веськыда кӧ шуны, меным и дачаад делӧ овны, — восьтӧ важӧн нин мӧвпыштӧмторсӧ Иван Андреевич, — муна ме татысь, чужан грездӧй чуксалӧ-корӧ. Вермышта на да, Тыбъю бердса аслам тыӧ выль керка лэпта. Кыйсян кадӧ сэні кута овны, а прӧстмывла кӧ, ас йӧзыдлы ёна на ковмас отсасьны.

* * *

Ӧні И. А. Куликов карбердса посёлокас олӧ пиыскӧд, коді инвалид жӧ. Мӧд пиыс туй ни ньӧв вошлӧма Сыктывкарын, уна во нин абу. Карса патераас олӧ гӧтырыс, коді уджалӧ госпитальын да быд прӧст здукӧ тэрмасьӧ жӧ дачаас, верӧсыс дорӧ. Ныв нӧшта эм, сійӧ тшӧтш медик, зільӧ госпиталяс жӧ.

— Семьяӧй кутыштӧ. Эськӧ важӧн нин муні татысь, — кывкӧрталӧ Иван дядь. — Вужъясӧй менам — сиктын, и сӧнъясын ворсӧ пӧльяслӧн вирыс.