ПИЛА ШЫ УЛЫН ГАЖ «ПУЗЛЯНДИЯЫН»

Таво республикаса вӧр лэдзысьяслӧн конкурс оз ло, шуисны нуӧдны локтан воын. А вот Кулӧмдін районын традицияӧ нин пырӧм ордйысьӧмыс вӧлі. Муніс сійӧ дзик Эжва йылын — Пузлаын. Сідзи артмис, мый конкурсын петкӧдчысьясыс, ставыс 7 морт, сизимӧдысь жӧ чукӧртчисны июль 7 лунӧ тайӧ кыпыд посёлокас. Бӧрйисны «Комилесбизнес» ООО-лысь базасӧ эз ылӧсас. Предприятиеыс зумыда сулалӧ кок йылас, районса вӧр заптан-пилитан котыръяс пӧвстын — водзын мунысьяс лыдын и пыр содтӧ вынйӧрсӧ. 2009-ӧд во кежлӧ сійӧ кутас заптыны-инавны вӧрсӧ ӧнія серти куим пӧв унджык. «Комилесбизнеслӧн» вӧчӧмторйыс мунӧ оз сӧмын Россияӧ, шуам, Санкт-Петербургӧ, но и суйӧр сайӧ. Тьӧс-плакатӧ да мукӧдтор окотапырысь ньӧбӧны Латвияын да весиг Исландияын. Нималӧ и тані вӧчан кыдз пу шом. Сійӧс корӧмӧн корӧны промышленносьтлӧн оборона да фармакология юкӧнъясӧ, Москваса гриль-баръясӧ.

Районса предприятиеяс пӧвстын медводдзаяс лыдын тані босьтчисны заптысьны выль технология серти — харвестеръясӧн да форвардеръясӧн. Операторъясӧ велӧдісны асланыс тшӧт весьтӧ да ассьыныс жӧ йӧзсӧ. Сортимент новлан машинаяс дась кражсӧ вӧрысь лэччӧдлӧны кыдз базаӧ, ас пилорама вылӧ, сідзи и Вылыс Изьва посёлоклӧн кӧрт туй тупикӧ, кодӧс овмӧс ньӧбис. Тасянь и мунӧ «Комилесбизнеслӧн» прӧдукцияыс водзӧ. Вочасӧн предприятие орчча районса тайӧ посёлокас кӧсйӧ паськӧдны вӧр пилитан ыджыд производство.

Пузлаын уджалысь предприятие йылысь позьӧ висьтавны унатор на. Торйӧн кӧ, мый татчӧ регыд воас государственнӧй би — трассасӧ кералӧны нин. Посёлокын лӧсьӧдчӧны лэптыны выль детсад, школа. Асьныс йӧзыс ӧтувтчисны да тышкасьӧны садь оласног вӧсна. Войтырыс тані вунӧдӧны нин коркӧя уджтӧмалӧм йылысь — удж сюрис тшӧтш орчча сикт-посёлокъясын да весиг орчча районын олысьяслы...

Быттьӧ неважӧн на Пузла вӧлі гуын кодь: шуштӧм уличаяс, лесопунктлӧн киссьӧм керкаяс, бурас эскӧмсӧ воштӧм йӧз. Посёлок орчча грездыскӧд медводз веськавлісны сідз шусяна перспективатӧмаяс лыдӧ, виччысисны найӧс тупкӧм, а со талун вежсьӧмъясыс син водзынӧсь. Выль стрӧйбаяса вынйӧра база, некымын сикас производство, ӧнія бур техника. Ухталань мунысь туйбердса ассьыныс овмӧдчӧминсӧ рабочӧйяс шмонитӧмӧн и ӧттшӧтш гӧрдитчӧмӧн ӧні шуӧны «Пузляндияӧн».

Коді сюсьджык?

Сэк, кор заводитісны ордйысьӧмсӧ, кор ставнысӧ пӧся чолӧмаліс да сиис вермӧмъяс районса юралысь Сергей Петрович Каплин, юбердса веж луд весьтӧ кыптіс конкурслӧн дӧрапас. Лэптіс сійӧс кольӧм вося татшӧм жӧ ордйысьӧмын вермысь — «Комилесбизнесса» пӧрӧдчысь Василий Евлогиевич Третьяков. Сійӧ и таво бара сюртчис вермасьӧмас. А нӧшта ассьыныс йӧзсӧ вӧзйисны «Немлес», «Тимшерлес», «Пруптлес», «Вылыс Эжва» ООО-яс, «Эжва» ООО-лӧн филиал «Белый В. В. ИП».

Ордйысьӧмлӧн медводдза юкӧныс муніс вӧрын. Колӧ вӧлі пӧрӧдны пусӧ сідзи, мед стӧча веськаліс муӧ тувъялӧм пасӧ. Тшӧтш арталісны пӧрӧдан кадсӧ, уна ног донъялісны пилитчӧмсӧ. Кӧзяин моз петкӧдліс, кыдзи колӧ ставсӧ вӧчны, В. Е. Третьяков. Медводдза пуыс сылӧн жмуткысис пӧшти дзик пас вылас, и мукӧдторйыс артмис зэв бура жӧ. Судья Евгений Иванович Уласевич весиг кайтыштіс, видзӧдӧй пӧ да велӧдчӧй. Но буретш ордйысьӧм дырйиыс Василийлӧн мыйкӧ эзджык артмы, пӧсь вывсьыс весиг каскасӧ швачкис муӧ.

Видзӧдысьяс ылісянь дзоргисны, коді петас вермысьнас ордйысьӧмлӧн медтӧдчана юкӧнас. Ӧти бӧрся мӧд пӧрисны пуяс. Судьяяслы вель дыр ковмис артасьны линейкаясӧн да угломеръясӧн. И со медводдза кывкӧртӧдъяс. Медводзын лоис «Немлесысь» Иван Куцко. Сы бӧрын «Вылыс Эжваысь» Анатолий Черкасов, и коймӧдӧн — Игорь Цушка, коді В. В. Белыйлӧн асшӧр предприятиеысь.

Тыдалӧ, тӧдчана вӧлі йӧзлӧн опытыс. Мӧд да коймӧд места босьтысьясыс пӧрӧдчӧны 12 да 15 во нин, а И. Куцко — 24 во. Помнита: сэк на, кор Немскӧй лесопунктын вӧрсӧ лэдзисны ичӧт комплекснӧй бригадаясӧн, Иван Фёдорович нуӧдліс менӧ Белоборскса ӧти делянкаӧ. Шензьӧдіс тайӧ мортыслӧн выныс да удаллуныс. Морӧсӧдз лым пиӧд собас вӧлі первой ӧти пу дорӧ, талялас гӧгӧрбок, дасьтас местасӧ, сэсся мӧд дорӧ. И — заводитас чашйыны аслас «Уралнас». Оз ков, майбыр, йӧткасьысь, гидроклин отсӧгӧн зэв кокниа водісны сывтыръя козъясыс, и ӧти визьӧн. Часӧн кымынӧн вӧчис нывбаба-увйысьысьяслы лунтырся удж.

Сэсся ӧд и татшӧм конкурсъясыс содтӧны жӧ сямлунтӧ. И. Куцко да И. Цушка вӧліны районса пӧшти став да республикаса кызвын ордйысьӧм вылас. В. Третьяков вӧрын 10 во жӧ нин, витысь вӧлі районса да нёльысь республикаса ордйысьӧмъяс вылын.

И со автобусъяс да ичӧт машинаяс бергӧдчисны посёлокӧ. Тані, базабердса видз вылӧ лӧсьӧдӧм площадка дорын видзӧдысьяс виччысисны нин мукӧд ног вермасьӧм. А йӧзыс вӧлі унасьыс-уна: посёлоксаяс, быдлаысь гӧсьтъяс, чина йӧз, артистъяс, судьяяс, ордйысьӧмсӧ котыртысьяс... Ставныслы окота, дерт, тӧдны, кыдзи петкӧдчасны выль ногӧн нин венласигас пӧрӧдчысьясыс. Тані коліс воддза дорсьыс эз этшаджык пельклун да стӧчлун. Шуам, «увйысигӧн», кор тшӧктісны кад вылӧ вундавны керйӧ сюялӧм тувъяс, да мед вундасыс вӧлі кыдз позьӧ шыльыдджык. Либӧ «блинъяс» вӧчалігӧн, кражуйтчигӧн, кор донъялісны эз сӧмын стӧчлун, но и пилаӧн вӧдитчан сям. Дерт, вӧлі и «Хускварна» разьӧм-тэчӧм кузя кад вылӧ венласьӧм.

И бара водзӧ петіс опыт. Пӧшти быдторйын ӧта-мӧдсӧ вежӧмӧн водзмӧстчисны В. Е. Третьяков да И. Ф. Куцко. Сӧмын бензопила дасьтӧмын медсюсьӧн лоис И. Н. Цушка да пилитчӧмын медводзӧ петіс «Тимшерлесысь» Алексей Петрович Ермолин.

Вермысьяс

Витнан сикас ордйысьӧм бӧрас «Комилесбизнес» йӧзӧдіс нӧшта ӧтиӧс: коді медбура вӧчас муӧ сувтӧдӧм сюръяысь кутшӧмкӧ мыгӧр. Дыр тільсисны-мырсисны пилитчысьяс, быдӧн кӧсйис, мед сылӧн артмис мичаджык, аслыспӧлӧсджык. Тайӧ ордйысьӧмас судья С. П. Каплинлы дыркодь ковмис бӧрйысьны, ӧд ставӧн пуктісны уджас, позьӧ шуны, сьӧлӧмсӧ. Но кывкӧртӧдсӧ вӧчны отсаліс видзӧдысьяслӧн донъялӧмыс: медся киподтуяӧн вӧлӧма Иван Куцко, коді пила нырнас ӧдйӧ дзужйӧдлӧмӧн вӧчис улӧсъяс да пызан. Бӧрынджык сылы таысь вичмис «Комилесбизнесӧн» вынсьӧдӧм торъя приз.

Воис кывкӧртӧд вӧчан кад. Главнӧй судья Иван Егорович Гичев тӧдмӧдӧ медтӧдчана помшуӧмӧн. Быд ним юӧртігӧн видзӧдысьяс ыззьывлісны, горзісны: «Молодеч!», клопайтісны. Медводдза места босьтіс В. Третьяков, мӧдӧн лоис — И. Куцко да коймӧдӧн — И. Цушка.

Гӧгӧрвоана, ставӧн виччысисны, кутшӧм козинъяс вичмасны вермысьяслы да ордйысьысьяслы. Кольӧм воясас медтӧдчана признас вӧлі дона пила, посниджыкъяснас — электроприборъяс, дозмук, горт овмӧсын коланаторъяс. Но тайӧ пӧрйӧ вермысьяслы приз пыддиыс сетісны сертификат, асьныд пӧ сы вылӧ ньӧбӧй, мый колӧ Сыктывкарса «Ваш дом» лавкаысь, а то телевизор-самӧварыд, кӧнкӧ, керка тырныд нин. Став вермысьыслы вичмисны и дипломъяс. Быдӧнлы жӧ чуктіс козиныд. Шуам, вермӧмлань ёна зільӧмысь дипломъяс босьтісны «Эжваысь» Е. П. Афанасьев, «Пруптлесысь» Н. Д. Жикин. Конкурсын вермысьясӧс да ордйысьысьясӧс районса да карса чина йӧзӧн нимӧдӧм бӧрын бара на юргисны праздниксӧ котыртысьясӧс ошкана кывъяс. А тайӧ вӧлі збыльысь праздник кодь, да и Иван лун буретш тшукис. Зэв бура ставсӧ водзвыв мӧвпыштӧмаӧсь. Гӧсьтъясӧс вочаалӧмсянь, вердӧм-юкталӧмсянь став воысь йӧзсӧ гажӧдчӧмӧ кыскӧмӧдз. Лунтыр ӧти здук весиг эз сетлыны весь овнысӧ. То ордйысьӧмъяс мунӧны пневматическӧй ружьеӧн лыйсьӧмӧн, гезйӧн кыскасьӧмӧн, то лотерея вӧзйӧны. Кужис тай юрнуӧдны став гажнас сійӧс пестысьыс, татчӧс школаын велӧдысь Елена Михайловна Игнатова. А кутшӧм бура «кысис» праздниклӧн аслыспӧлӧс сикӧтшӧ асшӧр артистъяслӧн сьылӧм-йӧктӧмыс! Сцена вылын ӧта-мӧдсӧ вежӧмӧн сьылісны Пузласа авъя нывбабаяс, Выльгортса «Мича аньяс», Помӧсдінса «Зарни сьылан», Скӧрӧдумса «Юрган» котыръяс. Та дырйи вель унаӧн петавлісны кокнысӧ веськӧдӧм могысь вальс да танго йӧктыны. Вой шӧрӧдзыс муніс гажыс да дискотека бӧрын помасис фейерверкӧн.

Татшӧмӧсь сылӧн йӧзыс

Бӧр туяс, Кулӧмдінӧдз матӧ 140 верстсӧ вуджигӧн юрын выль пӧв бергӧдлі лунтыръя аддзывлӧм-кывлӧмторсӧ и воис мӧвп: со ӧд кутшӧм лӧсьыда вермӧны овны коми йӧзыд. Бура уджалӧны, бура и шойччӧны. Да нӧшта район-республикаысь на гӧсьтъясӧс корлӧны. Эм пузласаяслӧн нырщик, коді збыльысь кӧзяин, коді тӧждысьӧ-висьӧ ас войтыр пондаыс, район вӧсна, и сы вылӧ видзӧдӧмӧн ставӧн зільӧны бура уджавны-овны. Аддзывлі, кутшӧм пыдди пуктӧмӧн матыстчывлісны Александр Светозарович Игнатов дорӧ посёлоксаяс — и беддьӧн ветлысь олӧмаяс, и кодзувкот кодь зонпосни, кывлі жӧ и, кыдзи вежавидзӧмӧн сы йылысь сёрнитісны мукӧд предприятиеса да районса веськӧдлысьяс.

Ачыс косньӧдіник тушаа, сӧнӧд вир-яя, инас ӧшйывтӧм, пыр кытчӧкӧ тэрмасьысь, пыр кодкӧд кӧ сёрнитысь. Светозарович, буракӧ, оз и вежсьывлы. Тӧдмасьлі сыкӧд во 6 сайын, предприятиеыслӧн кок йылас сувтан кадӧ на, да век на сэтшӧм — сибыд, восьса. Ставыс, мый талун эм Пузлаын, мый лоӧ аски тані, Вылыс Изьва посёлокын да Крутянскӧй леспромхозын — сы сайын. Юасян директор йывсьыс рабочӧйяслысь да специалистъяслысь, а найӧ вочавидзӧны, уджыс пӧ тай да и ачыс ки пыдӧс вылын моз тыдалӧны, нинӧм висьтавнысӧ. МОРТ сійӧ — со и ставыс.

Та пыдди Светозарович вермас висьтавны аслас быд уджалысь йылысь кӧть челядьдырсяньыс босьтӧмӧн. Бур веськӧдлысьыдлы ӧд быть колӧ тӧдны, мыйӧн олӧны-лолалӧны сылӧн йӧзыс, мый вермасны найӧ сетны ӧтувъя уджлы да сысянь мый виччысьӧны.

Кор конкурс бӧрас А. С. Игнатов нимӧдіс ассьыс уджалысьяссӧ, став йӧз водзын козьналіс налы премияяс, некод эз шуыштлы весиг, тайӧс пӧ весьшӧрӧ ошкӧ. Мӧдарӧ, посёлоксаяс гораа клопайтісны, кор веськӧдлысь петкӧдліс сцена вылӧ кузнеч А. А. Долгополыйӧс, финн агрегатъясса операторъяс П. С. Чисталёвӧс да В. Н. Лодыгинӧс, слесарь-тӧчитчысь П. В. Уляшевӧс, шоперъяс Е. А. Жангуровӧс да Н. А. Ефремовӧс, мастеръяс Н. А. Кармановӧс да Е. М. Шаховӧс, пӧрӧдчысь В. Е. Третьяковӧс, директорӧс вежысь В. И. Широковӧс. Ясыда тыдаліс: татшӧм зіль да водзмӧстчысь йӧз вылас и мыджсьӧ директор, мед збыльмӧдны водзӧ видзӧдан мӧвпъяссӧ. Сійӧ эскӧ аслас уджалысьяслы, а найӧ — сылы. Ӧти кывйӧн, команда.