АС ОВМӦСЫД — ОЛӦМ КУТӦД
— 27 во олам гозъя и 25-сӧ пыр на видзим мӧс, — оз ошйысь, а висьталӧ, мый эм, Анна Михайловна Паршукова. — Ме серти, ачыс Енмыс шуӧма сиктса мортыдлы дӧзьӧритны скӧт, вӧдитны видз-му. Ӧд тайӧ абу сӧмын пызан вылӧ вӧлӧга, но и олӧм кутӧд.
Паршуковъяс пыр на лыддьӧны асьнысӧ сиктсаясӧн, кӧть и важӧн нин Тымсер посёлокынӧсь. Кӧзяиныс, Василий Александрович, 13 во ветлӧдліс сэтчӧс леспромхозӧ Мыссянь, уджаліс кылӧдчанінын. А сэсся, кор тай вӧвлӧм репрессируйтӧмаяс кутісны мунавны чужанінас, Германияӧ, сылы, кыдзи бур уджалысьлы, вӧзйисны наӧн кольӧм ӧти керка Тымсерысь. Босьтісны, лӧсьӧдісны-пелькӧдісны гӧгӧрбок гӧтырыскӧд, и дзим-дзурк лои. Челядьыс сэки ичӧтӧсь на вӧліны. Дерт, став овмӧс-эмбурыскӧд тшӧтш выльлаӧ вайисны и ассьыныс вердысьсӧ — сюруксӧ.
— Турунтӧ пуктыны водзті ветлывлім Эжва бердӧдз, Ёкыша ты дорӧдз, — казьтывлӧ В. А. Паршуков. — Медводз колӧ тасянь петны ю вылас 10 километр, сэсся Эжваті на катны 10 верст. Бензиннад сэки вӧлі сьӧкыд, во гӧгӧр чӧж чукӧрта вӧлі страдна кежлад. А ӧні нӧ мый — видзьяс ныр улынӧсь, ытшкы мыйта кӧсъян, ӧд посёлоксаяс омӧля кутісны видзны скӧттӧ. И транспорт кузя майшӧг эз ло — асланым эм кузола машина, дзик турун ваялӧм вылӧ, сыысь на ӧтдор «УАЗ», «Жигули», ыджыд мотоцикл. Сӧмын сӧв да журкнит. И ытшкыны оз ков ки помысь, дась кык сикас мотоблок, роторнӧй да пиласянь уджалысь.
Василий Александрович вӧр лэдзан асшӧр предприятиеын прораб, Анна Михайловна — леспромхозын стӧрӧж. Ӧні гожӧмнас вӧр заптысьяс пӧрӧдчӧны и войнас, та вӧсна гозъя кыкнанныс рытнас лӧсьӧдчӧны удж вылӧ. А лӧсьӧдчӧмыс налӧн вежӧртасын абу сёян ноп дасьтӧм, а ассьыныс овмӧснысӧ тыр пӧрадокын кольӧм. Скӧтӧс да лэбачӧс вердӧны-сёӧдӧны, град йӧрса нок бергӧдӧны, гортын пелькӧдчӧны. Дерт, кӧзяин туйӧ кольысь медічӧт пиныс оз жӧ весьшӧрӧ ов, но кор абу ыджыд ӧтувъя уджыс, бать-мамыс сійӧс оз «доддявны». Мед пессьӧ радейтана спортас (дас нёль арӧса Саша — лызьӧн зэв бура котралысь, ветлӧ районса, республикаса ордйысьӧмъяс да сборъяс вылӧ) либӧ кыйӧ пызан выв вежӧм вылӧ свежӧй чери, вотчан кадӧ — нажӧвитчӧ бурпӧт. Кольӧм воын вотчӧм помысь Александр ньӧбис аслыс став колана паськӧмсӧ, телевизор, мотоцикллы быд сикас запчасьт да нӧшта и мамыслы на сьӧмсӧ чуктӧдыштіс. Шуны кӧ, мам-батьыс вотчытӧгыс эз жӧ овны, таысь нажӧвитӧм сьӧм вылӧ ньӧбисны овмӧсӧ уна коланатор, запасӧн скӧтлы кӧрым да нӧшта и банкӧ на эз этша пуктыны.
Ӧні Паршуковъяслӧн кык мӧс, ӧти ӧш, ӧти коней, а сідзжӧ 20 чипан, 3 утка, 2 дзодзӧг. Та мындасӧ Тымсерын некод оз видз. Водзті нӧшта на кутлісны 15 юрӧдз ыж да тшӧгӧдлісны индюкъясӧс. И град выв пуктастӧ оз жӧ этша вӧдитны — лук, ӧгурцы, морков, сёркни — во чӧж тырмӧ, заптысясны да, ӧмидзысь, муозйысь, вӧрса озйысь, сьӧд сэтӧрысь варенньӧ-компот судзсьӧ выль сезонӧдз жӧ.
— Миян ставыс ас сёян, — шуӧ кӧзяйка. — Яйысь некор ог орлӧй, холодильникъясӧ оз тӧр, кӧть и уна сеталам рӧдвужлы, орччӧн олысь ныв-внуклы да карын уджалысь-велӧдчысь нӧшта кык нывлы, кодъяс пыр волӧны отсасьны страдуйтігад. Быд лун лэбачьяс вайӧны куим сикас кольк — жарит кӧть яеснича вӧч. Сэсся йӧзыс ньӧбӧны лавкаысь Сыктывкарса да Кировса йӧв 19 шайтӧн литр, а миян йӧлыс тырмӧ нӧк, рысь, вый, сыр вӧчны да нӧшта и мукӧдлы вузавмӧн на кольӧ. Ӧти пӧрйӧ детсадйӧ помся сдайтлім. Дерт, чӧсмасянтортӧ лавкасьыд ньӧблам жӧ — кампет-преник, фрукты, быд сикас пӧжассӧ. Со Сашалы спортлагерас мунігкежлӧ босьтлі юмов суктӧм йӧв, ачым эг на велӧдчы вӧчны да.
Оз ӧтмоза видзӧдны Тымсерын Паршуковъяслӧн семья вылӧ. Кодкӧ син сайын шуӧ куркульясӧн, кодкӧ восьсӧн завидьтӧ уджачлуныслы, ӧтувъялуныслы. Вӧлі и сэтшӧмтор, кор завидьлуныс бергӧдчис семьялы ыджыд лёкӧн. Скӧр морт ёна вартӧма том мӧснысӧ, ковмӧма начкыны буретш лысьтыны заводитігас.
— Уна скӧттӧ видзигӧн, дерт, и майшӧгыд уна жӧ, — оз дзебны уджач гозъя. — Шуам, усадьбаным дзескыд, посёлокад он ёна паськӧдчы. Гидъяс, кӧзӧд, сарай, гожся кухня, керка да ичӧт град йӧр, кӧні сяммӧдчам на быдтыны уна сикас дзоридз — тайӧс и тӧрӧдім. Колӧ лэптыны ыджыд гараж да лоӧ нӧшта дзескыд. Турунсӧ туй вывсянь лэбулӧдз лоӧ кыскавны йӧрті, стрӧйбаяс костӧд. Пес тадзи жӧ. Мукӧдтор кузя кӧ, Тымсерын весиг ветеринар абу. Висьмас пемӧс да лоӧ аслыным уколавны. Яй-йӧв кӧ кӧсъям иналыштны, быд тӧлысь колӧ босьтны справка, а сійӧс сеталӧны Мысын. Мӧс видзӧмысь субсидия кузя нинӧм жӧ на эз артмы, кӧть и мукӧд сиктын йӧзыс сійӧс важӧн нин босьталӧны.
Но Паршуковъяс абу сэтшӧмӧсь, мед кутшӧмкӧ сьӧкыдлун вӧсна усьны лолӧн. Важся ён крестьянскӧй сиктын чужлӧм-быдмӧм йӧз, найӧ век аддзӧны петан туйсӧ.
— Бергалан кӧ, он кӧ жалит сой-вынтӧ, ӧні, майбыр, позьӧ овны, — тӧдчӧдӧны найӧ. — А коді дыш да коді видзӧдӧ сулея пыдӧсӧ, сылы век сюрас дітшвидзӧм вылӧ помкаыд. Ми ассьыным шуднымӧс аддзим видз-мубердса уджысь, и нёльнан челядьӧс велӧдім сы дорӧ ичӧтсянь. Чайтам, ас овмӧслань бергӧдчысьыд миян кодь посёлокъясад кутас на содны. Ӧд наын унджык олысьыслӧн вужъясыс матігӧгӧрса сиктъясын.
Тымсерын ставсӧ ӧні видзӧны 20 сайӧ юр гырысь скӧт. Водзті серти ёна этшаджык. Мед эськӧ Паршуковъяслӧн чайтӧмыс збыльмас, воас, кыдз шуласны, налӧн вомсянь да Ен пельӧдз.
