МИЧА ЁЛЬ, ОЗЫР ВАД
Озыр «кыйдӧсӧн» бергӧдчис Ичӧт Кӧтйӧм вылысь экспедиция, кодӧс котыртліс «Комирыбвод» ФГУ-лӧн Вылыс Эжваса юкӧн. 23 лун Павел Кузнецов да Александр Дёмин нуӧдісны сідз шусяна мониторинг — туялісны, кыдзи рӧдмӧ сын, кутшӧм кадӧ сӧвмӧ пӧкйыс, кор кульмӧ чериыс, кор пырӧ да петӧ кульманінсьыс. Сьӧм сертиыс тӧдмалісны, кутшӧм арлыда чери медуна. Вӧлӧмкӧ, сьӧмас, кыдзи быд ловъя пуын, эмӧсь сэтшӧм жӧ кытшъяс, кодъяс висьталӧны, кымын во нин олӧма чериыс.
Тавося экспедицияыс — мӧд нин. Кольӧм во специалистъяс сідзжӧ уджалісны Кӧтйӧм бердса Мичаёль вадйын. Тайӧ тысӧ бӧрйисны тӧдӧмӧн — буретш сэні Эжва йыв пасьта медбура кульмӧ сын. Кыдзи кульмис ёкыш, кельчи, сир, дерт, тӧдмалісны жӧ. Таво ёкыш заводитіс медъёна лэдзны пӧксӧ май 4 лунӧ. Кельчи — таысь на водзджык. А вот сын «сёрмис» кульман каднас. Кольӧм во кӧ тайӧ артмис 3 лунӧн, таво нюжаліс 10 лунӧдз. Тыдалӧ, тӧдчис вежласьысь поводдяыс, ӧдйӧ туысь ваыс. Ихтиологъяс ветлісны нӧшта Губакуш тыӧ видзӧдлыны, кыдзи кульмӧ сир, но эз удитны, кӧть и вӧлі апрель пом на.
А сэн, кӧні пыр уджалісны да чукӧртісны колана юӧр «Комирыбвод» управлениеӧ мӧдӧдӧм могысь, тӧдмалісны угӧддьӧ йывсьыс уна выльтор. Тӧвнас Мичаёль вад кынмӧ пыдӧсӧдзыс, ӧд абу джуджыд, кӧнсюрӧ ляпкавлӧ 15 сантиметрӧдз. Став чериыс арӧдзыс, дерт, петӧ. Важ йӧзлӧн висьталӧм серти, тайӧ тыас Вочса ӧти купеч кодйӧдӧма 700 метр кузьта канава. Медалӧм йӧзыслы вештӧма 5 урӧн лун. Но ваыс абу жӧ содӧма. Сӧмын ытва дырйи ойдлӧ гӧгӧрбок, весиг вӧр керкасӧ босьтлӧ.
Нимыс вадйыслы и орччӧн визувтысь ёльыслы, коді усьӧ Ичӧт Кӧтйӧмӧ, зэв лӧсялӧ. Местаяснас збыльысь позьӧ нимкодясьны. Утка-дзодзӧг пуксьывлӧ кымӧр мында, чери веркӧсӧдыс ветлӧ нырӧн-нырӧн. Тайӧ, дерт, кыскӧ уна кыйсьысьӧс. Чери видзысьяс майшасьӧны, мый горш йӧз вермасны бырӧдны сідз шусяна маточнӧй стадасӧ. Сэки сыныд Эжва йылын вермас бырны. Тадзи тай со артмис Дон тыын, кӧні водзті ёна кульмывліс сыныд, а ӧні пӧшти эз ло.
— Колӧ тайӧ вадсӧ босьтны торъя видзӧдлас улӧ, — висьталӧ ихтиолог А. Дёмин. — Шуам, сетны кӧртымӧ тӧждысьысь предпринимательлы. А ми кутам отсавны видзны черисӧ.
Эжва йылын мыйлакӧ омӧля на босьталӧны вавывса угоддьӧяс арендаӧ. Дон тыысь 60 гектар кӧртымалӧ Кулӧмдінса МТС, Помеча Важ Эжва кутӧ Зимстанысь ас вылас уджалысь Николай Терлецкий да нӧшта Керчомъя дорысь Ручгуяг тыын туристъясӧс могмӧдӧ Николай Гичев. Бӧръяыс мӧвпалӧ нӧшта лӧсьӧдны чери рӧдмӧдан овмӧс, Кадамын кӧсйӧ йывмӧдны форель. А ӧд ӧнӧдз озыр тыыс да вадйыс Кулӧмдін районын вель на уна.
Юрсиктсянь 160 километр сайын пӧшти тӧлысь олігӧн ихтиологъяслы гажтӧмтчыны вӧлі некор. Ӧти-кӧ, дӧсадитчисны браконьеръяс. Ёна кулӧмасисны зимстансаяс, кулӧмдінсаяс, весиг ӧлӧдӧм эз кывзыны. Мӧд-кӧ, ты вылын уджалысьяс дорӧ тшӧкыда волывліс Вочса администрацияын уджалысь Николай Морохин. Сы пыр и кутісны «ыджыд мукӧд» йитӧдсӧ. Волісны и карса учёнӧйяс Россельхознадзорса инспекторъяскӧд. Биология институтса специалистъяс видзӧдісны лунвылысь воысь пӧткаяс бӧрся, пасъялісны налысь лэбан туйсӧ, корсисны на пӧвстысь выль сикасъясӧс. Кольӧм во найӧ татчӧ волісны жӧ, кор тӧдмалісны, мый Воч гӧгӧрысь кодкӧ аддзӧма доймӧм кельыдгӧрд фламингоӧс. Таво карсаяс аддзисны беркутъяслысь (миян ног кӧ, кутшъяслысь) поз.
Кулӧмдінса ихтиологъяслысь корсьысьӧмсӧ, туялӧмторъяссӧ, кывкӧртӧдъяссӧ, уна-уна фотоснимоксӧ пыдісянь донъяласны Сыктывкарын. Видз-му овмӧс кыпӧдан нацпроект серти, талун колӧ ыджыдджык тӧдчанлун сетны чери вӧдитан уджлы. Мыйӧ и босьтчис «Комирыбвод».
