ТУРИСТАВНЫ... АЗЬЛАСӦН?

Буретш вӧлі арын кульмысь чериӧс видзан тӧлысь, и некыдз эз чайтсьы, мый Печора да Вуктыл ю вылын аддзывлӧмторъяс вермасны паныдасьлыны и «Югыд ва» национальнӧй паркын.

Вуктыл ю вылас ӧтилаын и мӧдлаын син улӧ усьлісны идравтӧм бипур колясъяс, юсӧ вомӧналысь посдорса кӧджлӧн изъя нӧрысын туплясис эновтӧм кулӧм, ӧзынпӧлӧнса ветланін вомӧналісны пӧрӧдӧм пуяс. Печора эз жӧ долыдмӧд — кар горулас берегъясыс тырӧсь лӧп-ёгӧн, ваыс гудыр, кадысь кадӧ журъялысь пыж моторъяслӧн гыясысь ньӧти повтӧг лыа нӧрысын ӧтлаын тапъялісны и каляяс, и ракаяс.

Национальнӧй парк, коді паськӧдчӧма матӧ 2 миллион гектар вылын ӧтпырйӧ куим район — Вуктыл, Инта да Печора шымыртӧмӧн, нималӧ республикаын, Россияын да суйӧр сайын кыдзи Европаса медмича пельӧс. Сійӧ Печора-Ылыдзса заповедниккӧд ӧтув пырӧ ЮНЕСКО-лӧн ставмирса природнӧй наследие списокӧ «Комиын вӧрзьӧдлытӧм вӧръяс» статусӧн. Тадзи нималӧмнас паркыс и кыскӧ ас дорас туристъясӧс. Сӧмын тайӧ сезонас Войвыв кытшбердса Урал гӧраяс вылӧ, Тшугӧр, Пӧдчерье да мукӧд юбердса мусюръяс дорӧ воліс ветлысь-мунысьяслӧн 140 сайӧ котыр. Но мичлунсӧ, вӧр-ваыслысь лов кыпӧдан сӧстӧмлунсӧ оз на быдӧн гӧгӧрво, кыдзи тшӧктӧны татчӧс местаясын ветлан стрӧг правилӧяс. Да и промышленникъяс дзугӧны вӧрын, ваын, нюрын, гӧраясын нэмӧвӧйся оласногсӧ. Лӧньлунсӧ шызьӧдӧ быдсяма техникаыс, кадысь кадӧ лэбалысь вертолётъяс.

Сідз, Вуктыл дорын стрӧитӧны биару вӧтлан (газокомпрессорнӧй) станция. Сибырӧ веськӧдӧм биару трубаыс нюжӧдчӧма «Югыд ва» нацпарккӧд орччӧн. Трубасӧ могмӧдан 100 сайӧ километра туйӧд журъялӧны-грымакылӧны машинаяс — ӧтияс новлӧдлӧны вахтаясӧн уджалысьясӧс, мӧдъяс кыскалӧны каржа. Таті жӧ петӧны Тюмень обласьтӧ сьӧкыда сӧвтчӧм грузӧвикъяс.

Тшын-буснас пежӧссьӧ матігӧгӧрса вӧр-ваыс, зык-шумыс повзьӧдлӧ сэні олысьяссӧ. Сэсся и водительяс шойччыны сувтланінъясас мыйсӧ сӧмын оз шыблавны, торйӧн нин посъяс дорын. А Ыджыд Емель ю вомӧн пос дорас серпасыс медся нин шогӧдӧ: идравтӧм бипур колясъяс, пос улас ылӧсас дзебӧм шыблас тубрасъяс. Тані жӧ кодъяскӧ кыйсьӧмаӧсь шатинӧн, кыснанӧн да весиг азьласӧн — ставсӧ сідзи и кольӧмаӧсь берегас. Тайӧ, кӧнкӧ, туристъяс туйӧ пуксьысьяс. А ӧд национальнӧй паркын оз позь непӧштӧ ёгӧссьыны, кыйсьыны, керавны пуяс, тані мед весиг турун-быдмӧгсӧ абу вӧлі талялӧма, ӧти изтор аскӧд абу босьтӧма. Пос дорын кодлӧнкӧ кипом гижӧд, тыдалӧ, веськодь йӧз вылас мӧрччӧ омӧля, кӧть и парсалӧма ярскӧба: «Козёлъяс! Сӧвесьтныд лэдзӧ шыблавны лӧп-ёгсӧ?» Но татшӧм ӧлӧдӧмыд ӧдвакӧ туйдас бур вылас.

Абу гректӧмӧсь, дерт и, Печора да Инта пыр национальнӧй паркӧ пыравлысьяс. 2 миллион гектар угоддьӧсӧ пыр кутны син улас паркса уджалысьяслы сьӧкыд, кӧть и веськаласны кӧ налы вывтіасьысьяс, мыждӧны бурпӧт. Сӧмын ӧти ком кыйӧмысь вермасны перйыны 750 шайтӧдз, содтӧд штрапсӧ лыддьытӧг. Вӧр-ва няйтчӧдысьясӧс кыскӧны административнӧй кывкутӧмӧ дас пӧв стрӧгджыка да весиг панлӧны уголовнӧй делӧ.

Но мортыс кӧ гӧгӧртаслӧн мичлун дорӧ сьӧлӧмнас кӧдзыд, сӧмын стрӧжитӧмнад сійӧс он велӧд. Колӧ чуйдыны йӧзсӧ аддзыны тайӧ мичлунсӧ, кывны вӧр-ваыслысь лов шысӧ. Коми муын олысьяслы татшӧм мича пельӧсъяса чужаніннад, майбыр, позьӧ гӧрдитчыны. И видзны сійӧс, мый вӧчлӧма Му пуксигас Енмыс.