ЧЕРИНАД ВЕРМАН И ВИНЬДЫНЫ

Республикаын мунӧ кульмысь чериӧс видзан тӧлысь. Кыдзи котыртӧма тайӧ уджсӧ Печора ю вылын, сылӧн медся озыр да нималана юкӧнын — «Югыд ва» национальнӧй паркын? Та йылысь висьталӧ паркса директорӧс вежысь А. В. Умрилов (снимок вылын).

— Алексей Владимирович, висьтыштӧй неуна «Югыд ва» национальнӧй парклӧн быд лунъя олӧм-вылӧм йылысь.

— Миян син улын 2 миллион гӧгӧр гектар вӧр, гӧраяс, ю-ты. Колӧ видзны оз сӧмын чериӧс, но и видзӧдны, мед быдлаын вӧлі пӧрадок, мед эз няйтӧсьтны-пежавны ывла вывсӧ, эз пӧрӧдны вӧр, эз талявны дона быдмӧгъяс, эз лукйысьны муын, эз вывтіасьны гӧраясын. Паркын сэтшӧм закон — видзӧд-нимкодясь мичлуннас, шойччы бурпӧт, видлы вын-эбӧстӧ быд сикас сьӧкыдлун венігӧн, но нинӧм эн вӧрӧд. Колӧ ставсӧ кольны сідзи, кыдзи коркӧ вӧчлӧма Енмыс. Но 30 морта службанад, дерт, абу кокни кутны син улын ставсӧ. Кӧть и абу ичӧтӧсь штрапъяс, но чорыд сьӧлӧма да горш йӧзыд паныдасьлӧны на и туристъяс, и татчӧс олысьяс, промышленнӧй предприятиеясын уджалысьяс пӧвстын. Сідз, кольӧм во Инта районын йӧзлӧн идӧртӧмлун вӧсна бокӧ петіс вель уна дизель мавтас. Таво татшӧм ускӧттьӧыс эз на паныдасьлы. Вуктыл районса Пӧдчеремын неважӧн кутім 4 мортӧс, кодъяс кыйисны ком. Инта районын таысь жӧ неважӧн мыжалім ӧтпырйӧ куимӧс.

— Мукӧдлаын, шуам, чери видзан инспекцияын, охотнадзорын, милицияын уджсӧ донъялӧны протокол лыд серти. Кымын унджык, сымын бурджыка уджалан. А тіян кыдзи?

— Этшаджыкӧс кӧ лоӧ мыждыны, дерт, бурджык. Йӧзыс, сідзкӧ, вочасӧн гӧгӧрвоӧны, мый вывтіасьнысӧ оз позь. Да и миян уджлӧн коланлуныс тыдовтчӧ.

— Кыдзи видзӧдӧны йӧзыс госинспекторъяс вылӧ? Гӧгӧрвоӧны-ӧ, мый вӧр-ва видзӧмыс — тайӧ тіян быд лунъя удж, кодлӧн петасъясыс, вермас лоны, тыдовтчасны уна во мысти?

— Кодкӧ гӧгӧрвоӧ, а кодкӧ оз. Весиг ас районсаяс мукӧддырйи шуасьлӧны, вывті нин пӧ дзескӧдӧны. Ва вылын пӧ олам да чери сёйны оз позь. Кодсюрӧ и грӧзитчылӧ на. Торйӧн нин гажа юраяс. Вӧрад тай оз ставныс петны садь юрӧн. Но ми векджык быдӧнкӧд зілям ладмӧдчыны. А сэсся, медым эг сӧмын ӧтнаным ас вылӧ ставсӧ босьтӧй, рейдъяс вылӧ тшӧтш корлам вӧр-ва видзан райкомитетъясса, милицияса войтырӧс. Абу гусятор, мый сетлісны миянӧс и судӧ, но ӧтчыдысьсӧ вермим, мӧдысьсӧ делӧыс эз на помась. Асланым юрист эм да кокниджык разьны право кузя гӧрӧдъястӧ.

— Алексей Владимирович, эм шусьӧг: чери кыйысь пӧ тшак оз сёй. Сійӧс нинӧм оз кут вӧр-ваті ветлӧмысь, кыйсьӧмыд ӧд, ас серти шуа, висьӧм кодь.

— А некод оз и кут. Мед, кӧсйӧны кӧ, кыйсьӧны, но сӧмын та вылӧ торйӧдӧм ю-тыын, кӧні позьӧ кӧть вуграсьны, кӧть кулӧмасьны... А миян паркын весиг шатинӧн оз позь вӧдитчыны, непӧштӧ подольникӧн либӧ кулӧмӧн.

— Но ӧд та ыджда угоддьӧад быд пу дорӧ инспекторӧс он сувтӧд...

— Сідзи и эм. Кияс оз судзны быдлаӧ, кӧть эськӧ медся кывкутана участокъясын лӧсьӧдӧма постъяс да кордонъяс. Сьӧкыдыс нӧшта сыын, мый техниканым оз тырмы. Эм сӧмын ӧти ичӧтик катер да мотора некымын пыж. Туйяс миян абуӧсь, быдлаӧ колӧ воӧдчыны ва кузя. Со и упкам-мунам «Вихрӧн» либӧ «Ветерокӧн», корсюрӧ кылӧдчам резина пыжӧн. Вертолёт эськӧ корлам жӧ «Севергазпромлысь» да. Сӧмын корсюрӧ сетлӧ, но вывті нин дона лэбалан часыс, 56 сюрс шайт. Кутшӧм бур эськӧ вӧлі, могмӧдісны кӧ миянӧс кӧть нин гоз-мӧд «Ямаха» моторӧн либӧ «Хивус» сяма пыжӧн. Но ставныс чайтӧны, мый национальнӧй паркыд — тайӧ государстволӧн учреждение да сы вӧсна эм кодлы тӧждысьны. Сэк жӧ бурджык йитӧд ми ог вермӧй лӧсьӧдны весиг кордонъяскӧд да рейдӧ ветлысь котыръяскӧд.

— А кодъяссянь эськӧ колӧ отсӧгыс?

— Колӧ ыджыдджык отсӧг промышленнӧй предприятиеяссянь — мусир-биару перйысьяссянь. Налӧн могыс абу сӧмын босьтны да вӧдитчыны вӧр-валӧн озырлунӧн, но и тӧждысьны сылӧн аскиа лун вӧсна.