ЧУЖАН КИЛЬЧӦЛЫСЬ КОРА ПРӦЩА...
Кор босьтан киад Светлана Говорухиналысь «Дона сикӧтш» кывбура небӧгсӧ, пыр и казялан, мый ань сӧдзӧдӧма аслас юр вемысь кывбуръясысь сикӧтш, коді дона и аслыс, и лыддьысьысьлы.
Меным, кыдзи коми мортлы, тайӧ небӧгторйыс торъя нин дона сы понда, мый петӧма ӧнія кадӧ, кор коми небӧгсӧ лэдзӧны вывті нин шоча да этша лыдӧн!
Поэт кызвын гижӧдсӧ сиӧма аслас чужанінлы: Удораын Мозын да Вашка вожса сиктъясын олысьяслы.
Чужан му дінас муслунсӧ автор восьтӧ удора сёрнисикасысь пыртӧм кывъясӧн:
Удораяслӧн сёян
Аб зэв юмов, аб зэв дуб,
Пӧтӧн пызан сайӧ колян...
Абу пыдди гижӧма аб, дженьыдджык пертаса кыв, кодлӧн вежӧртасыс оз торъяв литературнӧйсьыс, но аб — вежӧрӧ мӧрччӧджык. Сэк жӧ лыддьысьысь гӧгӧрвоӧ, мый тайӧ удора сёрнисикаслы лӧсялана аслыссикаслун.
Стӧч рифма тэчӧм могысь автор вайӧдӧ шом кыв пыдди удора сёрнисикасысь лон, коді серпасалӧ нывлысь сьӧлӧмкылӧмсӧ:
Сӧмын паметьын век лӧз синма зон
Муслунысь абу на кольӧма лон.
Пыртӧма и тагӧс кыв порог пыдди, тайӧ кывнас вӧдитчӧны и мукӧд сёрнисикасын: изьватас да емватас.
Чужан кильчӧлысь кора прӧща,
Мый гортӧ воӧм виччысис зэв дыр.
Сэк ай-мам керка тагӧс вуджигӧн
Ме бара аддза олӧмыслысь визь.
Автор повтӧг вӧдитчӧ метафораясӧн:
Ме куті ӧні весиг повны,
Мый менам олӧм заводитіс сӧдзны.
Сӧдзавны кывйӧн ми юӧртам югдӧм, ясыдмӧм йылысь. Светлана Ювинальевна тайӧ юрвизьын «сӧдзны» кывйӧн стӧчмӧдӧ мӧдтор: олӧмысь гырысьторъяс бырӧны, и кольӧны посниторъяс, кодъяс оз нин бурмӧдны лирическӧй геройлысь сьӧлӧмсӧ.
И тайӧ сӧдзны кывлӧн виччысьтӧм вежӧртасыс шензьӧдӧ лыддьысьысьӧс, кодлы окота лоӧ босьтны сійӧс юр вежӧрас.
Мед Разыбса Нюр-вӧрыс азыма вотчӧдӧ.
Вотчӧдӧ кадакывйӧ, быттьӧ зэлӧдӧм пружинаӧ, поэт пыртӧма яръюгыд серпас: нюръяс да вӧр діяс сетӧны тырмымӧн тшаксӧ да вотӧссӧ сиктса мортлы сывсор вылӧ.
Сӧмын сынӧдыс азыма лолӧдӧ.
Тайӧ кывбур визяс лолӧдӧ кадакыв кыскӧ лыддьысьысьлысь пельсадьсӧ. Ми велалӧмаӧсь шуны: сынӧдсӧ лолалам (сӧстӧм кӧ сійӧ да чӧскыд кӧра).
А поэт гижӧ: сынӧдыс тшӧктӧ лолавны асьсӧ азыма. И тайӧ виччысьтӧм метафора, кодӧс некодлысь на эг лыддьылӧй. Тайӧ Светлана Говорухиналӧн аслас аддзӧмтор, коді зумыда кутчысьӧ миян паметь кудйӧ.
Шусьӧг моз юргӧны ӧткымын кывбурысь юрвизьяс:
Ни мудзӧм, шогсян кад эн тӧд,
Ӧд тэнсьыд олӧм оз ов мӧд!
Кӧленакостса зумыд йитӧд тэчӧм вылӧ лачаӧн Светлана Ювинальевна гижӧ:
Видза да сӧвмӧда мамӧлысь кыв,
Муслуныс сы дорӧ некор оз сыв.
Мед коми кывным дырджыка олӧ,
Быдӧнлы сійӧс дорйыны колӧ!
Авторлӧн ёсьӧсь рифмаясыс:
Ми челядьдырсянь отсавлывлім мамлы,
Мед сылӧн ставыс вӧлі тітш да тотш.
Тітш да тотш междометиеыс, кыдзи серпас артмӧдысь кыв, дженьыда да ясыда восьтӧ сёрнитысьыслысь мӧвпсӧ: мед эськӧ керка пытшкын да керка йӧрын быдтор вӧлі асласінын.
Ёнман тэ ёртъясӧн, кокняммис удж,
Тэ сӧмын пӧсявлы, сосъястӧ пудж.
Стӧча рифмуйтӧм удж эмакыв да пудж кадакыв кольӧны лыддьысьысь вежӧрӧ.
На отсӧгӧн автор дженьыда висьталӧ тӧдчанатор йылысь: сьӧкыд удж бергӧдӧм могысь быть колӧ зэлӧдчыштны, дӧрӧм состӧ пуджны.
Видз ассьыд мичлун, юртӧ эн лэдз,
Тӧдчана пасъясысь олӧмтӧ тэч, —
велӧдӧ мам-морт ассьыс йылӧмсӧ, кывбур лыддьысьӧс.
Бальмонт Кӧсьталысь комиӧдӧм кывбурыс вежсӧ петкӧдӧ лыддьысьысьлысь: быд роч кывлы вуджӧдысьыс корсьӧма серпаса вежӧртаса весьтас сулалысь коми кыв:
Тӧдлытӧгыд чужӧ ӧти гижӧд,
А сы бӧрын нин сувтӧ нӧшта мӧд.
А ылысянь нин вуджрасьӧ со коймӧд,
Сэн зурасьӧмӧн сералӧ нин нёльӧд.
А со и витӧд, сэсся бӧрын.
Кытысь, кымын, ачым ог и тӧд.
Но ме ог мӧвпав аслам гижӧд вылын,
Ме, збыльысь, некор некодӧс ог ылӧд.
Дона кывлӧн эм кык вежӧртас: ӧтиыс пасйӧ уна сьӧм дон сулалӧм. Сикӧтш кӧ дона, сійӧс ньӧбнысӧ колӧ видзны уна шайт. Мӧдыс — сьӧлӧм вылӧ воӧм, радейтана эмтортӧ вузавны сьӧлӧмыд оз лыб.
* * *
Светлана Говорухиналы «Дона сикӧтш» небӧг йӧзӧдӧмыс сетчис сьӧкыда, ас тшӧт весьтӧ, ӧні ӧд дон мынтытӧгыд коми небӧгтӧ он на лэдз.
Но миянлы, лыддьысьысь войтырлы, тайӧ небӧгторйыс вайис уна шуда здук. Сійӧ пызан вылын быд лун видзана, радейтана. Сідзкӧ, и миянлы сійӧ дона жӧ.
