ИЛЛЯ ВАСЬ МЕНАМ ОЛӦМЫН

Уна дас во меным мойвиліс веськавлыны суйӧрӧ конференция-конгресс нуӧданінӧ. И быдлаын, Комиысь висьтася да, шулісны, тӧдам пӧ профессор Василий Ильич Лыткинӧс, пыр ыстылісны сылы чолӧм.

Тадзи вӧлі Венгрияса Дебрецен карын, кӧні 1973 вося гожӧмын велӧді венгр кыв. Сэтчӧс университетса профессор Кальман Бела шоныда казьтывліс Илля Васькӧд ӧтласа удж йылысь. Эстонияса Тарту университетысь профессор Пауль Аристэ вылӧ донъявліс финно-угроведениеӧ Илля Васьлысь пуктӧмторсӧ.

Финляндияысь Хельсинки университетса профессор Микко Корхинен аттьӧавліс Илля Васьӧс сылы научнӧй уджас отсалӧмысь.

Швецияса Уппсала университетысь профессор Бо Викман 1991 воӧ мекӧд сёрниын пасйыліс, финн-йӧгра кывъяс туялысьяс пиысь пӧ Илля Вась — медтӧдчанаяс лыдын.

Татшӧм жӧ бур кывъяс сьӧлӧмсяньыс шуавлісны менам велӧдысь йылысь Удмуртияын, Марий Элын, Мордовияын, Карелияын.

Илля Васьӧс ме ньӧти вывтіасьтӧг шуа вуджӧртӧм мортӧн. Сы вылӧ лӧгалысьыс эз вӧв, ӧд сійӧ вӧлі бур сьӧлӧма.

А наукаын уджалысьлӧн медшӧр могыс — лоны бур сьӧлӧмаӧн. Илля Васьлӧн мортлуныс тыдовтчыліс сыын, мый сійӧ эз кедзовтлы сылы лёк вӧчысьяссӧ.

Коми профессорлы ковмылӧма пукавны сутшкасьысь сутуга сайын 1930-ӧд воясӧ. Удтӧмаӧсь сійӧс коми гижысьяс Жугыль да Изъюр Иван, кырымалӧмаӧсь кабала, кӧні Илля Васьлысь «Мунӧны» поэмасӧ нимтӧмаӧсь социализмлы паныд нырвизяӧн. Кӧть и мыжтӧг ковмӧма пукавны дзескыдінад, Илля Вась абу чорзьӧма сьӧлӧмнас.

Москваысь Сыктывкарӧ волігъясӧ пыр ветлывлӧма Тентюковӧ видлыны Жугыльлысь дӧвасӧ, аддзысьлӧма Изъюр Иванлӧн матыссаяскӧд.

Коми поэт ӧд тӧдӧма: сэкъя кадӧ удтӧдӧмаӧсь сійӧс мырдӧн, асьнысӧ пуксьӧдны повзьӧдӧмӧн.

Мойвиліс меным велӧдчыны Илля Вась дорын. 1969 вося арын пыри аспирантураӧ.

Диссертация гижны индісны Илля Вась дорын.

Сэки сійӧ юрнуӧдіс СССР-са наукаяс Академиялӧн Кыв туялан институтын финн-йӧгра кывъяс юкӧдӧн.

Ӧшым тӧлысьӧ ме мӧді Москваӧ велӧдчыны кыв туялан уджӧ.

Илля Васьӧс институтсьыс эг су, сылӧн вӧлӧма библиотекаын уджалан лун. Профессорыд институтсаясыдлы шуӧма, мыйӧн пӧ воа, мед мӧдӧдасны менӧ сы ордӧ гортас.

Профессор керка дорӧ вои да дасӧд судтаӧ кайи, колана патера ӧдзӧсысь емӧн сутшкӧм кабалаторысь аддзи коми гижӧд: «Ӧдзӧсыс восьса, пыр». Илля Васьыд сьӧкыд пельнас ӧдзӧс жыннян оз кыв, а патераас вӧлӧма ӧтнас. Тадзикӧн сійӧ кӧсйӧма тӧдмавны ӧти сайын, гӧгӧрвоа-ӧ ме коминас.

Профессор пукаліс гижан пызан сайын, лупаӧн лыддис 1961 воын петавлӧм «Ӧткодялан коми сёрнисикасъяслысь кывкуд». Таӧдз ме кывлі: Илля Васьыд бура тӧдӧ венгр, финн, удмурт, немеч кывъяс.

Чайті, мый сійӧ лыддьӧ сӧмын суйӧрсайса кывъясӧн небӧгъяс. Эг виччысь, мый суа сійӧс важӧн лэдзлӧм коми кывкуд сайысь.

Видзаасьӧм бӧрын профессор пуксьӧдіс менӧ пызан дорӧ да аслас чалльӧ индӧмӧн юаліс:

— Тайӧ мый?

Изьватасъяс ӧткымын сиктын — ч пыдди шуӧны — ть, и тадзикӧн сійӧ кӧсйис тӧдмавны, кутшӧм сиктсёрни вылӧ ме эськӧ мыджся кыв туялан уджам.

Диссертация тема бӧрйӧм бӧрын сійӧ тӧдчӧдіс: чужан кыв историяӧ пырӧдчӧм могысь ковмас велӧдны рӧдвуж финн да венгр кывъяс, медым на отсӧгӧн восьтыштны пемыдыслысь ӧдзӧссӧ. Илля Вась веськыда шуис: коми кыв йылысь уна туялана удж гижӧма венгр кывйӧн, быть пӧ колӧ заводитны венгр кыв велӧдны.

И сэк жӧ индіс велӧдысьӧс, кодкӧд быд вежон кутім пырӧдчыны венгр кыв тӧдмалӧмӧ.

Илля Васькӧд аддзысян луныс менам вежӧрӧ колис яръюгыд пасӧн.