«ГУСЯЛӦМ ВӦТЪЯС»

Татшӧм виччысьтӧм юрним улын «Анбур» котыр лэдзис коми поэт-кывбуралысь Нина Обрезковалысь небӧг, кӧні сетӧма эст Хандо Руннельлысь комиӧдӧм гижӧдъяс.

Тайӧ ичӧтик небӧгас коми лыддьысьысьлӧн син водзӧ петкӧдчӧ эст войтырлӧн оланногыс, налӧн быдлунъя мӧвп-тӧждыс.

Сизимдас арӧса поэт Хандо Руннель — аймуас пыдди пуктана морт, сійӧ пыдісянь тӧдӧ эст уджалысь войтырлысь зільӧмсӧ, налысь Сӧвет кадся сьӧкыдлунъяссӧ.

Автор аслас кывбуръясын эрдӧдӧ чужан муыслысь дойяссӧ, сьӧлӧм жугыльтанасӧ. Таысь сылӧн гижӧмаыс торйӧн нин мӧрччӧ лыддьысьысьлы вежӧрас. Кывбуркудйыс воссьӧ «сьӧд сьыланкывйӧн». Кывбурлӧн темаыс — юӧртанторйыс шуштӧм — сьӧд:

Куим юрлы вензисны

Пемыд джуджыд гу пыдын,

Найӧс сэтчӧ вайисны

Дзик жӧ сэтшӧм пемыдын.

Сёрниыс мунӧ, буракӧ, гражданскӧй война кадся лоӧмтор йылысь, кор маті рӧдвужа йӧз сувтлісны мӧда-мӧдныслы паныд:

Куим юрлы, куим ин

Тӧлӧдӧ нёль тӧв.

На костын тшын да би,

А ёртасьӧм эз вӧв.

Автор виччысьтӧм кывкӧртӧд вайӧ:

Тайӧ вӧліны эст юрлыяс,

Тайӧ вӧлі эст оланног.

Руннель эскӧдӧ миянӧс, мый Эстонияын, кыдзи и мукӧдлаын, озыр да гӧль костын паныд сулалӧмыс абу торъялӧма ёсьлуннас.

Ассьыс челядьдырсӧ поэт серпасалӧ «Ӧтнас изанін ю вылын сулалӧ» кывбурын. Изанін — сиктса мельнича. Сійӧ эст му вылысь миян кадӧ бырӧма нин, кор гӧгӧр ставсӧ электрофицируйтӧма, механизируйтӧма. Кывбурас серпасалӧма бӧрӧ кольӧм важсӧ, коді олӧма мортлы торйӧн нин дона:

Ӧтнас изанін ю вылын сулалӧ,

Сӧмын уджыс тан важӧн сулалӧ.

Пӧрысь изысьыс ёна мудзӧма,

Да и изкиыс важӧн сімӧма.

«Муніс мужичӧй ылі муӧ» кывбур сиӧма эст му вылын ыджыд шоглуна лоӧмторлы — чужан муысь мырдӧн йӧзӧс вӧтлӧмлы. Автор вӧчӧ пасйӧд, мый 1949 воӧ уна эстонечӧс, кыдз Сӧвет мулы паныд сувтысьӧс, вӧлі вӧтлӧма Сибырӧ. Лыддьысьысьлысь сьӧлӧмсӧ кырлалӧны юрвизьяс, кодъясӧс комиӧдӧ Нина Обрезкова:

Муніс мужичӧй, муніс кӧмтӧгыс,

Колис керкасӧ уджтӧгыс бӧрдысьӧн.

Муніс ставыскӧд, ӧтлаын — нуисны,

Муніс сыкӧд и паметьыс — гуисны.

Кӧть талун Эстония — асшӧр му, но нэмӧвӧйся суседъястӧгыс сылы сьӧкыд овнысӧ. Автор та йылысь шуӧ восьсӧн, ньӧти дзебтӧг:

Ог вермӧй овны Латвиятӧг, и Россия миянлӧн оз вун.

Сідзи жӧ, кыдзи кузьчышъянтӧг, пывсьыны некод оз мун.

Ми Кола кӧджкӧд йитчӧмаӧсь,

Дай Ыджыд Из зэв дона,

Ӧд насянь сов ми виччысям, дай кӧрттӧ ваям ёна.

Нина Обрезкова небӧгысь казялӧм тырмытӧмторъяс пиысь позьӧ пасйыны: 63-ӧд лист бокысь — мывкыдлун пиньяс (зубы мудрости), колӧ шуны, юр пиньяс; 83-ӧд лист бокын — став гижӧдъяссӧ пыдди — став гижӧдъяс; 89-ӧд лист бокын — сьӧлӧмысь ключ пыдди — сьӧлӧмысь восьтан.

Колӧ пасйыны, мый Н. А. Обрезкова гижӧ мича коми кывйӧн, пыртӧ кывбуръясас и архаизмъяс (идӧг — андел пыдди), и неологизмъяс (Кола кӧдж — Кольскӧй полуостров, сьӧмвидзан — кошелёк, да с. в.). Аслас небӧгӧн автор зумыдмӧдӧ комиа-эста йитӧдъяс, вӧчӧ эст войтырӧс коми дінӧ матынджыкӧн. «Гусялӧм вӧтъяс» небӧгсӧ вӧчӧмаӧсь кык кывъяӧн. Комиӧдӧм кывбуркӧд орччӧн вайӧдӧмаӧсь эст текстсӧ.

Лыддьысьысь вермӧ ӧткодявны коми да эст кывъяс и сёрникузяяс, казявны налысь матыслунсӧ, шуам:

маа — му,

пимед — пемыд,

неэлая — ньылалысь,

нэлі — нёль,

сільм — син,

вери — вир.

Студентъяслы тайӧ кывбуркудйыс вермас лоны велӧдчан небӧгӧн. Эст кывйысь Х. Руннельлысь гижӧдъяссӧ комиӧдны отсалӧма Николай Кузнецов, кодӧс СГУ-са финн-йӧгра факультет мӧдӧдліс велӧдчыны Эстонияӧ, и Тартуса университет помалӧм бӧрын ӧні сійӧ ачыс велӧдӧ эст студентъясӧс коми кывйӧ. Сы отсӧгӧн Нина Обрезковалӧн комиӧдӧмыс артмӧма тырвыйӧ стӧчӧн да сьӧлӧмӧ мӧрччанаӧн.